In de afgelopen jaren zijn gemeenten op verschillende manieren ‘lekker gemaakt’ met blockchain. Het zou de heilige graal zijn, maar tot nu toe slaat het gebruik van blockchain bij die groep nog niet aan. Volgens Maarten Velthuijs, Jamal Vleij en Tom van Leijsen is blockchain in de kern ook niet zo interessant, maar wél welke toepassingen er mee worden gemaakt.
Uit recent onderzoek, uitgevoerd door VNG Realisatie, blijkt dat het aantal gemeenten dat tot nu toe succesvol bezig is met blockchain, beperkt is. Sterker: van de meer dan honderd pilots die sinds 2016 bij gemeenten hebben plaatsgevonden, hebben er maar twintig geleid tot een Proof of Concept en leidde er slechts eentje tot een blockchainimplementatie. Het Kindpakket in Zuidhorn.
Dat de blockchaintechnologie (nog) niet echt aanslaat bij gemeenten, heeft volgens ons een aantal oorzaken. Allereerst is het een jonge technologie waarin het veel pionieren is en het vooral zoeken is naar wat wel of niet werkt. Blockchaintechnologie is daarnaast best wel traag ten opzichte van de ‘traditionelere’ technologieën, het gebruikt relatief gezien veel energie, is ook best wel prijzig en daarnaast zijn publieke blockchaintoepassingen nog niet echt in trek omdat privacy en blockchain op dit moment nog niet goed verenigbaar zijn. Al die zaken moeten eerst worden opgelost, wil blockchaintechnologie meer voet aan de grond krijgen. Ook bij gemeenten.
Waardeuitwisselingsprocessen
Als we het hebben over blockchaintechnologie, dan hebben we het ook over een ‘nieuwe wereld’, een omgeving waarin relatief veel startups actief zijn. Voor de meeste startups betekent de komst van nieuwe technologieën, zoals blockchain, ook een zoektocht. Niet alleen om te kijken wat die nieuwe technologie doet en wat de meerwaarde ervan is, maar met name een zoektocht over hoe samen te werken met externe partijen. Bijvoorbeeld met overheden, zoals gemeenten. Hoe leer je als startup, in ons geval ook nog eens met een vrij idealistisch wereldbeeld, anders te kijken naar de standaard verdienmodellen en hoe leer je om een gesprek te voeren met bestuurders van gemeenten? We hebben nog lang niet alle antwoorden, maar als we het niet proberen, komen we er niet.
Het mooie aan het werken met nieuwe technologieën, zoals blockchain, is dat je niet voortdurend het wiel zelf hoeft uit te vinden. Je bent onderdeel van een wereldwijde community. Stel dat wij zaken zouden doen met een ontwikkelaar in de Verenigde staten, Rusland of Haïti. Op het moment dat wij daar euro’s naartoe zouden sturen, duurt het lang voordat hij zijn geld krijgt. Enerzijds door allerlei regeltjes vanuit banken en anderzijds door een verschil in valuta. Door gebruik te maken van blockchaintechnologie los je dat op. De ontwikkelaar stuurt ons zijn publieke sleutel, wij maken het bedrag over met behulp van Ethereum, een open source blockchainplatform, en binnen no time heeft hij zijn geld. Natuurlijk spelen er nog genoeg vragen rond die manier van zaken doen. Hoe gaat het bijvoorbeeld met het heffen van belasting? De realiteit is al wel dat de toepassing er is.
Hype
De laatste jaren zijn partijen, waaronder gemeenten, ‘lekker gemaakt’ met de komst van blockchain. Het zou de heilige graal zijn, maar wat vaak wordt vergeten is dat blockchain niet meer en niet minder dan een technologie is. En voor de meeste mensen is technologie totaal niet interessant. Wat dat betreft lijkt het op e-mailen. We doen het allemaal, maar het zal bijna niemand iets uitmaken hoe de techniek achter het e-mailen er uitziet. Het is voor de meeste gebruikers niet interessant om te weten of je nu met IMAP, SMTP of met POP3 werkt. Het wordt pas interessant wanneer er toepassingen gemaakt worden die draaien op die technologie en je bijvoorbeeld met ieder ander kunt e-mailen. Ongeacht het programma dat je daarvoor gebruikt. Met blockchaintechnologie is dat niet anders. Ook daar zal het uiteindelijk draaien om de toepassingen.
