Ook gemeentelijke samenwerkingsverbanden moeten weten dat ze onder de Wet open overheid vallen.
Ook gemeentelijke samenwerkingsverbanden, zoals gemeenschappelijke regelingen, dienen zich ervan bewust te zijn dat ze onder de Wet open overheid (Woo) vallen. Het verlengde openbare bestuur staat al op grotere afstand van de politiek. Onze democratie verdient het dat de transparantie van deze organisaties gewaarborgd is.
Recent stond er een artikel over de nieuwe Wet open overheid (Woo) in het VNG Magazine: “Een laatste punt waar de VNG blij mee is, is dat de koepels zelf niet onder de Woo vallen [].” Volgens Theo Weterings, burgemeester van Tilburg en voorzitter van de VNG-commissie Bestuur en Veiligheid is dat logisch: “Dat zou een aantasting van de vrijheid van vereniging zijn. De VNG is geen openbaar lichaam, maar een vereniging.”
Het doel van de Woo is om transparantie te bereiken. Plaatsten waar overheden samen werken, in een vereniging, gemeenschappelijke regeling of gewoon een joint venture, staan op transparantie altijd al 1-0 achter. Er is geen directe sturing vanuit gemeenteraden. Er worden door de raden van alle deelnemende gemeenten wel kaders meegegeven, maar uiteindelijk landt dat in één gemeenschappelijke uitvoering. Dan kan niet iedereen zijn zin krijgen. Dat is op zich niet erg. Het vraagt wel extra alertheid bij de verantwoording en dus ook extra transparantie.
Maar de VNG is geen gemeenschappelijke regeling, toch? Klopt. De VNG doet echter wel zaken namens de gemeenten. Het College van Arbeidszaken onderhandelt namens alle gemeenten over de collectieve arbeidsvoorwaarden. Het nieuwere College van Dienstverleningszaken richt zich op het verbeteren van de gezamenlijke gemeentelijke uitvoering. Er wordt mijns inziens dus wel degelijk namens de gemeenten taken uitgevoerd.
Dit voorbeeld illustreert dat de grenzen van de toepassing van de Woo soms helemaal niet zo evident zijn. Het gaat over de taak die uitgevoerd wordt en niet over de juridische vorm van het samenwerkingsverband. En laten we niet in de valkuil stappen dat de deelnemende gemeenten van een samenwerkingsverband de openbaarheid toch kunnen borgen. Want als iedereen ervoor verantwoordelijk is, gebeurt het waarschijnlijk helemaal niet.
Eenzelfde logica is te vinden in de Archiefwet. Hieronder vallen alle overheidsinstellingen, maar ook alle publiekelijke rechtspersonen met enig openbaar bevoegd gezag. De inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed zegt hierover: “De omvang van de organisatie en de omvang van de uitvoeringstaak staat los van deze wettelijke verplichting”. Ook een kleine organisatie of een kleine taak binnen een organisatie valt dus binnen de Archiefwet. Het zou mooi zijn als deze logica ook voor de Woo wordt toegepast.
Ik ken VNG als een mooie en betrouwbare organisatie. Ik maak me er geen zorgen over dat zij iets zouden willen verbergen. Dat geldt ook voor het leeuwendeel van al die andere vormen van gemeentelijke samenwerking. De Woo gaat ook niet per se over stiekemerds. De Woo gaat over het borgen van een goedwerkende democratie. Ik vind dat zo belangrijk dat ik alle gemeenten oproep om te borgen dat al hun samenwerkingsverbanden zich hiervan tot in de haarvaten doordrongen zijn.
Paul Ruijgrok is gemeenteraadslid voor de VVD in Gouda en zelfstandig adviseur informatiemanagement en –architectuur.
