Publiek ondernemen

Swier Jan Miedema: “Ik werd geacht dingen te doen waarvan ik ’s avonds dacht: dat hoort niet.” (Beeld: Phil Nijhuis / De Beeldredactie)

‘Publiek ondernemer’. Zo kondigde de Commissie-Elias hem eind april aan. De Tijdelijke Commissie ICT van de Tweede Kamer verhoorde 32 betrokkenen en zette opnamen daarvan online. De video met Swier Jan Miedema, waarin deze de mores binnen de overheids-ICT hekelt, haalde tot begin november de meeste views. Publiek ondernemer is hij sinds hij met René Schrieken, met wie hij bij Logica had gewerkt, medio 2012 de BV Gemboxx begon (zie kaders ‘De man’ en ‘Het bedrijf’), die het helemaal anders zou doen dan gevestigde ICT-bedrijven. De onderneming ging in betrekkelijke stilte aan de gang. In mei dit jaar, kort na Miedema’s verschijning voor de parlementaire ICT-onderzoekscommissie, organiseerden de gemeenten Den Haag en Eindhoven en het ministerie van BZK een seminar. Ze noemden de samenkomst ‘ICT voor de overheid: leren hoe het anders kan’. En voor dat ‘anders’ hadden ze met Gemboxx het ‘demonstratieproject’ GemCloud opgetuigd. Gemeenten en ministerie voorzagen softwareontwikkeling ‘in korte tijd’ en ‘tegen zeer lage kosten’.

In het demonstratieproject kreeg Den Haag een systeem dat in het sociale domein de aanpak van multigezinsproblematiek moet ondersteunen. Eindhoven kreeg een aansluiting op CORV, de Collectieve Opdracht Routeer Voorziening, waarlangs gemeenten vanaf volgende maand in de jeugdzorgketen justitiële informatie moeten uitwisselen. Miedema’s aanpak impliceert meervoudig gebruik van software, die vanuit een cloud als een service wordt aangeboden (SaaS). Maar dat kon in het demonstratieproject niet worden beproefd. Den Haag bleek de Eindhovense CORV-applicatie niet te willen en Eindhoven het Haagse multiproblematieksysteem niet.

BV opgericht

Inmiddels richt Miedema zich volledig op GemCloud, niet langer het demonstratieproject, maar een BV die Gemboxx afgelopen zomer oprichtte met technologiepartner JNet. De CORV-applicatie van GemCloud haalde begin oktober als eerste alle tests (zie kader ‘Leverancierscommitment’). Begin november reisde staatssecretaris Teeven naar Eindhoven om het gemeentebestuur te feliciteren als ‘lichtend voorbeeld’. Dezelfde maand zou de gemeente Boxtel ook via GemCloud aansluiten, waarmee meervoudig gebruik van dezelfde SaaS-applicatie zich alsnog liet demonstreren.

Miedema mag met zijn recht-voor-zijn-raapcommunicatie wel eens weerstand oproepen, maar meent gemeenten een aanbod te doen dat ze niet kunnen weigeren. GemCloud ontwikkelt met een gemeente voor 25.000 euro een applicatie, waarbij die gemeente instemt met medegebruik door andere gemeenten. Om inmiddels ontwikkelde applicaties te mogen aanwenden betalen andere gemeenten ook 25.000 euro. Deze bedragen noemt Miedema geen ontwikkelkosten, maar eenmalige instapkosten. Naast dit entreetarief betaalt een gemeente jaarlijks een bedrag voor het gebruik van de applicatie. Hoeveel? Miedema is er nog niet helemaal uit. “Maar ik denk dat het in het ergste geval 25.000 euro per jaar is. Veel meer hoeft het niet te kosten.” Hij bevestigt desgevraagd nog eens expliciet voor het gebruik maximaal eenzelfde bedrag te willen vragen als voor het instappen, zij het onder de toevoeging: “Maar ik weet het niet zeker.” Dit houdt verband met zijn intentie bij de exploitatie uit te gaan van ‘pay per use’ en met onduidelijkheid over wat het gebruik van software gemeenten kost en oplevert. “Juist hierin willen we verandering aanbrengen.” Een slag om de arm houdt hij ook voor gevallen, volgens hem betrekkelijk zeldzaam, waarin clouddiensten van derden worden gebruikt (‘aggregation’).

