De overheid wil haar dienstverlening verbeteren: efficiënter, mensgerichter en proactiever. Datagedreven processturing biedt hiervoor een krachtig instrument. Tegelijkertijd is er een groeiende beweging richting Common Ground, een visie die de gemeentelijke informatievoorziening fundamenteel wil hervormen. In de praktijk blijkt dat deze ambities vaak botsen met de rigide structuur van aanbestedingsprocedures.
Datagedreven werken betekent dat processen worden gestuurd op basis van beschikbare informatie en een vooraf gedefinieerd einddoel. Een datagedreven applicatie bepaalt per situatie de meest efficiënte route, waarbij alleen die stappen worden uitgevoerd die daadwerkelijk waarde toevoegen. Dit leidt voor overheidsorganisaties tot:
- Minder handmatige werkzaamheden
- Kortere doorlooptijden
- Hogere klanttevredenheid
- Mogelijkheid tot volledig geautomatiseerde beoordeling en afhandeling
Hoewel deze applicaties duurder zijn om te ontwikkelen dan een simpele workflow applicatie, leveren ze structureel veel meer op in termen van efficiëntie, kwaliteit en klanttevredenheid. Toch worden ze in aanbestedingen vaak niet aangeboden omdat de focus ligt op kosten in plaats van opbrengst en dan is een standaard proces met standaard workflow altijd goedkoper.
Common Ground als fundament
De principes van Common Ground sluiten naadloos aan op datagedreven werken. Ze bieden een moderne, gestandaardiseerde en flexibele informatievoorziening die samenwerking en interoperabiliteit bevordert.
De principes van Common Ground:
- Data loskoppelen van applicaties en processen
- Gegevens bij de bron raadplegen via API’s
- Uniforme gegevensstructuren
- Een gemeenschappelijke integratie laag
- Samenwerking tussen gemeenten, leveranciers en ketenpartners
Deze principes maken het mogelijk om datagedreven applicaties modulair en schaalbaar te ontwikkelen, zonder vendor lock-in of datasilo’s. Data gedreven applicaties maken gebruik van uniforme gegevensbronnen door daar informatie uit te gebruiken én nieuwe informatie aan toe te voegen.
Waarom aanbestedingen deze innovatie frustreren
Datagedreven werken geeft invulling aan de doelstellingen die de overheid stelt. Sterker nog het wordt vaak genoemd als een doelstelling van de overheid. In onderstaand overzicht wordt duidelijk dat de huidige manier van aanbesteden niet aansluit bij datagedreven procesontwikkeling en hoe kosten en opbrengsten verdeeld zijn.
| Aspect | Datagedreven werken | Aanbestedingspraktijk |
| Flexibiliteit | Continu bijsturen op basis van data en dagelijkse praktijk | Vaste scope, deliverables en planning |
| Waardecreatie | Gericht op maatschappelijke impact en efficiency | Gericht op laagste prijs en rechtmatigheid |
| Samenwerking | Partnership en co-creatie | Voorkeur voor gevestigde leveranciers |
| Iteratie & bijsturing | Agile ontwikkeling en continu verbeteren | Contractueel vastgelegd |
| Mensgerichte processen | Proactieve, persoonlijke klantreis | Generieke oplossingen |
Aanbevelingen voor succesvolle integratie
Om datagedreven werken én Common Ground te laten slagen binnen de context van aanbestedingen, zijn de volgende randvoorwaarden essentieel:
- Functionele gunningscriteria: Beoordeel op maatschappelijke waarde, klanttevredenheid en efficiëntie.
- Flexibele contractvormen: Gebruik innovatiepartnerschappen, raamovereenkomsten of dynamische aankoopsystemen.
- Open standaarden en API’s: Sluit aan bij Common Ground voor interoperabiliteit.
- Multidisciplinaire beoordelingsteams: Betrek data-experts, beleidsmakers én gebruikers bij de selectie.
- Ethische en juridische kaders: Stel eisen aan transparantie in datagebruik, privacy en algoritmische besluitvorming.
- Monitoring & evaluatie: Bouw mechanismen in voor continue bijsturing en leren tijdens uitvoering waardoor het proces blijft aansluiten bij de dagelijkse praktijk.
Conclusie
De overheid beschikt met Common Ground en datagedreven processturing over twee krachtige visies om haar dienstverlening te transformeren. Maar zolang aanbestedingen blijven sturen op kosten in plaats van op waarde, blijven deze ambities gevangen in een systeem dat innovatie belemmert. Het is tijd om ook de inkoopstrategie te moderniseren zodat technologie en visie elkaar niet langer tegenwerken, maar versterken.
Auteur kennisbijdrage: Hans van Rooij, Business Consultant bij Blueriq
