Digitale toekomst EU

De Europese digitale regeltrein dendert voort. Voor veel overheidsorganisaties is het een hele opgave op alle Europese beleidsvoorstellen over digitalisering te volgen en te vertalen naar de eigen beleidsaanpak. Het Kenniscentrum Europa Decentraal ontwikkelde een tijdlijn waarin alle wetgeving netjes op een rijtje staat.

Toezicht op het gebruik van data en algoritmes is belangrijk, maar dit mag niet doorslaan in verdere verstarring van de uitvoering en het frustreren van de aanpak van maatschappelijke opgaven. Kijk ook naar mogelijkheden die data en algoritmen kunnen bieden.

Met de toenemende afhankelijkheid van digitale identiteit, neemt ook bezorgdheid over de controle en de integriteit van deze identiteit toe. Het is van belang dat digitale identiteit systemen compliant zijn met EU-wetgeving. Het helpt bij het verminderen van het risico op bestuurlijke aansprakelijkheid en het beschermen van de privacy van gebruikers.

De Europese Commissie heeft 2 maart jl. een voorstel gepresenteerd voor de invoering van een digitaal rijbewijs dat in de hele EU geldig is. Het vervangen of verlengen van een rijbewijs moet daarmee eenvoudiger worden. Het plan vraagt om vergaande afspraken en digitale samenwerking tussen de EU-lidstaten.

Nieuws kan verslavend en misleidend zijn, het versterkt denkfouten waardoor we verkeerde conclusies trekken. Neem nou het recente artikel in de Volkskrant over de invoering van een digitale identiteit. Het suggereert één centraal Europees systeem en dat de Tweede Kamer buitenspel staat. Niets is minder waar.

De European Data Protection Supervisor (EDPS) is begonnen met een pilotproject voor een eigen Europees cloudplatform. De EDPS doet dit niet alleen voor zichzelf. De instantie heeft een contract gesloten met een Nextcloud-partner dat open staat voor alle EU-instituten, -organen, -kantoren en -agentschappen.

Met de Europese datastrategie wil de EU leider worden in een datagedreven wereld. Doel is een interne markt te creëren waarin data vrij kan stromen tussen de lidstaten en over sectoren. Hoe ziet het traject van de nieuwe wetgeving eruit en waarom gaat de Europese datastrategie een positieve impact hebben op bedrijven en organisaties?

De Tweede Kamer blijft kritisch, maar het kabinet kan door met de plannen voor een Europese digitale identiteit. Slechts één van de zes moties over de Europese digitale identiteit werd afgelopen dinsdag aangenomen. Nederland moet steviger inzetten op vrijwilligheid, regie op eigen data en transparantie.

Is het Europa of de Tweede Kamer die het voor het zeggen heeft als het gaat om de ontwikkeling van een digitale identiteit? Die vraag stond gisteren centraal in het debat met staatssecretaris van Huffelen. Aanleiding was het niet uitvoeren van een motie waarin het kabinet werd opgeroepen niet in te stemmen met het Europese voorstel voor een Europese digitale identiteit.

De Europese Commissie daagt Nederland voor de Europese rechter omdat het de EU-regels voor het vrijgeven van overheidsinformatie nog niet ingevoerd heeft. Het Europees Hof van Justitie kan Nederland daarvoor een dwangsom of boete opleggen. Het kabinet wil voor de zomer het wetsvoorstel indienen bij de Tweede Kamer.

Een nieuwe, met overgrote meerderheid aangenomen resolutie van de Raad van Europa roept lidstaten op om het gebruik van technologieën voor publieke gezondheid deel te laten uitmaken van een alomvattende nationale epidemiologische strategie. Op zoek naar een evenwicht tussen ‘Privacy’ en ‘Weten of iets werkt’.

Afgelopen week stemde het Europees Parlement in met de richtlijn Platformwerk, echter de lidstaten blijven verdeeld. Ik nodig iedereen voorbij de eigen bubbel en belang te kijken, neem de context serieus en ga in gesprek met hen waar veel óver, maar amper mét wordt gepraat: de werkende.

De Europese Unie en de Verenigde Staten hebben vrijdag 27 januari een overeenkomst aangekondigd om het gebruik van kunstmatige intelligentie te versnellen en te verbeteren om de landbouw, gezondheidszorg, noodhulp, klimaatvoorspellingen en het elektriciteitsnet te verbeteren.

Een wereldwijde storing bij softwarebedrijf Microsoft trof ook overheden in Nederland. Zo waren debatten en commissievergaderingen van de Tweede Kamer moeilijker te volgen via livestreams. Bij enkele gemeenten konden mensen geen afspraken maken of paspoorten aanvragen, of was het moeilijk om contact te krijgen.

