De daadwerkelijke verzilvering van de ambitieuze vergezichten uit het regeerakkoord vraagt nadrukkelijk om het besef dat we innovaties anders moeten besturen en anders moeten accommoderen.
Als de gure herfststorm grip krijgt op al die vallende bladeren, is dat de start van onze jaarlijkse rituele managementcyclus: waarin we heel braaf een plan opstellen wat we in de komende twaalf maanden zien gebeuren, waarop we afrekenbaar zijn en wat we dan nodig hebben om dat alles te kunnen realiseren.”
Vervolgens wordt dat verpakt in gelikte managementcontracten – voorzien van een batterij aan KPI’s, dashboards en andere indrukwekkende parameters. Waarmee het stuurbaar en volgbaar is. Vanzelfsprekend zonder verrassingen. Heel begrijpelijk. Niet voor niets dat een van mijn gewaardeerde bazen ooit tegen mij zei: ‘Dirk-Jan, laten we afspreken dat je me twee keer per jaar mag verrassen. Op mijn verjaardag en op pakjesavond. Op die andere 363 dagen liever niet’.
Tot je dienst
Natuurlijk geeft dit rust, regelmaat en reinheid. Heb er zelf ook hard aan meegewerkt. Herinner me nog goed toen ik in de nazomer van 2004 aan de bak ging als vers directeurtje bedrijfsvoering daar in die indrukwekkende toren ‘De Maas’ – met fabelachtig uitzicht over de Rotterdamse skyline – ik maar liefst negentien administraties, vijf P&O-afdelingen en een diarree aan afzonderlijke ICT– oplossingen aantrof. Jawel! Iedere zichzelf respecteert hertogdom had daar naar eigen inzicht de bedrijfsvoering ingericht. Holadiee. Het begrip schaalvoordelen was toen blijkbaar nog non-existent … We hadden (ik chargeer) dertien maanden nodig om een jaarrekening te maken. Logisch dat we die brij aan complexe spaghetti hebben getransformeerd in keurig georganiseerde asperges. Alleen: we zijn er volstrekt in doorgeslagen!
Schijnwerkelijkheid?
Waarmee we met elkaar een buitengewoon strak systeem hebben gecreëerd. Gebaseerd op een maakbare wereld. Lang functioneerde dat prima. Vooral in die goede oude ‘lineaire’ tijd waarin we voorspelbare stapjes konden zetten in een tempo van 1-2-3-4-5, zonder die continue veranderende wereld met hoge onzekerheid en complexiteit. Maar helaas, die tijd ligt achter ons: want veranderingen – mogelijk gemaakt door die tsunami aan technologische oplossingen – voltrekken zich vandaag de dag niet meer lineair, maar exponentieel (met stapjes 1-2-4-8-16). Niet voor niets dat de vraag ‘leven we nu in een tijdperk van verandering of in een verandering van tijdperk’ frequent opdoemt. Tsja, iets in mij zegt dat zo’n rigide keurslijf nou niet het meest ideale klimaat is om te innoveren. Dan hebben we het voor de helderheid niet over optimalisaties of verbeteringen, maar over gamechangers: échte vernieuwingen en innovaties. En dan niet alleen gezellig experimenteren, maar gericht op opschaling en brede toepassing. Niet zo vreemd dat voormalig BMW–CEO Norbert Reithofer bij de introductie van de elektrische BMW i-3 de legendarische woorden sprak: ‘because doing nothing was a bigger risk’.
Vertrouwen in de toekomst
Interessant om met die bril eens te kijken naar de opgaven uit ons recente regeerakkoord. Bijvoorbeeld de ambitie op vlak van mobiliteit: ‘een slim en duurzaam vervoerssysteem waarvan de delen naadloos op elkaar aansluiten. Innovatie biedt daarbij enorme kansen. De technologische ontwikkeling biedt de mogelijkheid om uiteindelijk tot een meer geïntegreerd vervoerssysteem te komen dat steeds schoner wordt’. Eveneens stelt het regeerakkoord dat bij ontwerp, aanleg en onderhoud van infrastructuur rekening wordt gehouden met zelfrijdende voertuigen en benodigde systemen in of langs de weg. Prachtig, maar je hoeft geen profeet te zijn om te voorspellen dat dit met ons regulier ingerichte proces (brave dieselmotor, ingericht om iedere dag z’n ding te doen waarvoor die is besteld, gefocust op Lean en efficiency) volstrekt niet gaat lukken. Want laat innovatie (iets doen wat er nog niet is, gefocust op vernieuwingen/verandering) nou net om een geheel ander klimaat vragen. Zeker als we de stap willen zetten naar opschaling, naar grootschalig gebruik van die innovatie. Kijk maar eens naar de karakterisering van beide processen:
| Regulier proces | Innovatieproces |
|---|---|
| ‘hier en nu’ (looptijd max. 1 jaar) | ‘daar en straks’ (looptijd min. 3-5 jaar) |
| repeterend proces/focus op efficiency | iets doen wat er nog niet is/focus op vernieuwing |
| gebaseerd op voorspelbaarheid en risicoreductie | gebaseerd op onzekerheid |
| lineair werktempo | exponentieel werktempo |
| focus eigen organisatie | focus netwerkleiderschap/triple helix |
| sturing op basis van KPI’s | sturing op basis van vertrouwen |
| top-down | balans top-down/bottom-up |
Kort en goed
De daadwerkelijke verzilvering van die ambitieuze vergezichten uit ons regeerakkoord vraagt nadrukkelijk om het besef dat we innovaties anders moeten besturen en anders moeten accommoderen – ver weg van ons eigen instituut als twijfelachtig middelpunt. Máár vooral dat we:
• de schaarse middelen die we investeren in innovatie qua samenhang zo organiseren dat er sprake is van een duidelijke geïntegreerde projectportfolio – met bijbehorende keuzes voor opschaling,
• de relatie tussen het reguliere proces en innovaties zodanig professioneel versterken dat er volop sprake is van vraaggestuurde innovaties – vanuit de behoefte van de business,
• de innovatieportefeuille op senior management level adequaat borgen – dat helder is wie op het hoogste niveau de verantwoordelijke rol van Chief Innovation Officer vervult,
• bij innovaties het begrip waardecreatie een centrale rol geven – met het antwoord op de ‘waarom’ vraag, vanuit de bedoeling.
Want alleen zo zetten we stappen van hobby of experimenten naar brede toepassing van die innovaties. Gericht op concrete toepassingen natuurlijk. Hier de bijdrage die we leveren aan doorstroming, aan duurzaamheid en aan veiligheid.
If you change the way you look at things, the things you look at change
Het lijkt er op dat de legendarische quote van de inmiddels twaalf jaar geleden overleden goeroe Peter Drucker (‘the greatest danger in times of turbulence is not the turbulence; it’s to act in yesterdays logic’) actueler is dan ooit …
Dirk-Jan de Bruijn is directeur van de Innovatiecentrale, een publiek/privaat samenwerkingsverband waar nieuwe smart mobility applicaties real life worden getest, zowel in een living lab als op de openbare weg.
