Om meer digitale soevereiniteit van de lokale overheid voor elkaar te krijgen zijn er bestuurders met lef nodig. Dat vertelde voorzitter van de VNG-commissie Informatiesamenleving Peter Snijders donderdag in de Commissie Digitale Zaken.
Tijdens een rondetafelgesprek over digitale infrastructuur en economie wilde VVD-Kamerlid Queeny Rajkowski van burgemeester van Zwolle Peter Snijders en Frank Vieveen, Programmamanager Digitale Economie van gemeente Rotterdam, weten wat gemeenten nodig hebben om minder ongewenst afhankelijk te worden van grote Amerikaanse techbedrijven.
Kleine aanbieder is spannend
Volgens Rajkowski vinden gemeenten in zee gaan met een kleine cloudaanbieder vaak een mooi idee, maar ‘spannend’ vanwege de verantwoordelijkheid bij storingen. Terwijl er ook bij een techreus als Microsoft kwetsbaarheden en storingen voorkomen.
Snijders legde uit dat een keuze van een gemeente voor een kleine, Nederlandse cloudaanbieder begint bij bestuurders met lef. ‘Ik geloof in publiek-private samenwerkingen als aanjager voor innovatie. Er bestaan mooie voorbeelden uit de praktijk waaruit blijkt dat het werkt.’ De Tweede Kamer zou met het aanpassen van wet- en regelgeving randvoorwaarden kunnen creëren voor pilots op dit gebied. ‘Er is wel een Tweede Kamer nodig die openstaat om dit aan te durven en mogelijkheden te creëren op dit vlak’, aldus Snijders.
Meer bestuurlijke prioriteit
Ook benoemt Snijders ‘bestuurlijke prioriteit’ in Den Haag als tweede voorwaarde. ‘Met het huidige kabinet is er een mooie stap gezet met een staatssecretaris voor Digitalisering. Daarmee neemt politieke aandacht voor digitalisering toe en er worden ook meer afspraken gemaakt. Het zou goed zijn als er in de komende kabinetsperiode nog meer aandacht komt en dat digitalisering chefsache wordt. Als lokale overheden zijn we er erg mee geholpen wanneer digitalisering hoger op de bestuurlijke agenda staat.’
Vieveen, werkzaam voor gemeente Rotterdam, geeft op de vragen aan dat dat continuïteit en betrouwbaarheid nodig zijn en doorslaggevend zijn bij het maken van een afweging tussen cloudleveranciers. ‘Wij zijn een grote organisatie en moeten continuïteit kunnen bieden. Risico’s nemen is voor overheden erg lastig.’
Ook Microsoft maakt fouten
Sander van der Waal, Onderzoeksdirecteur bij Waag Future Lab, schetst dat bestuurders nooit ontslagen zullen worden voor het aankopen van diensten van Microsoft en andere techreuzen. ‘Hoewel Microsoft onlangs in het nieuws was met onachtzaamheden in de security. De constatering dat Microsoft per definitie veiliger is dan anderen is een misvatting.’
Wat betreft de benodigde hogere positie van digitalisering op de bestuurlijke agenda is hij het eens met Snijders. ‘De publieke waarborgen van technologie zijn nog nooit zo belangrijk geweest. We moeten ook de ruimte gunnen aan kleinere partijen. Om dat in de praktijk te brengen is lef nodig.’ Naast de komst van een minister van Digitale Zaken noemt Van der Waal ook praktische aspecten voor inkoopwaarden als voorwaarde om ruimte te creëren voor gemeenten om met kleinere aanbieders in zee te gaan.
Lees ook:
Beetje binaire discussie. In de huidige aanbestedingswetgeving zijn er allang allerlei mogelijkheden om kleine aanbieders van bijvoorbeeld cloud technologieën een kans te geven bij overheidsopdrachten. De Aanbestedingswet 2012 en de daarbij behorende Gids Proportionaliteit bieden richtlijnen voor aanbestedende diensten om deelname van MKB-bedrijven en Lagere Overheden te stimuleren.
Een van de sleutelelementen hierin is de toepassing van het proportionaliteitsbeginsel, wat inhoudt dat eisen, voorwaarden en criteria die aan een opdracht worden gesteld in redelijke verhouding moeten staan tot het voorwerp van de opdracht. Hierdoor worden onnodig zware eisen die kleinere partijen kunnen uitsluiten, vermeden. Daarnaast wordt in de wetgeving aangemoedigd om opdrachten op te delen in percelen (Artikel 1.5 van de Aanbestedingswet 2012). Dit maakt het voor kleinere aanbieders ook al makkelijker om mee te dingen naar een deel van de opdracht, omdat ze niet de capaciteit hoeven te hebben om de volledige opdracht uit te voeren. Bovendien kunnen aanbestedende diensten innovatiepartnerschap gebruiken (Artikel 2.32 van de Aanbestedingswet 2012), een procedure die ruimte biedt voor het ontwikkelen en aanschaffen van innovatieve producten, werken of diensten, wat aansluit bij nieuwe en kleinere technologiebedrijven die vaak meer innovatieve oplossingen kunnen bieden. In de Europese context ondersteunt de Richtlijn 2014/24/EU over het plaatsen van overheidsopdrachten ook het MKB door flexibiliteit en vereenvoudiging van aanbestedingsprocedures te benadrukken. Dit maakt het voor kleinere ondernemingen nog haalbaarder om deel te nemen aan aanbestedingen. Blijft over: psychologie en marktkennis.