Het digitale euro-ontwerp moet de privacy van persoonlijke gegevens en betalingen garanderen, stelt de ECB in haar verklaring van 16 januari jl. Nederland staat open voor op tokens gebaseerde digitale euro. Welke ontwerp opties zijn er en wat is de rol van blockchain-technologie?

De Belastingdienst kampt met verouderde ict, kopte NRC afgelopen weekend. De dienst kan een aanpassing in de BTW op korte termijn niet realiseren omdat de systemen daar niet tot toegerust zijn. Dat heeft met technologie te maken, maar vooral ook met leiderschap. Drie innovatielessen vanuit Scandinavië.

De provincies Gelderland en Overijssel hebben op 16 januari de European Digital Innovation Hub (EDIH) Oost-Nederland gepresenteerd. EDIH is onderdeel van het Digital Europe Program, een netwerk van digitale innovatiehubs dat alle regio’s van de Europese Unie bestrijkt. Nederland krijgt vijf industriële EDIH’s.

De Eurogroep en Ecofinraad kijken 16 en 17 januari a.s. terug op de besprekingen over de digitale euro in het afgelopen jaar. Dit moet uitmonden in een gezamenlijke verklaring op weg naar een wetsvoorstel dat de Europese Commissie in het tweede kwartaal van 2023 aan de lidstaten wil voorleggen.

Minikerncentrales kunnen een interessant alternatief vormen voor de stroomvoorziening voor datacentra, die nu nog vaak van fossiele brandstof komt of van minder constante bronnen als wind- en zonneparken. Met Small Modular Reactors worden datacentra onafhankelijk van het stroomnet. Maar er kleven ook bezwaren aan.

85% van de EU-27 is goed voorbereid op het monitoren en meten van de mate van hergebruik van datasets met een grote potentiële economische en maatschappelijke impact. Dit blijkt uit het door Capgemini gepubliceerde Open Data Maturity report 2022 waarin de ontwikkeling van Europese landen op het gebied van open data wordt getoetst.

Hoe volwassen is de digitalisering in Nederland en waar staan we in verhouding tot andere Europese lidstaten? Om die informatie toegankelijk te maken, ontwikkelde de werkgroep Digitale Transitie van de Sociaal Economische Raad (SER) een interactieve kaart van Europa. Met een paar clicks is te zien hoe landen ervoor staan in de DESI-index en wat de digitale ambities zijn.

De komende jaren zullen Europese ontwikkelingen, zoals de AI Act, Data Governance Act en de Data Act zich in razend tempo vertalen naar Nederlandse kaders. Het samenkomen van Europese en Nederlandse initiatieven kan een perfect storm veroorzaken als we niet investeren in datamanagement en data governance.

Eind dit jaar wil de Europese Commissie de eerste versie van de technische specificaties en standaarden voor een Europese Digitale Identiteit publiceren. Dan starten ook vier ‘grootschalige pilots’. Nederland sluit zich aan bij 3 van de 4 consortia die in het kader van de ‘Large Scale Pilots’ de Europese Digitale Identiteit gaan testen in belangrijke ‘use-cases’.

Eind vorig jaar kreeg Lodewijk Asscher een aanjaagrol bij het kenniscentrum voor veiligheid en digitalisering. Minister Robbert Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) heeft hem nu ook als voorzitter benoemd bij de Digitaliseringsimpuls Onderwijs. Hij volgt per 1 januari 2023 ad interim voorzitter Hans Nederlof op.

Lorena Boix Alonso, directeur Digitale Samenleving, Vertrouwen en Cyberbeveiliging van de Europese Commissie, schetste de eID ambities van Europa. De turbo gaat erop. Over twee jaar moet het eerste prototype van de ‘European Digital Identity Wallet’ live gaan en starten grootschalige pilots.

Nodeloos ingewikkeld en overambitieus, zo betitelt Jaap-Henk Hoepman de voorstellen van de Europese Commissie. De geplande infrastructuur van een Europese EID, nationale EID-stelsels, verstrekkers van de juridische identiteit en de attributen en de systemen van dienstaanbieders maakt alles enorm complex, en dat gaat ten koste van kwaliteit.

Tijdens het aansluitende debat tussen Lorena Boix Alonso, Jaap-Henk Hoepman en innovatiemanager André de Kok van het ministerie van BZK wordt duidelijk dat de zorgen van Hoepman niet worden gedeeld. Volgens Boix Alonso valt de complexiteit van het beoogde EID-stelsel wel mee. De Kok noemt privacy en veiligheid een grote uitdaging.

