door: Sophie in 't Veld | 9 februari 2017
In veel landen staat de democratie onder druk. Onder de noemer bescherming van de nationale veiligheid of de strijd tegen terreur worden grondrechten soms fors beperkt, waaronder het recht op privacy.
Zo ook in Frankrijk. Daar is al een jaar de noodtoestand van kracht en naar verwachting zal die nog minstens een half jaar worden verlengd. Die noodtoestand geeft de overheid buitengewone bevoegdheden en beperkt de rechterlijke macht. Overigens bleek dat de geheime diensten al sinds 2008 op grote schaal zonder enige wettelijke basis internet- en telefoonverkeer aftappen. In 2015 werden nieuwe wetten aangenomen die deze illegale praktijken legaliseren. Er is een uitzondering gemaakt voor Franse parlementariërs, maar niet voor het Europees Parlement dat elke maand in Straatsburg vergadert. Dus vallen de Europarlementariërs mogelijkerwijs onder de massa surveillance.
Parlementariërs moeten in alle vrijheid de regering kunnen controleren, niet de regering de parlementariërs. Die omkering is een bedreiging voor de democratie. Journalisten, advocaten en belangenorganisaties maar ook parlementariërs moeten vrijelijk hun werk kunnen doen. Zij zullen zich wellicht twee keer bedenken voordat ze politieke gevoeligheden aan het licht brengen of diepgaand onderzoek doen. Het zogenaamde ‘chilling effect’ van massa surveillance, waardoor bewakers van de democratie aan zelfcensuur gaan doen. Daarnaast kunnen machthebbers informatie ook misbruiken.
D66 pleit er al jaren voor dat afluisteren alleen op gerichte wijze gebeurt en op basis van een verdenking. We spreken ons hard uit tegen de zogenoemde sleepnetmethode. Door middel van steeds meer omvattende surveillance manoeuvreren we in de richting van een Orwelliaanse staat. Houdt de Franse overheid mij in de gaten? Gezien mijn kritische houding ten opzichte van de Franse regering valt het niet uit te sluiten. Daarom heb ik bij de Franse toezichthouder een verzoek ingediend om uit te zoeken of ik ben afgeluisterd; en zo ja, of dat binnen de reikwijdte van de nieuwe Franse wetgeving en de Europese wettelijke kaders valt.
De Toezichthouder reageerde pas na de deadline en stelde in vage termen dat hij niets onwettigs had kunnen vaststellen. Daarop heb ik een klacht ingediend bij de Franse Conseil d’Etat. Daarin stel ik dat de Franse wet voor de sleepnetmethode niet in lijn is met het Europese Handvest voor de Grondrechten. En dat het ontbreken van een beroepsvoorziening, waarmee burgers een klacht kunnen indienen, in strijd is met de Conventie voor de Rechten van de Mens. Wellicht volgt er een beroepszaak voor het EU Hof in Luxemburg, of het Mensenrechten hof in Straatsburg.
De alomtegenwoordige, spiedende Big Brother uit Orwells 1984 was fictie. Laten we dat vooral zo houden.