Zoektocht naar nieuwe bevoegdheden voor beter zicht op desinformatie

Mogelijk doelwit

Demissionair minister van Binnenlandse Zaken Uitermark schrijft dat ook Nederland bij de aankomende verkiezingscampagne een doelwit kan zijn van grootschalige desinformatiecampagnes uit andere landen. Het kabinet wil graag eerder en beter zicht krijgen op dergelijke campagnes, die als doel hebben om de maatschappelijke stabiliteit te verzwakken of het verkiezingsproces te verstoren. ‘Hiervoor worden waar nodig nieuwe bevoegdheden of wettelijke grondslagen gecreëerd’ aldus de brief. Die zijn er niet van de ene dag op de andere en zullen dus niet op tijd komen voor de Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober 2025.

Maatregelen die wel al worden genomen, zijn onder meer het organiseren van een online veiligheidsbriefing voor gemeenteambtenaren, het organiseren van verkiezingstafels met (veiligheids)partners, het bevorderen van het publieke debat en het versterken van de weerbaarheid van politieke partijen. En dan is er nog de rijksbrede strategie voor de effectieve aanpak van desinformatie, die in december 2022 in het leven werd geroepen en die nog steeds wordt uitgevoerd.

Hoe doen andere lidstaten dit?

Daarnaast laat Uitermark verschillende onderzoeken uitvoeren. Zo start in september een studie door de OESO naar de manier waarop de lidstaten buitenlandse desinformatie kunnen detecteren. Dit onderzoek vindt samen met de Europese Commissie plaats. Het sluit aan bij de voorbereidingen die het kabinet treft om nieuwe bevoegdheden en grondslagen te creëren.

Ook laat het kabinet de impact van des- en misformatie op de rechtstaat onderzoeken. Dit onderzoek van Wageningen University, de Universiteit van Amsterdam en Stichting Post-X Society loopt sinds september 2024. Binnenkort (‘halverwege 2025’) zou een tussenrapportage moeten verschijnen.

Democratieschild

In de Europese Unie wordt gewerkt aan het voorstel voor een European Democracy Shield, een initiatief om de zwaarste risico’s voor de Europese democratie aan te pakken. De onderwerpen verkiezingsintegriteit en het tegengaan van buitenlandse desinformatie zullen hier onderdeel van worden. Uitermark steunt dit voorstel.

Nepdemonstraties

De Kamerleden vragen ook hoe de Russen desinformatie inzetten om de polarisatie in de samenleving te bevorderen. Om westerse landen in een kwaad daglicht te stellen en het publieke debat te beïnvloeden, maakt het land gretig gebruik van bestaande maatschappelijke thema’s en grieven, schrijft de minister. Ze verwijst naar het jaarverslag van de AIVD over 2023, waarin wordt beschreven hoe Rusland online het verhaal verspreidde dat Nederlanders genoeg hebben van de kosten van de oorlog in Oekraïne en fysieke demonstraties organiseerde, waarbij deelnemers werden betaald om met voorgefabriceerde leuzen de straat op te gaan. De demonstraties moesten het idee geven dat er in het Westen veel kritiek is op militaire steun aan Oekraïne.

Transparante informatievoorziening is essentieel om desinformatie tegen te gaan, schrijft Uitermark. ‘Een goed geïnformeerde samenleving is niet alleen veerkrachtiger, maar ook beter in staat om kritisch en verantwoord te handelen.’

Lees ook:

• Stevige nieuwe maatregelen tegen desinformatie – iBestuur
• ‘Over welke desinformatie moeten we ons eigenlijk zorgen maken? – iBestuur
• Kabinet grijpt in om desinformatie met generatieve AI te voorkomen – iBestuur