Dat blockchain gezien is als een hype, is normaal. Het past goed in de hype cycle van Gartner, waarbij een extra bijkomstigheid is dat blockchain in een aantal gevallen ook gekoppeld is aan valuta (bitcoin). Het is vrij normaal om door zo’n cycle te gaan. Nu zijn we op een punt gekomen van meer verlichting en zie je wat blockchain kan en wat de meerwaarde is. Ontegenzeggelijk heeft blockchain veel in beweging gezet. Een belangrijke vraag bij het gebruik van blockchain is het waarom? Waarom wil je het gebruiken? Waarom wordt je er zo enthousiast van? Is het de speculatie waardoor je snel rijk denkt te worden? Als je niet een goede reden hebt om sowieso een blockchainproces in te zetten, dan is de kans van slagen niet groot. Daar hebben mensen veel risico’s genomen, maar dat hoort wel gewoon bij de ontwikkeling van een nieuwe technologie.
Kleine stappen
Hoe om te gaan met nieuwe technologieën is voor iedere organisatie weer anders. Toch is er wel een aantal ‘vuistregels’ op te stellen. Wij zien bijvoorbeeld dat er bij gemeenten nog veel onbekendheid is als het gaat om blockchaintechnologie. Aan te raden is om je als gemeente goed te laten informeren en met name zelf ook op onderzoek uit te gaan. Het internet kan daarbij een grote rol spelen, want een van de dingen van nieuwe technologieën in het algemeen en blockchain in het bijzonder is dat die zich met name afspeelt op het internet. Ga daar op onderzoek uit. Wees daarbij wel kritisch en probeer het vooral klein te houden. Onze ervaring is dat overheden graag dingen groot aanpakken, terwijl de aantoonbaarheid en de kracht van de technologie leert dat die op dit moment alleen maar in kleine dingen zit. Dus: begin met op onderzoek uitgaan. Dat is stap één.
Stap twee is het onderzoek binnen jouw gemeente vertalen naar mogelijk een kleine regeling of toepassing. Kijk hoe dat in theorie uitgewerkt zou kunnen worden en stap daarbij af van het idee dat je als gemeente alles zelf wilt doen. Kijk ook of en zo ja, externe partijen een bepaalde rol kunnen vervullen en onderzoek in hoeverre je het gemeentelijke proces op de een of andere manier kunt decentraliseren. Ben je als gemeente bereid om jezelf voor bepaalde processen overbodig te maken? Ga na welke rol je wil hebben als het gaat om nieuwe technologieën? Daar hangt ook de vraag achter in hoeverre je als gemeente open staat voor innovatie en bereid bent ontwikkelaars de ruimte te geven om te experimenteren. Ons lijkt dat cruciaal. Heb het daar als organisatie over en wees ook kritisch. Met name over de toegevoegde waarde van blockchaintechnologie voor jouw organisatie.
Naast een veranderende rol bij gemeenten, ligt er ook een grote verantwoordelijkheid bij de ontwikkelaars om nieuwe technologieën toepasbaar te maken. Je kunt als ontwikkelaar nog zulke mooie technische dingen verzinnen en maken, maar zonder goeie implementatie binnen gemeenteland en zonder dat de inwoners er gebruik van kunnen maken, creëert het geen meerwaarde. Je moet je ook afvragen of jij als overheid de partij moet zijn die de verre technologische innovatie doet, of dat moet overlaten aan de markt en daarbij zelf een stap terugdoet.
Voor ons is de ontwikkeling van een technologie als blockchain mooi, maar niet heilig. Wij staan dan ook, zolang de technologie rond blockchain nog niet echt goed is uitgekristaliseerd, een tweesporenbeleid voor. Het eerste spoor is er eentje waarbij je gebruik blijft maken van technologieën die zich al in ruime mate hebben bewezen. Aan de andere kant bewandelen wij een spoor waarbij er ruimte is (en kan zijn) om te investeren in onderzoek en ontwikkeling (R&D). Maar dat blockchain een technologie is met toekomst, dat staat voor ons vast.
Maarten Velthuijs, Jamal Vleij en Tom van Leijsen zijn respectievelijk voorzitter, lead developer en penningmeester van Stichting Forus en brachten dit artikel uit op persoonlijke titel
Beste Maarten, Jamal en Tom,
Ik ben bang dat het evenmin een goede kwalificatie is om de blockchain “slechts een technologie” te noemen, als dat het een goede kwalificatie is om de blockchain te hypen als Haarlemmerolie. Geen enkele technologie, en zeker de blockchain niet, ontkomt eraan effecten te veroorzaken die ingebakken zitten in het ontwerp ervan en dus onvermijdelijk zijn. De vraag is dus niet alleen maar “Welke oplossing voor welk probleem?” maar vooral ook “Zijn die effecten wel de bedoeling?” Alleen dan schat je een technologie op haar waarde.
