Geen woorden maar data!

Beeld: Pixabay/453169

Ambtenaren, van hoog tot laag, hebben met steeds meer data te maken. Tegelijk ontwikkelen de technologische mogelijkheden van data zich in een razend tempo. Internet of Things, augmented reality, predictive analytics, blockchain, machine learning. De groei van het aantal overheidsdatalabs en de grote vraag naar datascientists, datatraining en dataopleiding, is het beste bewijs dat er (binnen de overheid) veel verandert. Randvoorwaardelijk is wel dat ambtenaren in hun werk moeten kunnen steunen op de kwaliteit van data én op de kwaliteit van de data-organisatie. Alleen dan kunnen zij de kansen van big en open data aangrijpen en aansluiting maken en houden met de datasamenleving. Volgens Perry van der Weijden, CIO van Rijkswaterstaat, is dat hard nodig, “want ‘dataficering’ van de samenleving raakt de overheid in het hart van haar functioneren. Data en de kwaliteit van data hebben direct invloed op belangrijke beslissingen die de overheid maakt en bepalen mede de effectiviteit van beleid en van in- en extern toezicht.”

Met name omdat de overheid zich steeds meer datagedreven organiseert, is in juni 2017 onder de titel ‘Geen woorden maar data!’ interdepartementaal een initiatief gestart tot samenwerking op het gebied van datagovernance. Daartoe is een klankbordgroep opgezet, waarin vertegenwoordigers van grote datagedreven overheidsorganisaties zitten (zie: kader). Datagovernance draagt bij aan de kwaliteit van e-dienstverlening en aan een transparante overheid. Het is een voorwaarde én katalysator voor het datagedreven organiseren van overheidstaken. Bijvoorbeeld om efficiënte en innovatieve uitvoeringsprocessen in te richten. Maar datagovernance biedt ook de mogelijkheid om de kansen van (big en open) data ambitieus en constructief aan te grijpen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het oplossen van concrete maatschappelijke uitdagingen, zoals het bevorderen van verkeersveiligheid, de leefbaarheid binnen steden of de toegankelijkheid van zorg en onderwijs.

Klankbordgroep

De leden van de Klankbordgroep van het onderzoek Datagovernance bij de Rijksoverheid zijn: Perry van der Weijden, CIO Rijkswaterstaat en voorzitter, Stephan den Hengst (CDO Politie), Sylvia Kok- de Vries (directeur Demografische en Sociaal-economische Statistieken bij het Centraal Bureau voor de Statistiek), Hillie Beentjes (directeur Begrotingszaken, ministerie van Financiën), Paul van Egmond (programmamanager DataManagement-Framework directoraat-generaal Belastingdienst), Claudia de Andrade CDO Rijkswaterstaat, Anja Lelieveld (DIO programmamanager Gegevenslandschap, ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), Bert Jan Geveke (CIO DUO), Edgar Heijmans (directeur P-Direkt), Erik Jonker (Bureau Digicommisaris), Jos Looman (directeur Auditdienst Rijk, agendalid) en Irma Walraven (secretaris en programmamanager onderzoek Datagovernance).

Door actief datagovernance blijft de overheid in haar digitale interactie met en dienstverlening aan burgers en bedrijven toekomstbestendig, wendbaar én sluit zij beter aan bij de nieuwe generatie(s). “De overheid wil zorgvuldig, open en transparant zijn over de manier waarop zij met (big en open) data omgaan en hoe zij zich dientengevolge organiseert”, aldus Van der Weijden, die naast CIO van Rijkswaterstaat ook voorzitter is van de klankbordgroep. “Eén van onze doelen is om kennis, instrumenten en een overheidsbreed contactennetwerk aan te reiken zodat organisaties gezamenlijk en concreet met vraagstukken aan de slag kunnen en ook van elkaar kunnen leren.”