Uitvoeringsorganisaties moeten aan de bak, stelt Michiel van der Veen, directeur Innovatie en Ontwikkeling bij de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens. Zij krijgen naast de rol van verstrekker van persoonsgegevens ook de taak om de betrouwbaarheid van data te verifiëren, die uit de wallet komen.

Met de voorbeeldversie van de eerste publieke open source wallet-ID, die het kabinet eind 2023 werkend wil hebben, kan Nederland de standaard in Europa zetten, zegt Wouter Welling, coördinator Digitale Identiteitsbeleid bij het ministerie van BZK en kwartiermaker voor het programma EDI-stelsel NL

Gesloten ontwerp leidt tot gesloten technologie die transparant en vaak weinig dienstbaar is aan het publiek. Het alternatief is de bouw van publieke technologie vanuit een open ontwerp. Marit Hoefsloot en Max Kortlander van Waag maken duidelijk wat ze beogen met publieke waarden en hoe die in het ontwerpproces van technologie meegenomen kunnen worden.

Waarom kun je met Apple Pay betalen en niet met DigiD? Het bedrijfsleven is verder met praktische toepassingen van digitale identiteit dan de publieke sector. Welke lessen kan de overheid trekken? Hiten Khambhadia van Tata Consultancy Services (TCS) deelde zijn inzichten en enkele use cases uit het bedrijfsleven.

Burgers krijgen de volledige controle over de data in hun wallet-ID, zegt de EC. Er zit een addertje onder het gras, stelt Ilyaz Nasrullah, consultant digitale strategie en columnist. Identiteitsgegevens uit de wallet-ID koppelen mogen niet zomaar gekoppeld worden aan data van een derde partij, ‘tenzij de gebruiker daar uitdrukkelijk om heeft gevraagd’. Helaas is de mens gemakzuchtig.

De eventdag wordt afgesloten door ‘Spoken Word Artist’ Atta de Tolk. Na een dag intensief luisteren vatte hij de presentaties en debatten samen in een gedicht met ‘hiphop elementen’. “Vertrouwen is goed, zeker weten is beter en perfect is gepaste waakzaamheid. Stap niet oliedom in de oligarchie van de functionaliteit.”

Europese landen willen meer digitale zeggenschap over hun data, omdat ze nu te afhankelijk zijn van Amerikaanse private technologiebedrijven. Nieuwe wetgeving, waaronder de Digitale Dienstenwet (DSA) en Digitale Marktenwet (DMA), moet meer mogelijkheden gaan bieden voor Europese bedrijven en overheden.

De GovTech Summit in Den Haag trok begin deze maand een mengeling van deelnemers en sprekers, van (inter)nationale studenten tot en met buitenlandse overheidsfunctionarissen. In alle sessies klonk positivisme over de kansen voor overheid en digitale technologie. Ook Living in EU was aanwezig, met stichting STIP als praktisch voorbeeld van zo’n positieve kans.

Met nieuwe plannen en wetgeving wil Europa niet alleen werken aan digitale weerbaarheid, maar ook innovatie bevorderen. De grote vraag is nu hoe Nederland deze kansen gaat benutten. Laten we niet, zoals zo vaak, alleen maar kijken hoe we gaan voldoen aan de Europese regels, maar ook hoe we ze als katalysator kunnen gebruiken voor betere innovatie in eigen land.

De Nederlandse versie van de ‘identiteitswallet’ wordt open source ontwikkeld en data wordt decentraal opgeslagen. De ICT-Uitvoeringsorganisatie van het Rijk (ICTU) bouwt aan een eerste proefversie van de nieuwe digitale identiteit: een digitale kluis waarin onder andere een rijbewijs, diploma of verzekeringsgegevens kan worden opgeslagen.

Het Congres van Lokale en Regionale Overheden van de Raad van Europa heeft tijdens de zitting op 25 oktober 2022 in Straatsburg, rapporten aangenomen over ‘smart cities’ en ‘hate speech and fake news’. Bij beide rapporten waren Nederlandse afgevaardigden betrokken: Jan Markink (Provincie Gelderland) en Wilma Delissen (Gemeente Raad Peel en Maas).

De Europese Commissie wil technologiebedrijven kunnen dwingen mee te kijken met de chats van hun gebruikers. Het doel is nobel: bestrijding van seksueel misbruik van kinderen en jongeren. Dat kunnen we veel beter doen door de positie van slachtoffers te versterken. Dit wetsvoorstel is misschien wel de grootste bedreiging voor vertrouwelijke communicatie.

Met de Europese Verordening voor een European Health Data Space wil de Europese Commissie een virtuele ruimte bouwen waarin gezondheidsgegevens veilig, zorgvuldig en vooral ook met de juiste inhoud uitgewisseld kunnen worden. De intenties zijn goed, maar het afbreukrisico wat vorm en inhoud betreft groot. Een verhit maatschappelijk debat ligt voor de hand.