In gesprek

De CORV-applicatie, waarvoor GemCloud samenwerkt met KPN Lokale Overheid met zijn Generieke Berichten Platform, valt buiten de beschreven systematiek en kost 4.999 euro. De ene helft voor KPN, de andere voor GemCloud, dat 22.500 euro instapgeld rekent voor wie met andere applicaties gaat meedoen. Miedema zegt met zestig gemeenten in gesprek te zijn, maar na op het seminar in mei Amsterdam te hebben genoemd, doet hij er nu het zwijgen toe als hem namen worden gevraagd. “Gemeenten willen dat nog niet in de publiciteit. Ik denk dat ze bang zijn voor een reactie van hun huidige leveranciers.”

Geen ontwikkelkosten, maar eenmalige instapkosten

In mei kondigde hij ook aan eind oktober alle veertien Burgerzakenmodules voor de Basisregistratie Personen gereed te hebben. “Ze zijn allemaal voor tachtig procent klaar. De laatste twintig procent doen we samen met de enkele gemeenten die een module afnemen. Dan kunnen, door die twintig procent steeds even anders te doen, per module enkele varianten ontstaan waaruit gemeenten kunnen kiezen. Alles wel binnen het GemCloud-concept. Voor twee modules loopt met enkele gemeenten een pilot.”

Marxist

Miedema noemde in mei naast JNet ook Ockham, Digidentity en Duthler als partner, die hun eigen expertise en producten zouden inbrengen. De formele wijze van samenwerking moest nog worden uitgewerkt. Dat heeft blijkbaar geresulteerd in de oprichting van de nieuwe BV met alleen JNet. Om een toelichting gevraagd, blijft hij enige tijd stil. Dan: “Laten we zeggen dat onze fasering niet parallel liep.” En, na weer een pauze: “Ik werd ook marxist genoemd. Dat private ondernemingen moeten ophouden met graaien uit de pot van de overheid, daar denkt niet iedereen zo over. Sommigen zeggen: Daar is de overheid verantwoordelijk voor. Ik vind dat niet. Met GemCloud werken we samen met een aantal andere, waarvan wij dan diensten afnemen, waaronder nu ook die drie.”

Verder sprak Miedema in mei over een coöperatie waarvan gemeenten lid kunnen worden als afnemer van clouddiensten en als opdrachtgever voor verdere productontwikkeling. Vijf gemeenten en een ministerie (moet BZK zijn, Miedema weerspreekt het niet) bekijken de levensvatbaarheid van zo’n constructie. “Het kon er misschien op lijken dat het diende om aanbestedingen te omzeilen. Ik kan er nu over zeggen dat het idee verder wordt onderzocht. Maar het zal mijn gedrag als ondernemer niet veranderen. Ik ontwikkel ideeën en activiteiten vanuit de overtuiging dat in 2015 een coöperatie wordt opgericht, waarvan veel gemeenten lid zullen worden, zo niet alle. Het kan een luchtbel van Miedema zijn. Dan blijft een bedrijf GemCloud over dat goedkoop software levert.”

De man

Miedema’s CV vermeldt universitaire opleidingen politicologie, bestuurskunde, organisatiekunde, bedrijfskunde, veranderkunde en ‘Economic Intelligence and Complex Project Management’. En managementbetrokkenheid bij projecten van de Belastingdienst (Aanslag Belastingen Systeem), CWI (Sonar), UWV (WIA), Waterschapshuis (Tax-i), GovUnited (Digimeente) en Binnenlandse Zaken (mGBA).

Tot die laatste klus werkte hij als gedetacheerde voor ICT-dienstverleners. “Ik werd geacht dingen te doen waarvan ik ’s avonds dacht: dat hoort niet. Bijvoorbeeld: er ligt een contract, verzin een list om er onderuit te komen. ICT-leveranciers, vooral system integrators, beschouwen de overheid als een grote geldpot, waaruit je zo veel mogelijk moet graaien zonder veel op te leveren.”

