Als je wil dat ondernemers instappen, participeren en investeren, dan zijn een stabiele koers én heldere benefits nodig.
Zeg nou zelf, daar droomt toch iedereen van, of niet soms? Je begint met zo’n klein zoet kasplantje en dat groeit step-by-step uit tot een volwassen struik of immense boom. Zodanig dat die innovatie geheel is ingebed in ons dagelijkse handelen – in managementtermen: geïncorporeerd in de staande tent. Zeker en vast, ook deze jongen fantaseert daar van – dagelijks zelfs!
Niemand zit toch te wachten op het bekende ‘duizend-bloeiende-bloemen’ model met een mêlee aan initiatieven. Waarin we steeds weer iets nieuws proberen – voorzien van wereldbestormende vergezichten. Een hoop heisa creërend. Zonder de stap te zetten naar die volgende fase van de innovatielevenscyclus. Want laten we wel zijn: als je wil dat ondernemers instappen, als je wil dat zij gaan participeren én vooral gaan investeren, dan zijn twee dingen cruciaal: één een stabiele koers (die niet met alle winden meewaait) én twee duidelijke benefits gericht op een helder antwoord op het ‘what’s-in-it-for-me’ principe.
Succes ligt in het verlengde van vergissingen
En ja, ook ik heb in de afgelopen periode geleerd wat wél en vooral wat niet werkt – waarbij ik meerdere keren m’n neus heb gestoten of uit de bocht ben gevlogen. Gelukkig dat succes in het verlengde van vergissingen ligt! Daarom in kader van ‘gluren bij de buren’ bijgaand wat ingrediënten die wat mij betreft randvoorwaardelijk om zo dat bejubelde ‘scaling-up’ proces te faciliteren. Ter voorkoming van twee dingen: het verstikkende ‘overpromising and underdelivering’ en het doven van de kaars zodra publieke financiering is uitgeput.
Teruggaan naar grondbeginselen creëert overzicht
1. Voldoende urgentie én een inspirerende sense of excitement. We weten het allemaal: transities zijn gebaseerd op twee mechanismen. Eén is sense of urgency (‘help, mijn schoenen staan in de fik’, ‘zo kan het écht niet langer’, ‘pijn is fijn, bloed moet’) en twee is een inspirerend beloofd land (‘kijk, dit moet er straks staan’, ‘juist hiervoor klim ik iedere ochtend uit m’n bedje’). Wat daarbij geweldig kan helpen is om de beleefde urgentie aan te vliegen vanuit de vraag ‘wat gebeurt er bij ongewijzigd beleid’ en om de ‘stip op de horizon’ zodanig te verpakken dat je anderen verleidt om ook actief mee te doen.
2. Een duidelijk verhaal: een klinkende visie. Je verhaal moet staan als een klok, men moet het van je ‘kopen’. Op de punt van hun stoel, hoofdjes omhoog, met rechte ruggen en glinsterende oogjes! Want zo’n visie geeft niet alleen energie (verleidt velen actief te participeren), maar ook richting (maakt duidelijk waar we heen gaan) en rust (vereenvoudigt veel taaie besluiten). Doordat je al die acties weet te coördineren, creëer je als het ware een beweging. En écht, neem van mij aan, dan gaat het primair om toepassingen: als we nú deze stappen gaan zetten, als we nú deze nieuwe technieken gaan implementeren, dan maakt dat deze business mogelijk, genereert dat deze nieuwe klantwaarden. Techniek is leuk, opereert vaak als driver, maar is at the end of the day voorwaardenscheppend. Niet voor niets dat de grote goeroe van tech-aanbieder Apple (Steve Jobs) ons leerde: ‘you’ve got to start with the customer experience and than work back toward the technology – not the other way around’. Anders gezegd: ‘progress doesn’t start with technology but with a problem to solve’.
3. Denk groot – acteer klein. Ingewikkelde operaties komen alleen tot stand als je groter denkt: vanuit een ecosysteem. Dus niet vanuit afzonderlijke silo’s of goedbedoelde koninkrijken, maar vanuit ketens of end-to-end processen – want ook die hebben groot onderhoud nodig. Immers, de ervaring leert dat innovaties niet tot bloei komen in, maar juist tussen organisaties! Vanuit een 4O-benadering (Ondernemers, Overheden, Onderwijs- en kennisinstellingen en Omgeving), met uitstekend ontwikkelde koppelvlakken tussen al die spelers. Ter doorbreking van dat aandoenlijke ‘partij-één-investeert-en-de-benefits-gaan-naar-partij-twee-of-drie’. Om dan vervolgens met kleinschalige use-cases de ‘show-it’ vraag te beantwoorden: niet alleen om ‘het’ in de praktijk te testen (‘werkt het wel’), maar ook gericht op het zetten van de stap van een heleboel afzonderlijke puzzelstukjes naar een geïntegreerde performance (‘van lamp naar licht’, ‘van voertuig naar mobiliteit’, et cetera). Want laten we wel zijn: grootste dingen worden alleen bereikt door het bij elkaar brengen van veel kleine dingen.