Met een Europese digitale identiteit wil de overheid burgers meer controle over hun gegevens bieden en de eigen dienstverlening verbeteren. Een mooie ambitie, die wel de nodige vragen oproept. Op 10 november organiseert iBestuur hierover een event in samenwerking met het ministerie van BZK, de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG) en marktpartijen.

Bij de ontwikkeling van 5G trokken Chinese bedrijven het initiatief naar zich toe, dat wil de Europese Commissie niet nog eens laten gebeuren met 6G. Nederland wil daar graag nauw bij betrokken worden. Het ministerie van EZK en de Topsector ICT steunen het Groeifondsvoorstel van TNO en partners voor het realiseren van het Future Networks Services programma.

Begin september moest staatssecretaris Van Huffelen, na ruim vier jaar AVG , toegeven dat veel gemeenten maar slecht voldoen aan de privacywetgeving. Er is een gebrek aan middelen en capaciteit, maar ook aan bewustzijn en normbesef. Dit alles terwijl er in Europa ongeveer vijf nieuwe ‘AVGs’ aan het warmlopen zijn. Dit gaat nog veel meer vragen van overheden, maar voorbereid zijn we nauwelijks.

De klimaatcrisis, de energiecrisis en de hoge inflatie laten volgens Dutch Data Center Association, Dutch Cloud Community, Digitale Infrastructuur Nederland en Fiber Carrier Association, zien dat een omslag in beleid nodig is. Ze stelden een manifest op voor een nieuwe economie, gebaseerd op maatschappelijke meerwaarde, duurzaamheid, digitalisering, inclusiviteit en openheid.

Zorgvuldige wetgeving en parlementair toezicht zijn essentieel voor een goed functionerende democratie. Het zijn echter principes die op gespannen voet staan met de snelheid waarmee de digitale wereld zich ontwikkelt. Zowel overheden als techbedrijven hebben de neiging om dan maar de wet te breken. Of erger: ze sturen aan op het opgeven van burgerrechten en -bescherming.

BRUSSEL (ANP) – Volgens de jaarlijkse ranglijst van de Europese Commissie staat Nederland op de derde plek van meest gedigitaliseerde landen in de Europese Unie (EU). Alleen Finland en Denemarken doen het beter.

De zomer is lekker zonnig begonnen. Met het regeerakkoord en de hoofdlijnenbrief van het kabinet worden uiterst hoopvolle stippen op de horizon geplaatst. Maar intussen trekken zich toch ook wat grauwgrijze wolken samen boven het digitale landschap van Nederland. Bij wijze van zomeroverdenking licht ik er drie uit.

Denken in transities is lastig en complex. De Europese Commissie spreekt over ‘the make or break decade’. Dat betekent niet alleen innovatie, maar ook een sterkere ondernemershouding. We zullen meer risico moeten durven nemen, ook in keuzes, aldus Diederik Samsom, kabinetschef van Europees commissaris Frans Timmermans in gesprek met Rudy van Belkom, directeur STT.

Techbedrijven hebben zich ontwikkeld tot onmisbare digitale nutsbedrijven, waarvan miljarden mensen en organisaties in hun dagelijks leven afhankelijk zijn geworden. Laten we dit onderkennen en een constructieve dialoog met hen voeren over hun maatschappelijke rol in de digitaliserende samenleving en afspraken over toezicht en gebruik van data.

De Europese Commissie wil dat iedere burger en elk bedrijf een Europese digitale identiteit (eID) krijgt. Daar staan kabinet en Kamer helemaal achter. Maar het voornemen om aan het id-bewijs een “uniek en permanent” identificatienummer te verbinden valt helemaal verkeerd. “We vrezen om de veiligheid”, zegt Van Huffelen over het verzet tegen het identificatienummer.

Politiek en maatschappelijk is er de nodige discussie over wel of geen digitaal paspoort of een Europese digitale identiteit. Een Europese ‘wallet’ vereist een soort Europees Burgerservicenummer (BSN). Is het nou zo wenselijk dat je overal online met steeds hetzelfde persoonsnummer bekend staat? Krijg je dan niet een soort Europees supercookie? Dat moet en kan beter.

Laten we niet doen alsof we als Nederland of Europe helemaal soeverein kunnen zijn. De angst voor Big Tech lijkt uitgegroeid tot een politiek frame dat zich tegen ons keert. Benut de mogelijkheden die er zijn, zoals bijvoorbeeld GaiaX, is de boodschap. Belangrijk is dat bedrijven en overheden zelf goed nadenken en beslissen op welke gegevens wil ze regie willen hebben.