Datagovernancemodel

Een van de resultaten van de Klankbordgroep, is een Datagovernancemodel. Het model is ontwikkeld op basis van internationale standaarden, raakt aan negen kritieke functies en heeft de potentie om zich te ontwikkelen tot Rijksbrede standaard. Klankbordlid Sylvia Kok – de Vries, directeur Demografische en Sociaal-economische Statistieken bij het CBS, zegt erover: “Als het gaat om datagovernance is de datacontext en de dialoog met burgers, bedrijven, medeoverheden en (keten)partners, cruciaal voor het onderling vertrouwen. Inclusief een set met afspraken welke systemen en dataverwerkingsmethodieken wanneer en hoe worden ingezet”.

Het Datagovernancemodel met negen functies
(Klik op illustratie voor vergroting)

Om het model praktisch toepasbaar te maken, staat de Klankbordgroep een aanpak voor waarbij leren van elkaar centraal staat. In dat kader is het model uitgewerkt in een selfassessment ‘Positiebepaling Datagovernance’. De positiebepaling, die inmiddels is getest door Rijkswaterstaat, Politie en Belastingdienst, geeft in een relatief kort tijdsbestek zicht op negen cruciale functies van datagovernance binnen de organisatie. Door het selfassessment in een multidisciplinaire groep uit te voeren, ontstaat een gedeeld beeld van de data-ambitie en de huidige positie. Vervolgens kunnen per functie afspraken worden gemaakt over verbeterstappen. Ter inspiratie zijn in het kenniswiel Datagovernance vijf voorbeelden van ‘good datagovernance’ en relevante links opgenomen.

Vijf actielijnen

Stephan den Hengst, CDO Politie, is verheugd met de stappen die tot nu toe zijn gemaakt binnen de Klankbordgroep. “Vanaf de start is veel positieve energie en inspiratie vrijgekomen, kennis gedeeld, meegedacht en gewerkt. Verder is de belangstelling voor de eerste onderzoeks- en kennisproducten groot en navenant de verzoeken om doorontwikkeling van producten voor breder gebruik binnen de overheid. Ook zijn er verzoeken binnengekomen voor concrete en gezamenlijke data-actie binnen de overheid, aan verbinding met wetenschappelijk onderzoek en aan een gezamenlijk optrekken richting de Europese Unie.” Een en ander was reden voor de Klankbordgroep om met Ric de Rooij (plaatsvervangend secretaris-generaal van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en formele opdrachtgever van dit onderzoek), in overleg te treden. In eerste instantie zijn aan hem vijf samenbindende actielijnen voorgelegd, die in een vervolgtraject worden uitgewerkt.

1. Nederland mooier en beter maken, met dataprojecten om overheidsbreed de bewustwording van de kansen van (big en open) data en ‘good datagovernance’ aan te jagen.
2. Datakennis in actie om de negen functies van datagovernance te verdiepen, het bereik naar overheidsbrede toepassing te vergroten, kennis te delen en van elkaar te leren.
3. Data als een mooie toekomst voor jou en mij om data-onderwijs en -training ‘on the job’ te stimuleren. En wel van hoog tot laag, van startend tot ervaren. Als voorbeeld: Vanaf de zomer start het Datascience Rijkstraineeprogramma en ook vijf ABD-verdiepingsmodules Datagovernance voor topmanagers.
4. Datadialoog als antwoord te entameren op de gemeenschappelijke uitdagingen van data technologische innovaties en ethische dilemma’s. Bijvoorbeeld ten aanzien van de privacy.
5. Nederland digitaal: ‘Good datagovernance’ in de etalage om gezamenlijk op te trekken binnen de Europese Unie en de dialoog in EU-verband proactief in te gaan.

Met deze vijf acties wil de Klankbordgroep een actiegerichte en concrete bijdrage leveren aan de ambitieuze, brede digitaliseringsagenda voor de overheid.

In nummer 27 van iBestuur magazine een uitgebreid interview met Ric de Rooij en Perry van der Weyden over het onderwerp datagovernance bij de overheid.

Irma Walraven, werkzaam bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, is programmamanager Datagovernance bij de Rijksoverheid