Projectleider migratie bij de GBA-modernisering was Miedema vanaf augustus 2011 als zzp’er. Dat duurde zeven maanden. “Op 28 februari hoorde ik dat ik 1 maart niet terug hoefde te komen.” Het contract was per maand opzegbaar, dus hij kan het afdoen als normale beëindiging van de verbintenis, maar Miedema ontkent niet dat meegespeeld moet hebben dat hij een nieuwe programmamanager ongeschikt vond. “We mochten alleen aangeven of hij in het team zou passen, maar ik heb toch tevens uiteengezet waarom hij voor de functie niet was toegerust.” Met een cc’tje naar de persoon in kwestie. Wat Miedema vindt, mag iedereen horen.

Het bedrijf

Gemboxx ging buiten Swier Jan Miedema en René Schrieken met nog twee aandeelhouders van start: het bedrijf Grexx en Bob Duindam, sinds 2010 wethouder in Woerden en bij het begin van Gemboxx ook partner bij Grexx.

Dat ontwikkelde ‘Grexxboxx’, een dynamisch casemanagementsysteem dat sinds 2008 gebruikt wordt in de private sector. Voor toepassing binnen de overheid is het uitgebreid tot Gemboxx-platform. “Met het Gemboxx-platform kun je snel zaken configureren, zoals paspoorten verstrekken, en die later ook gemakkelijk aanpassen. Het systeem ondersteunt kenniswerkers bij hun processen in complexe omgevingen en maakt samenwerking mogelijk over organisatiegrenzen heen”, zegt Miedema. Doordat het platform in een intergemeentelijke cloud (GemCloud) staat, kunnen applicaties als ‘software as a service’ (SaaS) voor groepen gemeenten beschikbaar komen. Volgens Miedema gaat de bouw van applicaties veel sneller en goedkoper dan in de huidige praktijk, en kost ook het beheer minder.

Buiten het GemCloud-demonstratieproject, dat eind oktober afliep, is Gemboxx actief geworden voor andere gemeenten, waaronder Woerden. Wethouder Duindam (met transitie jeugdzorg in zijn portefeuille) laat desgevraagd weten dat hij ter vermijding van elke schijn van belangenverstrengeling en om ‘ongewenste insinuaties’ voor te zijn, zijn belang in Grexx en Gemboxx in de vorige raadsperiode heeft afgestoten.

Leverancierscommitment

Leveranciers van software voor berichtenuitwisseling in de jeugdzorgketen moeten drie stappen doorlopen alvorens ze ermee de markt op kunnen. In de eerste test moeten ze aantonen dat gecommuniceerd wordt in het Standaard Uitwisselingsformaat (StUF). Dan moet een ketentest bewijzen dat berichten naar en van de Raad voor de Kinderbescherming goed overkomen. Derde voorwaarde: minstens één gemeente moet zijn aangesloten op CORV.

KING heeft in 2012 een convenant opgesteld voor de samenwerking met leveranciers, dat inmiddels door zo’n 150 ondernemingen is ondertekend. Specifieke onderwerpen regelen ze per ‘addendum’. Negentig bedrijven hebben er één of meer getekend. Centric spant de kroon met 13 stuks, gevolgd door JNet en PinkRoccade (allebei 10) en Gemboxx (9).

Er is ook een addendum over CORV, getekend door 25 aanbieders en stipulerend: “Leverancier zorgt dat de softwareproduct(en) uiterlijk 1 oktober 2014 technisch zijn aangesloten op CORV en dat deze softwareproducten bedrijfsklaar zijn voor ingebruikname door gemeenten.”

Begin november was het nog niet zo ver. Maar tien bedrijven waren door de StUF-test en vier daarvan ook door de ketentest. En slechts één van die vier, GemCloud, had een aangesloten gemeente. PinkRoccade suggereerde met een bericht op zijn website (‘Eerste CORV-koppeling werkt’) al in juli de primeur te hebben. Dat was ‘wat aan de voorbarige kant’, volgens KING-woordvoerder Kees Groeneveld. “Je kon toen helemaal niet klaar zijn, want het testplatform was nog niet eens helemaal klaar.”

Gaan leveranciers, en dus gemeenten, 1 januari halen? Volgens Groeneveld hadden sommige leveranciers aangegeven hun product half november af te hebben. Die zouden voor december getest kunnen zijn. Omdat de CORV-applicatie geen inpassing vereist in een gemeentelijke ICT-infrastructuur (hij moet ‘standalone’ zijn), kan aansluiten snel. “Maar voor gemeenten met leveranciers die hun product pas in december klaar hebben, kan het wel eens lastig worden.”