Nederland anticipeert onvoldoende op wat er uit Europa op ons afkomt en hoe we regels uit Brussel in ons land toepasbaar kunnen maken. Ook profiteren we onvoldoende van de Europese onderzoeksprogramma’s en missen we de kansen op duurzame economische innovatie. Aan de gesprekstafel over de relatie Europa-Nederland klonken weinig positieve geluiden over de wijze waarop Nederland acteert op IT-gebied.

Om digitale soevereiniteit te bewerkstelligen moeten Europa en ook Nederland eigen ‘data spaces’ en een eigen cloud-infrastructuur optuigen, stelt de Tilburgse hoogleraar Lokke Moerel. Niet tech-protectionisme moet de drijfveer zijn; de oplossing ligt in open data, open infrastructuur en open source software, de aloude gedachte achter het open en gedecentraliseerde internet 1.0.

Lukt het de Europese Commissie om het gefragmenteerde landschap van digitale identiteiten te harmoniseren? Met de aanstaande revisie van de Europese eIDAS-verordening en de introductie van Europese Digital Identity Wallets, stuurt de Commissie aan op harmonisatie van digitale identiteiten in Europa. De afgelopen vijftien jaar zijn veel lidstaten hun eigen initiatieven op dit vlak gestart.

Europese privacytoezichthouders, waaronder de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) roepen de Europese Commissie (EC) op een aantal verbeteringen door te voeren in het huidige voorstel voor de Data Act. Het wetsvoorstel zou niet in lijn zijn met de GDPR. De toezichthouders wijzen erop dat de AVG bij het gebruik van persoonsgegevens altijd voorgaat.

De Europese Commissie heeft op 28 april de EU-steden bekendgemaakt die zullen deelnemen aan de EU-missie om voor 2030 100 steden klimaatneutraal te maken. Tot deze honderd behoren 7 Nederlandse gemeenten: Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht Eindhoven, Groningen en Helmond. Ze zijn geselecteerd als onderdeel van de EU-missie ‘Climate-Neutral and Smart Cities’.

In Brussel wordt de laatste hand gelegd aan twee wetten die de dominantie van Big Tech moeten intomen en die burgers en grondrechten online moeten beschermen. Een dubbelinterview over de Digital Markets Act en de Digital Services Act met Europarlementariër Kim van Sparrentak en Queeny Rajkowski van de commissie Digitale Zaken van de Tweede Kamer.

Het kabinet heeft de Tweede Kamer een eerste plan voorgelegd wat het wil gaan doen met de Europese miljarden die bedoeld zijn voor herstel na de coronacrisis. Digitale transformatie is een van de pijlers in het plan. Deze projecten staan op de wishlist. Het definitieve plan wordt in juni aan de Kamer gepresenteerd.

Het Europees Parlement en de Europese Commissie zijn 24 maart jl. akkoord gegaan met de Digital Markets Act (DMA). Door deze nieuwe Europese wetgeving moeten grote techbedrijven aan strengere wetgeving voldoen. ‘Een nieuw tijdperk van techregulering’, zo typeert EP-lid Andreas Schwab het akkoord. Het is de bedoeling dat de regels eind dit jaar of in 2023 ingaan.

Europa ontwikkelt een ‘raamwerk voor een Europese Digitale Identiteit’ die grensoverschrijdend ingezet kan worden. Ambtenaren en experts werken op dit moment aan de Nederlandse inbreng voor een toolbox die de implementatie van dit raamwerk gaat ondersteunen. De toolbox wordt naar verwachting eind dit jaar worden gepubliceerd.

De Europese Commissie heeft grote plannen met het European Digital Identity Framework. Qua omvang en tijdlijn een immense verbouwing van de infrastructuur rond onze digitale identiteit. Hoe gaan we dit in Nederland verantwoord vormgeven en zijn wij daar klaar voor?

De Europese Commissie heeft Data Act geïntroduceerd. Deze verordening moet obstakels voor de toegang tot data wegnemen, zowel voor private als publieke partijen, en verduidelijken wie waarde mag creëren uit die data en onder welke voorwaarden. Zo moet het speelveld gelijk getrokken worden.

De mens gaat boven tech in het digitale tijdperk. Digitalisering moet vooral de kwaliteit van het leven verhogen, voor iedereen, op een eerlijke, duurzame manier. De commissie heeft dit vastgelegd in een Europese Verklaring over de Digitale Rechten en Principes voor het Digitale Decennium, die waarschijnlijk voor de zomer door de lidstaten en het Europees Parlement wordt ondertekend.

