De combinatie van sturen én verbinden heeft zich als geen ander bewezen. Het is dan ook een mooi voornemen om dit in dit nieuwe jaar breedschalig te gaan toepassen.
Als overheid onderschatten we schromelijk het belang van onze verbindende kracht. Om niet in splendid isolation – vanuit die verstikkende Haagse vierkante kilometer – de uitdagingen uit ons regeerakkoord te willen oplossen, maar in cocreatie mét de verantwoordelijke partijen (4O: overheden, ondernemers, onderwijs, omgeving).
Gericht op verzilvering van dat gemeenschappelijke hogere doel, steeds met dat betreffende ecosysteem voor ogen. Vanuit een niet-competitieve benadering, ieder met eigen rol en verantwoordelijkheid. Ter voorkoming van suboptimalisering vanuit die afzonderlijk opererende silo’s. En by the way: naadloos passend in onze zo bejubelde participatiesamenleving!
Ook zonder slechte mensen kun je een slecht systeem laten draaien
Deze krullenjongen mag nog wel eens op een podium een verhaal houden over het ‘hoe’ achter innovaties – gericht op het zetten van ‘start-up’ naar ‘scale-up’ stappen. Met de gedachte dat dat hét panacee zou moeten zijn voor veel van onze huidige uitdagingen. Vaak begin ik dan – als simpel bedrijfseconoompje – over netwerkleiderschap. Vanuit mijn niet aflatende passie om het geheel adequaat en slim georganiseerd te krijgen. Huh, netwerkleiderschap? Is dat weer zo’n hype Dirk-Jan? Na dirigerend, inspirerend, participatief en dienend leiderschap nu dan weer eens netwerkleiderschap?
Veelal licht ik mijn boodschap dan toe aan de hand van de resultaten van de parlementaire enquêtecommissie Fyra – voorzien van de pakkende titel ‘Reiziger in de kou’ (kosten aan gemeenschapsgeld: zo’n slordige elf miljard euro). Deze casus is wat mij betreft exemplarisch voor de aanpak van veel van onze huidige vraagstukken – die we in de regel met een diarree aan micromanagement en controle torens proberen op te lossen.
Even terug: wat was in de kern ook al weer het probleem bij de Fyra? Alle actief participerende partijen (het ministerie, de inspectie, de Tweede Kamer, de NS, de Belgen, de Italianen, et cetera) hebben zich keurig aan hun eigen taakomschrijving gehouden – acterend binnen hun eigen speelveld. Anders gezegd: iedereen heeft precies gedaan waarvoor die was besteld. Leverde braaf zijn of haar share: van een hoger gemeenschappelijk doel in termen van mobiliteit of reiscomfort was blijkbaar geen sprake. Met twee pijnlijke constateringen: andere belangen kregen steeds voorrang boven het reizigersbelang (de customer experience of customer journey) én geen van de partijen was in staat om dat verstikkende patroon te doorbreken. Want at the end of the day gaat het niet om het leveren van een afzonderlijk product of dienst. Nee, het gaat om het aanbieden van een geïntegreerde performance. Met stevig ontwikkelde koppelvlakken tussen de afzonderlijke spelers uit dat ecosysteem. Gericht op het gezamenlijk creëren van waarde. Wees nou eerlijk: je wil toch geen lamp, je wil licht – je wil geen hr-ketel, maar warmte – in diezelfde sfeer: van voertuig naar mobiliteit, van huis naar thuis, et cetera. Ongetwijfeld dat je Joris Luyendijks uitspraak ‘ook zonder slechte mensen kun je een slecht systeem laten draaien’ nu iets beter kunt plaatsen …
Wij-weten-wel-wat-goed-voor-u-is
Ik durf de stelling wel aan dat veel van de huidige puzzels uit ons regeerakkoord (of het nu gaat over veiligheid, over zorg/welzijn, over wonen, over onderwijs, over mobiliteit, et cetera) uitsluitend en alleen oplosbaar zijn met een geïntegreerde benadering. Je kunt het gewoon niet meer alleen – je zult partijen op hun verantwoordelijkheid moeten aanspreken. Niet in de laatste plaats ter voorkoming van suboptimalisering vanuit al die afzonderlijke opererende silo’s. Zet dus niet je eigen instituut, maar de maatschappelijke opgave centraal. Organiseer daar omheen alle relevante partijen die in dat issue een rol moeten spelen.
Heel huiselijk, vanuit een 4O-benadering: overheden (voor de goede orde: zeker niet alleen de rijksoverheid, ook de provinciale en gemeentelijke overheden plus de publieke uitvoeringsorganisaties), ondernemers, onderwijs- en kennisinstellingen en omgeving (inclusief maatschappelijke belangenorganisaties). Waarbij iedereen z’n share levert vanuit eigen rol en verantwoordelijkheid – in directe relatie tot dat betreffende vraagstuk. Met een overheid die partijen bindt. In de geest van het rapport ‘Sturen én verbinden’ (Raad voor het openbaar bestuur). Ver weg van dat pokhouterige topdownerige gedrag (‘wij-weten-wel-wat-goed-voor-u-is’). Ik denk namelijk dat we als overheid schromelijk onderschatten wat onze verbindende kracht kan zijn als we partijen bij elkaar halen, aanspreken op hun verantwoordelijkheid om dan mét elkaar die stip op de horizon te gaan verzilveren.