4. Een toegankelijke valuecase. Innoveren betekent dingen doen die nooit eerder zijn vertoond. Wat vraagt om het verlaten van je eigen comfortzone. Juist die stappen zijn aanzienlijk makkelijker te maken als inzichtelijk wordt gemaakt wat die concrete benefits dan zijn in dat beloofde land. Niet alleen kwalitatief, maar vooral ook kwantitatief. Klinkt een beetje als ‘het zetten van ladders tegen wolken’, maar het geeft toch grip op de toekomst (‘toekomst kun je niet voorspellen, wel creëren’). Maak het maar inzichtelijk – aan de hand van scenario’s of aannames – hoeveel minder files, hoeveel minder uitstoot, hoeveel minder verkeersongelukken zijn er straks over 5 jaar als we … Welke waarden creëren we dan met elkaar vanuit zo’n nieuw ecosysteem? Geeft by the way ook perfecte voeding voor een ambitieuze ‘man-on-the-moon’ achtige doelstelling – in de geest van ‘over 5 jaar hebben we …’.
5. Vraaggestuurd van opzet. Aanbodgericht innoveren is gezellig, maar nog leuker is om in te spelen op behoeftes van vragende partijen. Die ook willen investeren in deze nieuwe concepten, domweg omdat ze er direct baat bij hebben. Wat betekent om in cocreatie mét die partijen stappen te zetten. Heel huiselijk: van ‘doing the same things better’ naar ‘doing new things together with others’. Zo waren wij erg trots op wat we onder de vlag van ons EU voorzitterschap hadden gefikst bij de EU Truckplatooning Challenge. Maar met de wijsheid van nu: het waren de aanbieders van transport die de hoofdrol speelde. De OEM’s en wegbeheerders. Klinkt net iets te veel als ‘wij van WC-eend adviseren …’. Dáárom ook dat we in de Experience Week Connected Transport de stap hebben gezet naar de vragende kant van transport: verladers en vervoerders. Om zo met middels toepassing van IoT-technieken en datadelen een brug te slaan tussen logistiek en verkeersmanagement.
6. Met zowel een top-down als bottom-up benadering. In kader van ‘talent wint wedstrijden, maar teamwerk en slimheid winnen kampioenschappen’ (basketballer Michael Jordan) moet je investeren in een teamgeest op zowel operationeel (die de klus moeten klaren) als op bestuurlijk/politiek niveau. Want ook zij moeten ‘corvee’ doen, ook zij moeten hun rol vervullen. Immers: we zijn hier bezig met het doorbreken van (vastgeroeste) patronen. Niets gaat vanzelf. Dat betekent dat alle niveaus hun verantwoordelijkheid moeten pakken. Investeer dus behalve in multidisciplinaire workshops, 24uurs-, voortgangs- of brownpapersessies ook in CEO doorpakdiners, directeurenoverleggen en werkbezoeken, waarmee ook de bovenbazen ‘in charge’ zijn.
Let the network do the job
Tenslotte: als je werkt in een netwerk, gebruik die community dan ook maximaal. Volgens het beproefde Truman principe: ‘it’s amazing what you can accomplish if you don’t care who gets the credits’. Niet alleen middels hun denkkracht (om in cocreatie nieuwe concepten te concretiseren), maar creëer ook operationele werkkracht door werkgroepen samen te stellen per discipline (zoals techniek, communicatie, wet/regelgeving, juridische aspecten, et cetera). Natuurlijk betekent dat van tijd tot tijd onzekerheid (‘gaat dit wel goed, is dit wel de beste route’), maar juist daarin kunnen deze kaders helpen. En komt vanzelf de bekende ‘hoe-kan-ik-het-verschil-maken’ vraag aan de orde. Houd dan moed door te denken aan de schitterende Dalia Lama quote: ‘if you think you’re too small to make a difference, try sleeping with a mosquito’.
Dirk-Jan de Bruijn is programmadirecteur Tulip Connected Transport, een IenW/Rijkswaterstaat initiatief.