Het Europese data-infrastructuurproject Gaia-X telt twee jaar na de start vijftien nationale hubs, van waaruit gewerkt wordt aan use cases op basis van Gaia-X. Ook Nederland kent zo’n hub, die op basis van zeer specifieke kennis ook een bijdrage kan bieden aan het Europese project, meent Peter Verkoulen, die de Nederlandse hub namens TNO leidt.

Wetenschappers stelden via het platform Follow The Money dat het invoeren van een Europese digitale identiteit zou leiden tot een surveillancestaat en ‘het einde van de vrijheid’. Hoogleraar Bart Jacobs herkent zich niet in de strekking van het verhaal. Met de plannen voorziet Europa de lidstaten van een gemeenschappelijke technische architectuur, normen en richtlijnen voor de bouw van zo’n digitale identiteit.

In een rapport van PwC vergelijkt men het Deense governance model van digitalisering met het Nederlandse. Wat maakt het Deense model zo succes­vol en hoe verhoudt het Deense digitaliseringsbeleid zich tot het Nederlandse? iBestuur sprak hierover met Hans Christian Jelstrup, IT-directeur van ATP dat twee derde van de ‘social benefits’ van Denemarken uitkeert

Europa

De digitale omwenteling brengt een nieuwe digitale wereld­infrastructuur… sneller dan we denken. Technisch is zelfs alles sneller mogelijk dan ons brein kan bevatten, zegt de nationaal digitaal adviseur van de regering van Estland, Mart Kaevats. Maar dat vraagt nationaal om een andere mindset en cultuur; het gaat om transparantie, privacy en integriteit van data. Dat is de uitdaging.

De digitaliseringsparagraaf suggereert een gecoördineerde aanpak op het gebied van digitalisering. Dat wordt nog een hele opgave, want het beleidsterrein is verdeeld over meerdere ministeries. Bovenal ben ik nieuwsgiering wie de coalitie daarvoor naar voren schuift. Wordt het weer een politicus of een cyberexpert die nieuw elan toevoegt door de uitdagingen in Europees verband aan te gaan?

Europa

Met allerlei coalities werken overheden van landen samen aan de digitale uitdagingen van de komende jaren. Een daarvan is de Coalition of the Willing, die op initiatief van de Nederlandse demissionaire staatssecretaris Raymond Knops (BZK) is ontstaan, en waarin acht EU-lidstaten samenwerken op vier thema´s. Knops vertelt over zijn initiatief.

Het Europees Parlement en de EU-lidstaten hebben 30 november een politiek akkoord bereikt over een Europese wet inzake gegevensbeheer. De weg is nu vrijgemaakt voor de definitieve goedkeuring van de wetstekst door het Europees Parlement en de Raad. Margrethe Vestager, zei: “Deze verordening is een eerste bouwsteen voor het tot stand brengen van een solide en eerlijke datagestuurde economie.”

Europa

Volgende maand stemt het Europees Parlement voltallig over het wetsvoorstel Digital Markets Act (DMA), de techwet die de macht van grote tech bedrijven als Google, Amazon en Facebook moet beteugelen. Hierna volgen dan onderhandelingen over de definitieve versie met de verantwoordelijke ministers van de EU-landen. Het is de bedoeling dat de regels in 2023 ingaan.

De wereldinfrastructuur voor data is in de maak. In gidsland Estland, tijdens de Tallinn Digital Summit 2021 (TDS), benadrukten regeringsleiders van de vooral democratische wereld, dat vrije data­stromen en interoperability de sleutel zijn voor economische voorspoed. Er is nog wereld te winnen, blijkt uit de boodschap van de Estse premier Kaja Kallas.

Europa

Esten reageren verbaasd op de vraag wanneer ze voor het laatst in het gemeentehuis zijn geweest. ‘Een paar jaar geleden om mijn identiteitsbewijs op te halen?’ Vrijwel alle overheidsdiensten in Estland zijn inmiddels digitaal. Alleen voor trouwen en scheiden moet je naar het gemeentehuis, en om je identiteitsbewijs op te halen. Zelfs stemmen kan vanaf 2023 vanuit de kroeg of de tram.

De Europese bestuurslaag is in toenemende mate een vijfde bestuurslaag die vol impact heeft op de uitvoering in haar lidstaten. Ook allerlei overheidsdienstverlening moet zonder onderscheid aan Europeanen over de grens worden geleverd. Kijk daarom vaker door een internationale bril als het gaat om vernieuwing, ontwikkeling en toekomstgerichte beslissingen.

De Europese Commissie wil dat elke lidstaat jaarlijks verslag uitbrengt over de vorderingen die worden gemaakt op het gebied van digitalisering. Dit voorstel werd 15 september gedaan, samen met de State of the Union van Ursula von der Leyen. De overgang naar een klimaatneutrale economie hangt samen met een succesvolle digitale transformatie, betoogt de Commissie al langer.

