Burgers vertrouwen de politiek niet en de overheid vertrouwt de burgers niet. Als we elkaar niet meer vertrouwen, kan blockchain het onderlinge vertrouwen dan digitaliseren?
Burgers vertrouwen de politiek niet meer en keren zich af van traditionele politieke partijen. De overheid vertrouwt de burgers niet en regelt alles dicht. Als we elkaar niet meer vertrouwen, wie vertrouwen we dan nog wel? Computers misschien?
Bij De Wereld Draait Door keek Jan Terlouw terug op de ontwikkelingen van de laatste decennia. Hij legde daarin de nadruk op het vertrouwen dat we afgelopen jaren kwijt zijn geraakt. “Wat ik vroeger met een handdruk bekrachtigde, dat gaat nu met vijf contracten” en “Als ik nu een brug moet bouwen dan heb ik meer juristen nodig dan ingenieurs” tekende Terlouw recent op van ondernemers. Waar is het touwtje gebleven dat in de vijftiger jaren uit elke brievenbussen hing, vroeg Terlouw zich af. Het verdwenen touwtje gebruikte hij als metafoor voor het afnemend vertrouwen in onze samenleving.
In de laatste decennia is veel veranderd. De postbode bezorgt nauwelijks nog brieven en postkaartjes. De melkboer rijdt niet meer door de straat. Kinderen spelen niet meer buiten. De fysieke wereld verschuift naar de virtuele wereld. Wij communiceren via het internet en doen er onze bankzaken, onze inkopen en andere transacties. Meer dan de helft van de transacties tussen overheid en burgers loopt inmiddels via het digitale kanaal. Het vertrouwen in digitale diensten lijkt groot. Velen zijn zich helaas nog onvoldoende bewust van de bedreigingen op het internet. Ondertussen vissen hackers en cybercriminelen volledig onzichtbaar naar de vele loshangende touwtjes in ons onveilige internet.
Afgelopen jaar is een ware hype ontstaan rond blockchain. Deze technologie achter bijvoorbeeld de bitcoin wordt beschouwd als de grootste innovatie sinds het internet. Mensen kunnen daardoor geld naar elkaar overmaken zonder tussenkomst van een bank. Deskundigen beweren dat blockchain het onderling vertrouwen digitaliseert. De mogelijkheden lijken onbegrensd. Transacties via derde partijen kunnen we voortaan via blockchain zonder tussenkomst digitaliseren. Derde partijen – zoals overheid, banken en notaris – voor het waarborgen van vertrouwen worden daardoor overbodig.
De blockchain technologie is veelbelovend. Het kan transacties goedkoper, efficiënter en veiliger maken. Wij moeten ons evenwel bewust blijven van de (on)volwassenheid van nieuwe technologie en de (on)veiligheid van het verkeer op internet. Er lijkt nu een blind vertrouwen in nieuwe technologie. Biedt digitalisering dan de oplossing voor het groeiende wantrouwen in onze samenleving? Blockchain kan een aanjager zijn om het onderlinge vertrouwen te bevorderen, maar vertrouwen is voornamelijk mensenwerk. Vertrouwen is het cement dat de samenleving bindt, door geloof dat de ander eerlijk is en het goede zal doen op een manier die ons niet zal benadelen.
Block chain en vertrouwen: een paradox
Er wordt veel geëxperimenteerd met block chain techniek, en er liggen een paar mooie technische principes onder met mogelijk vergaande effecten. Wellicht zijn de verwachtingen overdreven, want block chain technologie is in de allereerste plaats een methode om informatie te beschermen tegen vervalsing van binnenuit. In principe is een block chain een journaal van transacties, waarin elke pagina versleuteld is op basis van de inhoud van de voorgaande pagina. Informatie ongemerkt vervalsen wordt daardoor praktisch niet uitvoerbaar zodra een pagina een opvolger heeft, en onmogelijk als er een ketting van opvolgende pagina´s is. Vandaar de naam block chain.
Als die database een gesloten systeem zou zijn, dan zou het alsnog een koud kunstje zijn om bedrog te plegen. Het zou dan immers mogelijk zijn om een hele reeks blokken tegelijk te veranderen in een alternatieve consistente staat.
En daar komt het revolutionaire idee om de hoek kijken: de hele database wordt openbaar gemaakt en op meerdere onafhankelijke servers bijgehouden. Transacties zijn pas definitief als een meerderheid van de servers daarmee instemt. Als op één server malversaties plaatsvinden, dan wordt de data automatisch hersteld via datzelfde democratische stemproces.
Daarmee leunt block chain technologie echter op een lastig te organiseren stelsel: het is van belang dat in de kring van betrokken servers nooit sprake is van een meerderheidsbelang, geen enkele partij mag ooit de macht over de block chain krijgen. Ook congsies van ogenschijnlijk onafhankelijke partijen zijn uit den boze.
Maar daarnaast is die block chain een ICT-systeem dat vraagt om bekostiging, beheer, kwaliteitsbewaking, onderhoud en op zeker moment ook vervanging. En dat moet dus door al die onafhankelijke organisaties met elkaar in samenhang worden gedaan.
Dat is een grote uitdaging van block chain, want dit kan alleen worden georganiseerd door de gemeenschap van deelnemende organisaties, die principieel juist onafhankelijk van elkaar moeten blijven. De gemeenschap zal een vertrouwde partij moeten organiseren die de voorwaarden bepaalt om aan te mogen sluiten. Kan dit zonder toezicht, is de vraag en wie moet dat dan doen? Wie is verantwoordelijk voor het functioneren van de block chain als er geen eigenaar is?
Ik ben benieuwd wat het antwoord is op deze paradox.