Als we alleen functioneel kijken naar de blockchain, missen we de helft, wat zeg ik?, het leeuwendeel. Voor een doorkijkje naar wat ik als effecten vermoed, verwijs ik graag naar http://www.linkedin.com/pulse/waarom en naar http://www.linkedin.com/pulse/blockchain.
Hartelijke groet,
Paul Oude Luttighuis
Deze relativering van Block Chain doet mij goed, maar zelfs het voorbeeld van Ethereum zie ik als onterecht. Onlangs heb ik iemand in Moskou betaald met PayPal, per ongeluk twee keer en nog dezelfde avond was het teruggeboekt door de ontvanger. Mert andere woorden: waar zijn toch de problemen die we met block chain gaan oplossen? Want laten we niet vergeten dat het wezenskenmerk van Block Chain niets anders is dan het onuitwisbaar maken van digitale informatie. Tenminste, zolang er geen ‘onafhankelijke’ partijen heimelijk samenwerken, want het principe is ‘meeste stemmen gelden´.
Wel zie ik dat de hype leidt tot samenwerkingsverbanden die opeens wel mogelijk blijken, dat is denk ik het belangrijkste effect van Block Chain.
En dan meteen het grootste gevaar van Block Chain: dat we de zeggenschap over wat waar is en wat niet overdragen aan computers die niemand snapt, en waar ‘smart contracts’ (een modekreet voor macro’s) de dienst uitmaken.
Trouwens, was dat kindpakket van Zuidhorn niet een systeem dat al bestond maar dat als proof of concept is voorzien van Block Chain, bestond het dus niet al lang? En waarom dan, waarom block chain?
@Rein Jonkman,
Voor mij heeft Blockchain de potentie om het Forus platform in smart contracts vast te leggen zodat er geen centrale partij betrokken hoeft te zijn bij de waarde transacties tussen gemeente, inwoner en winkelier van het Kindpakket.
In potentie zou jij in jou voorbeeld zelfs Paypal niet nodig zijn voor jou transactie naar Moskou. Lost dat een probleem op voor jou? Ik denk dat jij blij bent met Paypal als centrale tussenpartij (zij biedt jou vertrouwen, helpt bij verkeerde transacties). Maar het Bitcoin blockchain netwerk is natuurlijk geboren door het toe doen van de financiele crisis waarin de centrale fintech’s gered moesten worden. Toen waren we met z’n allen niet zo blij met de Fintech reuzen. Voorbeeld waar spaarders werden onteigend: http://www.nrc.nl/nieuws/2013/03/25/de
Dus stel je vooral de vraag of je je PayPal tegoed kwijt bent op moment dat PayPal omvalt, dan weet je wat voor probleem blockchain in potentie oplost: waarde transacties en identiteit ingebouwd in het internet protocol, voor mij de nieuwe versie van het web.
Blockchain kampt op dit moment met een aantal issues die (wellicht in mindere mate) zich ook voordeden in de beginjaren van het internet.
Allereerst, de snelheid: we zitten nog in het tijdperk van de eerste inbelmodem qua blockchain en dat voelt onwennig voor de gemiddelde consument die “1x knipperen met de ogen” snelheid verwacht, zeker online en als millennial. Het gaat nog een aantal jaren duren voordat de 3G/4G variant van blockchain beschikbaar is.
#2: kennis. De concentratie aan kennis is op dit moment nog veel te groot, d.w.z. een te kleine groep individuen beschikt over de juiste kennis om de technologie door te ontwikkelen. Ondertussen praat deze kleine groep in verschillende talen qua programmeren, maar ook qua transactiebevestiging (Proof Of Work, Proof Of Stake, etc.) Tot er een consolidatieslag is geweest belemmert dit de vooruitgang.
#3: generalisatie. Als je in 1990 de huidige, zeer diverse oplossingen en innovaties die het internet teweeg heeft gebracht had opgesomd aan de gemiddelde persoon dan zou je voor gek worden verklaard. Blockchain is m.a.w. nu nog een te groot, vaag en abstract concept voor de meeste mensen en ook overheden. Nadat er specialisatie heeft plaatsgevonden zal dit veranderen. Te veel “cryptocurrencies” proberen nu nog het gehele internet te vervangen in plaats van één concreet, “real life” probleem op te lossen. Er zijn simpelweg meer proof of concepts nodig en minder idealisme.
Ik moet daarbij wel zeggen: het is verbazingwekkend om te zien hoe mensen en overheden een technologie in het geheel afschrijven puur omdat het zich nog niet kan meten met het huidige alternatief. Vooruitgang is een traag proces. Deze technologie heeft meer tijd nodig.