Nederland ontvangt in totaal zo’n €5,6 miljard uit het Europese Recovery and Resilience Facility, maar kan in demissionaire staat nog geen herstelplan opstellen. Laten we bij het opstellen van het Nationaal Herstelplan niet alleen bepalen aan welke onderwerpen het geld wordt besteed, maar ook hoe we met z’n allen er op kunnen toezien hoe, en aan wie dit het geld wordt uitgegeven. Dat is hard nodig, juist in Nederland.

De Europese Unie krijgt de komende decennia te maken met een aantal wereldwijde ontwikkelingen die ingrijpende gevolgen hebben voor haar inwoners. Klimaat, milieu en snelle technologische veranderingen vergen ambitieuze beleidskeuzes, maar ook op internationaal democratisch verval en een andere wereldorde moet de EU vandaag al inspelen, meent de Europese Commissie.

De miljarden voor digitalisering die vanuit Brussel ook naar Nederland kunnen komen, kun je als organisatie zelf ophalen. “In de kern gaat het om het slim verknopen van je eigen digitaliserings­strategie – als gemeente of regio bijvoorbeeld – aan nationale en Brusselse beleids- en innovatiedoelen”, zegt de Brusselse EU-belangenbehartiger Daniëlle de Boer. “Dat doe je in Brussel en in Nederland met partnerschappen en subsidieaanvragen.”

Digitale infrastructuur

Onlangs verscheen een onderzoek in opdracht van het ministerie van EZK dat suggereert dat de nationale digitaliseringsopgave ook wel via datacenters buiten Nederland kan verlopen. De digitale sector is verbaasd over het nogal eenzijdige rapport, dat haaks staat op eerdere visiedocumenten van de overheid. Dit is teleurstellend, te meer omdat het rapport vol staat met gelegenheidsargumenten en gekunstelde cijfers.

Er zijn zorgen over onze digitale autonomie, over de afhankelijkheid van technologie en het verlies van zeggenschap over onze data en infrastructuur. Als we daar echt iets aan willen doen moeten we niet alleen technologische innovaties stimuleren. We moeten ons vooral richten op de knelpunten die bestaande Nederlandse en Europese providers ervaren bij hun groei. In de cloud markt gaat het niet om wie de beste technologie levert, maar om “winner takes all”.

Als we niet leren van de tekortkomingen van het EU Digitaal Corona Certificaat, zal de voorgestelde Europese digitale identiteit nooit haar volledige potentieel waarmaken. Betrek de private sector erbij voor een beter uitgebalanceerd ontwerp dat goed is voor alle spelers in het ecosysteem. Waarbij we rekening houden met privacy, veiligheid, interoperabiliteit en gebruiksvriendelijkheid.

De Europese Commissie stelt een nieuwe Europese digitale identiteit voor. Die identiteit is een essentieel onderdeel van de eigen digitale autonomie, om te voorkomen dat we hier straks moeten kiezen tussen inloggen met AppleID of met WeChat. Dit voorstel van de Commissie biedt unieke kansen voor Nederland, want wij hebben al precies wat de Commissie wil, namelijk de IRMA app.

Europa

De wetgeving die de Europese Commissie heeft voorgesteld om de techreuzen aan banden te leggen, schiet tekort, zegt Europarlementariër Paul Tang. “Het verdienmodel van Google en Facebook is pervers, dat wordt niet aangepakt.” Aan de wandel met een sociaaldemocraat die zich heeft vastgebeten in de strijd tegen het misbruik van persoonlijke data.

Data delen houdt niet op bij de grens. Daarom zou de EU Big Tech moeten gaan belasten als zij niet ook haar data toegankelijk maakt voor de rest van de wereld. Zo stimuleren we Big Tech om data in andere werelddelen te delen en kunnen we tegelijk innovatieve startups in Europa een steuntje in de rug geven.

De kans om de burger te betrekken bij de Europese Unie, zo ziet het kabinet de Conferentie over de Toekomst van de Europese Unie, schrijft minister Stef Blok (BuZa) aan de Eerste en Tweede Kamers. Hij wijst erop dat burgers, organisaties en andere initiatiefnemers ook burgerconsultaties kunnen ontwikkelen.

Digitale zaken

De Europese datastrategie van 2020 betekent werk aan de winkel voor de e-governmentspecialisten en voor de nieuwe vaste Tweede Kamercommissie voor Digitale Zaken die na de verkiezingen aan het werk gaat. Want de wetsvoorstellen die voortkomen uit de EU-strategie leiden tot meer horizontale en verticale datadeling tussen overheden en bedrijven en instellingen en verandert onze visie op data rigoureus.

