Dat ketens geen overkoepelend gezag kennen, maakt ze chaotisch, met alle irrationaliteit van dien. Niet door overkoepelend gezag, maar door een dominant ketenprobleem worden ze geregeerd.
Het is met ketensamenwerking verstandig grondig te bezinnen eer te beginnen. Die les viel allereerst te trekken uit de voordracht van Jan Grijpink tijdens de eerste van vier bijeenkomsten van deze mastercourse. Grijpink was vele jaren raadadviseur bij het ministerie van Veiligheid en Justitie en van 2004 tot 2011 bijzonder hoogleraar Informatiekunde aan de Universiteit Utrecht met als leeropdracht Keteninformatisering in de rechtsstaat. Hij noemde een groot aantal aspecten van ketensamenwerking, waarvan ketenpartners zich terdege bewust moeten zijn wil de samenwerking kans van slagen hebben, en zoomde daarbij in op maatschappelijke ketens.
Deze streven naar een maatschappelijke product, zoals veiligheid en gezondheid, en tellen grote aantallen organisaties en professionals die, afhankelijk van het geval, in wisselende combinaties opereren en onderling geen hiërarchische verhouding kennen. Daarmee zijn meteen al enige complicerende factoren aangestipt. Ketenpartners kijken vanuit de eigen organisatie naar de keten, waarbij ze kansen over- en risico’s onderschatten, met ontsporende ict-projecten tot gevolg. Kijken vanuit de eigen organisatie kan ook een kleinschalige blik op ketensamenwerking impliceren, maar dat een oplossing op kleine schaal werkt, betekent nog niet dat ze dat op grote schaal ook doet. Kleinschalige inzichten en concepten klakkeloos grootschalig toepassen leidt vaak tot ‘niveauvergissingen’ en daarmee tot onjuiste aannames, uitgangspunten en verwachtingen.
Dat ketens geen overkoepelend gezag kennen, maakt ze chaotisch, met alle irrationaliteit van dien. Niet door overkoepelend gezag, maar door een dominant ketenprobleem worden ze geregeerd. Dat probleem is volgens Grijpink in feite de baas van de keten. Het is overal in de keten voelbaar, maar laat zich door geen van de ketenpartners alleen oplossen. Omdat je ervoor over de drempel van je eigen organisatie moet kijken, is het dominante ketenprobleem lastig te identificeren. Dat is wel hoofdzaak, aldus de emeritus hoogleraar, want ‘als je het dominante ketenprobleem niet vindt, kun je niet gericht en doelmatig met ketensamenwerking aan de slag’. Al deze factoren vormen de basis voor wat Grijpink keten-‘wetten’ noemt. Zoals: in ketens samenwerken en deze informatiseren vereist een geleidelijke aanpak, want voor een grote oplossing is elk draagvlak te klein. Verder moet bemoeienis met interne zaken achterwege blijven en drang worden aangewend in plaats van dwang. Crises zijn niet plezierig, maar voor ketensamenwerking wel wenselijk: ze maken verandering mogelijk.
De praktijk
Moderator Marcel Thaens, hoofd PBLQ ROI Centrum voor Strategie en Leiderschap en bijzonder hoogleraar bestuurskunde in Rotterdam, stelde dat opvattingen over ketensamenwerking niet eenduidig zijn, wat onmiddellijk bleek uit de casus (kennispartner: IBM) van deze eerste mastercoursebijeenkomst. Frank Heijmann, hoofd Handelsrelaties bij de Douane, vertelde hoe hij samen met een Britse collega aan een model werkt om mondiale goederenstromen in kaart te brengen. Hier dus geen maatschappelijke keten met een moeilijk grijpbaar product als veiligheid, maar een logistieke keten, waar het draait om heel concrete zaken: keiharde containers (al bestaat over hun inhoud allerminst helderheid).
Waar Grijpink geleidelijkheid predikt werkt Heijmann aan een grand design en probeert daarvoor onder betrokken partijen (verladers, reders, logistieke dienstverleners, verzekeraars) de handen op elkaar te krijgen. Bedoeling van de douane is veilige goederenstromen te onderscheiden van onbekende en mogelijk risicovolle goederenstromen. Beperkte controlecapaciteit hoeft zich dan maar druk te maken over een geringer aantal containers. Tegelijkertijd kan toepassing van het model ketenpartijen, samen goed voor 1.000 miljard euro omzet, negen procent efficiencywinst opleveren. Een punt is nog wel, moest Heijmann erkennen, dat het dominante ketenprobleem in zijn casus, waarin belangen verre van parallel lopen, nog niet boven water is.
iBestuur academie is een samenwerking van iBestuur magazine en de Informatiemanagement Academie van PBLQ/ HEC. Kennispartners: Be Informed, Everest, CGI, IBM.
Via emovere.nl schreef ik een commentaar: Ajb – wissel van paradigma!