We bewegen ons richting een ‘digital society’ en dat vraagt van burgers dat zij beschikken over de juiste vaardigheden en kwaliteiten om te leven en werken in die digitale samenleving. Dat stelt andere eisen aan het onderwijs. Ook het onderwijs zelf digitaliseert steeds verder waarbij technologie in het educatieve en pedagogische proces tussen leerlingen en docent kruipt.
Digitalisering leidt tot uitdagingen, kansen en zorgen
Dat leidt tot nieuwe vraagstukken en uitdagingen voor onderwijsbestuurders om publieke waarden te blijven borgen terwijl tegelijkertijd op een ethisch verantwoorde manier met de inzet van technologie in het onderwijs moet worden omgegaan. Zonder dat dit leidt tot het verder vergroten van maatschappelijke verschillen zoals in toegang tot onderwijs en kansengelijkheid van leerlingen en studenten. Die uitdagingen stonden centraal in het trendonderzoek dat Capgemini dit jaar publiceerde met als titel ‘Van digitalisering in het onderwijs naar onderwijs voor de digitale wereld van morgen’. Dat leverde enkele belangrijke inzichten op.
Stel de lerende centraal bij digitalisering van onderwijs
In het denken over digitalisering in het onderwijs dient de ‘lerende’ centraal te staan en niet het perspectief van de instituties. Niet alleen als het gaat om de wijze van registratie en uitwisseling van gegevens. Ook in het zoeken naar een goede balans in het onderwijsontwerp. Wat fysiek en wat digitaal aangeboden wordt dient te passen bij de context waarin leren plaats moet vinden. Dat vraagt een goede balans tussen socialisatie- en persoonsvormingsaspecten binnen het onderwijs naast de aandacht voor kennisoverdracht (kwalificatie).
Leven lang ontwikkelen vraagt om verbetering van interoperabiliteit in het onderwijsstelsel
Leven lang ontwikkelen wordt een steeds belangrijker thema voor onderwijsinstellingen de komende jaren. En dat start al bij de eerste stappen die een leerling zet binnen het funderend onderwijs. Dat stelt hogere eisen op het gebied van flexibiliteit in de inrichting van het onderwijsstelsel. Daarin wordt het essentieel om interoperabiliteit als kernvraagstuk voor de digitalisering te gaan zien om kennis-, informatieuitwisseling en samenwerking tussen onderwijsinstellingen, bedrijfsleven en kennisinstellingen goed vorm te kunnen geven. Dat maakt het mogelijk om maatwerk en personalisatie in het onderwijs verder te vergroten.
Er is ontwikkel- en experimenteerruimte voor docenten nodig voor digitalisering van onderwijs
In een dynamische context van onderwijsvernieuwing, waarin digitalisering een steeds prominentere rol speelt, is de ontwikkeling van de rol van docenten van cruciaal belang. Hun kennis en vaardigheden om digitalisering in te bedden in het onderwijsontwerp vanuit een pedagogisch en didactische invalshoek vormt een doorslaggevende factor voor succesvolle digitalisering van onderwijs. Een doordachte visie op hun ontwikkeling en de daartoe noodzakelijke randvoorwaarden binnen de onderwijsinstelling is vereist voor succesvolle innovatie. Dat vraagt van onderwijsinstellingen vooral het bieden van tijd en ruimte voor docenten om zich te ontwikkelen en te kunnen experimenteren met digitalisering in het onderwijsontwerp.
Digitale transformatie van onderwijs vraagt een heldere visie op de samenleving van morgen
Veranderingen in de samenleving vragen een onderwijsstelsel waarin veel meer ruimte en aandacht is voor de vaardigheden die nodig zijn voor persoonlijke ontwikkeling en het vinden van werk in de kennissamenleving van morgen. Een samenleving die digitaliseert en op termijn klimaatneutraal en binnen de ecologische grenzen van de planeet wil leven zal andere keuzes en prioriteiten belangrijk vinden. Tegelijkertijd zullen publieke waarden effectief geborgd moeten worden binnen een veranderend onderwijsstelsel.
Dat moderne onderwijsstelsel moet digitaal weerbare jongeren klaarstomen om overeind te kunnen blijven in een kennissamenleving waarin arbeidsmarkt en beroep steeds sneller veranderen door digitalisering en tegelijkertijd waarden als duurzaamheid, ethiek, sociale inclusie en diversiteit minstens zo belangrijk zijn. Een digitale samenleving waarin zij om moeten gaan met ambiguïteit en het belangrijker wordt feiten en meningen te kunnen onderscheiden. Dat vraagt een onderwijsstelsel waarin meer oog zal moeten zijn voor de maatschappelijke vraagstukken waar jongeren mee om moeten kunnen gaan en aan mee moeten kunnen bouwen.
Onderwijs dat aansluit bij de eisen van een veranderende samenleving
Digitalisering biedt het onderwijs in Nederland enorme kansen om enkele van de meest prangende uitdagingen aan te pakken. Het kan helpen bij het verminderen van het lerarentekort door afstandsonderwijs en online professionalisering mogelijk te maken. Daarnaast kan digitalisering bijdragen aan het verbeteren van de leerresultaten door adaptieve leermiddelen en gegevensanalyse te gebruiken om leerlingen op maat te ondersteunen. Bovendien kan het de kansenongelijkheid verminderen door gelijke toegang tot kwalitatief hoogstaand onderwijs te bevorderen, ongeacht de achtergrond van de student. Het succes van digitalisering in het onderwijs hangt echter af van een zorgvuldige implementatie, professionele ontwikkeling van docenten en het waarborgen van toegang tot technologie voor alle leerlingen en studenten. Het is een krachtig hulpmiddel dat, mits goed benut, het onderwijs in Nederland kan versterken en voorbereiden op de uitdagingen van de toekomst.
Peter Nooteboom, Director Publieke Sector Capgemini Invent
Meer weten?
Het volledig rapport is hier te downloaden.