Kort en goed: van overheid naar tussenheid; of wel: van eigenaar naar regisseur. Met als niet onbelangrijke bijvangst: het past naadloos in de participatiesamenleving!
Doorpakdiner
Recent hebben we in het kader van ‘practice what you preach’ op dat vlak meters gemaakt. Met het vraagstuk ‘truckplatooning’. Want je hoeft echt geen profeet te zijn om te voorspellen dat we op terrein van logistiek en mobiliteit de grenzen van ons huidige mobiliteitssysteem zijn bereikt – zeker met oog op de combinatie van te verwachten groei (1), toename van verkeersdoden (2) en onze klimaatdoelstellingen (3). Betekent mét elkaar werken aan een verandering van dat ecosysteem – wat alleen werkt als álle partijen daar ook hun rol in pakken. Daarom dat we zo blij waren met het recente ‘doorpakdiner’, onder inspirerend voorzitterschap van directeur-generaal Mark Frequin (IenW) waarbij zo’n twintig CEO’s – vanuit de ambitie van het regeerakkoord – hun krachten hebben gebundeld.
En dan hebben we het over zowel Rijk als regio plus uitvoeringsorganisaties Rijkswaterstaat en RDW, groot gebruikers van het netwerk (zoals Albert Heijn, Jumbo en Cornelissen), vrachtwagenfabrikanten, maar ook partijen als Havenbedrijf Rotterdam en TNO. Alles gericht op de realisering van de zogenaamde Tulp corridor (A’dam/R’dam-A’werpen en A’dam/R’dam-Ruhrgebied) – waarbij we nieuwe logistieke concepten gaan operationaliseren als truckplatooning en alle randvoorwaardelijke activiteiten (denk aan: datadelen, matching, wet- en regelgeving, multibrand platooning, digitale infra).
Eerstvolgende stap is de organisatie van een ‘24u sessie’ waarin we in cocreatie met deze partijen (waarmee we zowel denkkracht, draagvlak als ownership combineren) een geïntegreerde werkagenda gaan opstellen – bestaande uit een samenhangende portfolio en een roadmap. Die we daarna door de participanten van dat ‘doorpakdiner’ laten afzegenen – waarbij ieder van hen ook een rol krijgt toebedeeld. Gericht op de realisatie van de gemeenschappelijke doelstelling vanuit het ecosysteem om op Kerstavond 2020 dagelijks 100 platoons de Rotterdamse haven te laten vertrekken. Dit alles naar analogie van goeroe Dom Hélder Câmara: ‘a dream you dream alone is only a dream; a dream you dream together becomes reality’.
Zonder centrale rol van je instituut
Of dit ingewikkeld is: zeker en vast! Natuurlijk vind ik het spannend. Wat dacht je wat (‘life begins at the end of your comfort zone’). Juist dáárom dat de volgende leidende principes cruciaal zijn:
– Vanuit het oude: heb voldoende lef om niet te blijven redeneren vanuit je veilige Hertogdom, voorkom suboptimalisering vanuit die afzonderlijk opererende silo’s én laat je niet het bekende bos in sturen door al die goedbedoelde ‘kan niet/mag niet’ collega’s;
– Vanuit het nieuwe: laat het gemeenschappelijke hogere doel steeds leidend zijn (blijf denken vanuit het totale ecosysteem) én voorkom vrijblijvendheid bij de participanten (je doet mee of niet: let’s get real or let’s not play).
The ones who are crazy enough to think they can change the world, are the ones who do
Juist die combinatie van sturen én verbinden – met zo’n geconcretiseerd vergezicht in gedachte – dát is een aanpak die zich als geen ander heeft bewezen: proven technology. Mooi voornemen lijkt me zo om dit in 2018 breedschalig te gaan toepassen. Want als je patronen wilt doorbreken, als je niet alleen bezig wil zijn met het ‘hier en nu’, dan is het terugredeneren vanuit ‘daar en straks’ een slimme manier om te ontsnappen aan die verstikkende waan van de dag. Om daar dan schouder aan schouder mee aan de slag te gaan. Denk maar aan de wijze woorden van Steve Jobs: ‘the ones who are crazy enough to think they can change the world, are the ones who do’.
Mag ik u een voorspoedig 2018 toewensen?
Dirk-Jan de Bruijn is directeur van de Innovatiecentrale, een publiek/privaat samenwerkingsverband waar nieuwe smart mobility applicaties real life worden getest, zowel in een living lab als op de openbare weg.
Wat wordt voorgesteld vereist een benadering op Systeemniveau.
De organisaties die gevraagd worden zijn veelal traditionele input-throughput-output organisaties, met infrastructuur verkregen binnen een mandaat-budget discipline.
Het wordt vreselijk lastig om die iets te doen dat niet gebudgetteerd is. Wat zij in elk geval gemeenschappelijk hebben zijn ‘data’ (dus een eigenaarschap in lijn met de AVG!) en zij passen ergens in een concreet (operatie) danwel gepercipieerd (visie) gemeenschappelijk voortbrengingsproces.
Het punt dat Dirk-Jan maakt zou te realiseren zijn met de inzet van de Normalized Systems Theory blog.antwerpmanagementschool.be/nl/normalized waarbij data, communicatielijnen, processen, acties binnen deze processen en trigger op de acties volstrekt helder worden gemaakt.