Europa

De overheid kan door eisen en standaarden te stellen aan platformbedrijven en door ook zelf platforms in het leven te roepen de uitgelezen vergroeningskansen verzilveren die digitalisering biedt. Dat zegt Staf Depla naar aanleiding van een recent advies van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (RLI) én de mogelijkheid die Nederland heeft om subsidiegeld binnen te halen uit het coronaherstelfonds van de EU.

De Middellandse –Zee lobby lijkt te zijn geslaagd. Het Corona paspoort komt er naar alle waarschijnlijkheid voor alle Europeanen. Er blijft nog wel onzekerheid over de wijze hoe het zogenaamde ‘groene’ certificaat de lading dekt.

Europa

Alle basisoverheidsdiensten digitaal, meer ict-specialisten (vooral vrouwen) en in alle bevolkte gebieden 5G. Dat zijn een paar van de doelen van het digitaal kompas van de Europese Commissie (EC). Het kompas, dat op verzoek van de lidstaten is gemaakt, betreft een aantal doelen om de EU soeverein in de wereld te maken op het gebied van ict tot 2030.

Over de drempel

Europa moet zijn digitale soevereiniteit hervinden, aldus Angela Merkel en andere Europese regeringsleiders in een brief aan de Europese Commissie vorige week. Want in een wereld die draait rond technologie kan Europa alleen eigen regels opleggen en eigen waarden realiseren als die technologie niet gedomineerd wordt door andere landen.

De omwenteling naar een digitale maatschappij staat naast klimaat hoog op de agenda van Brussel. Met het digitale kompas wil de commissie concrete doelstellingen vastleggen met de lidstaten. Alle huishoudens moeten binnen tien jaar supersnel internet hebben en alle openbare diensten online beschikbaar zijn, met toegang voor elke burger tot zijn digitale medische gegevens.

In 2030 zullen circa 50 miljard apparaten in wereldwijde netwerken zijn verbonden. Deze mensen, apparaten, algoritmes, software en data/informatie vormen in de komende jaren ook in Europa een intelligent Europees digitaal ecosysteem. Dit vraagt om nieuwe kennis en vaardigheden om als mens te kunnen leven, werken en leren. In dit essay gaat Ben van Lier in op de wereldwijde ontwikkeling en implementatie van digitale technologie (algoritmes, software, data) die steeds nadrukkelijker ons leven, werk en opleiding gaan bepalen.

Digitale Zaken

Data delen beter organiseren is dé kans voor Nederland om succesvol te zijn in AI. Als we nu beginnen hebben we in 2024 het ecosysteem voor AI data delen gerealiseerd. Laten we met elkaar afspraken vormgeven, leren van technische implementaties en adoptie stimuleren. De werkgroep Data Delen van de Nederlandse AI Coalitie heeft een programma opgezet om dit te realiseren. Aan het einde van 2024 moet er een zichzelf financierend ecosysteem zijn gerealiseerd en heeft Nederland een wereldwijde koppositie in AI.

Deze maand startte de Europese Unie met een nieuw innovatiebeleid voor de komende zeven jaar: Horizon Europe. Weinig mensen zullen het hebben gemerkt, maar dat lijkt meer dan alleen het verhangen van een duur bordje (bijna 12 miljard euro per jaar). Het kan het begin zijn van een nieuwe innovatieaanpak waarvan ook Nederland kan profiteren.

De coronapandemie heeft onder meer duidelijk gemaakt dat het onderwerp digitale soevereiniteit in Europa (en in Nederland) op de politieke agenda is gekomen. Hoogleraar Bart Jacobs vindt dat een mooie ontwikkeling. “Wat we allereerst nodig hebben voor een digitaal soeverein Europa is een self-souvereign digitale identiteit”, aldus Jacobs.

De cloud wordt gezien als een belangrijke voorwaarde voor innovatie en toekomstige economische groei. Ook voor overheden zijn data essentieel om processen slimmer te kunnen organiseren. Gaat Gaia-X, de ‘Europese cloud’, daar een positieve rol in spelen? Het Nederlandse kabinet is vooralsnog terughoudend.

Tegenwoordig komt een groot aantal regels en wetten die we binnen de Europese Unie hanteren, uit Brussel. Denk aan de AVG (Algemene verordening gegevensbescherming), maar ook aan wetgeving rond algoritmen. Volgens Marlies van Eck is het de vraag of Nederland aanhaakt bij EU-wetgeving, of toch zijn eigen pad kiest als het gaat om algoritmen. Van Eck doet haar uitspraken in een interview met AG Connect.

Wie is nu eigenlijk echt de partij die de touwtjes in handen heeft bij wat evident een zaak met een publiek karakter is?