Ondanks de juridische mogelijkheden kiezen niet zozeer bestuurders, maar inkopers voor de grote, gevestigde leveranciers, vanwege het vermeende risico en de veiligheid die zij zouden bieden. Om kleinere aanbieders dus echt een kans te geven, is het cruciaal dat aanbestedende diensten bereid zijn om voorbij de gevestigde reputaties te kijken en de innovatieve en mogelijk meer gepersonaliseerde oplossingen die kleinere bedrijven kunnen bieden, te overwegen. (waar waarschijnlijk sowieso een lokale variant van een internationale standaard staat te stampen)
Het GAAT niet om de infrastructuur, maar om de DATA en daar blijft de Bestuurders sowieso Data Voortbrengingsketen verantwoordelijk voor. Het is dus een domme discussie om te denken dat je ‘Big Tech’ buiten de deur moet houden, als daar niet eerst aandacht aan wordt gegeven. Een beetje datacentrum is een samenspel van technologie. Als je de motorkap opentrekt vindt je allang Open Source combinaties van OpenStack en Kubernetes (waarvan OpenShift een variant is die wordt aangeboden door Red Hat) voor het beheer en de automatisering van datacentra. Je vindt waarschijnlijk
OpenStack als open-source cloud computing platform dat vooral wordt gebruikt voor het opzetten en beheren van Infrastructure-as-a-Service (IaaS); een verzameling van softwaretools voor het bouwen en beheren van cloud computing platforms voor publieke en private clouds. OpenStack biedt een flexibele oplossing die het makkelijker maakt voor bedrijven om hun eigen clouds te beheren en te schalen.
Je vindt waarschijnlijk wel een versie van Kubernetes, vaak afgekort als K8s; een open-source systeem voor het automatiseren van de implementatie, scaling en beheer van container-gebaseerde applicaties. Het organiseert containers die een applicatie uitvoeren in clusters voor eenvoudig management en discovery. Kubernetes is inmiddels uitgegroeid tot de de-facto standaard voor containerorkestratie en wordt ondersteund door een groot en actief ecosysteem. Heb je mooie versies van zoals ARMO en Edgeless. OpenShift, ontwikkeld door Red Hat, is ook een Kubernetes-gebaseerd containerplatform dat een geïntegreerde ontwikkel- en operations ervaring biedt. Het is een enterprise-ready platform dat uitbreidt op de mogelijkheden van Kubernetes met extra functionaliteiten, zoals multi-tenancy, geautomatiseerde provisioning, en management tools. Allemaal onderdelen van het Open Source software-ecosysteem dat de infrastructuur en het beheer van datacenters ondersteunt en vaak geïntegreerd in de oplossingen van technologieleveranciers of zelfstandig gebruikt door organisaties om hun datacentra te beheren en te optimaliseren. Ook door de Nederlandse kleintjes. De meest prominente spelers in de industrie die juist bekend staan om hun betrouwbare en geavanceerde oplossingen, zijn Cisco (netwerkapparatuur, routers en switches die essentieel zijn voor datacenterconnectiviteit), Dell Technologies (servers, opslag en netwerkoplossingen), Hewlett Packard Enterprise (HPE) (servers, opslagoplossingen en netwerkproducten), IBM (hardware, zoals servers en opslagsystemen, maar ook software en services voor datacenterbeheer), Intel (chips, Solic State Discs (geheugen/opslag) en netwerkcomponenten; VMware (virtualisatiesoftware) … wat wil men nou?
Al die leveranciers vormen de mix van hardware, software en diensten die tezamen de ruggengraat vormen van datacenterinfrastructuren, vanwege hun betrouwbaarheid, schaalbaarheid, prestaties en de ondersteuning die ze kunnen bieden voor de bedrijfsbehoeften.
En dan nog kun je als Bestuurder niet weglopen voor je verantwoordelijkheid over de DATA.
Je kunt WEL heel veel schade toebrengen aan de economie door juist in deze tijd een religieuze strijd tegen ‘Big Tech’ te gaan voeren. ‘Big Tech’ bestaat niet. Het is een ecosysteem. Ga voor de DATA Governance.
De afhankelijkheid van bedrijven en overheid van big tech gaat primair over Microsoft. En wat mij betreft is niet de machtige marktpositie het grootste issue, maar het feit dat Azure en M365 draaien in datacenters van Microsoft. Dat vormt qua beschikbaarheid een ‘single point of failure’ van ongekende omvang. Hoeveel datacenters Microsoft ook bouwt in de EU en hoe professioneel ze ook zijn, als het een keer goed misgaat is de impact massief. Daar moet een oplossing voor komen.