Om raadsleden meer grip te geven op het nadenken en besluiten over digitalisering, verscheen onlangs de publicatie ‘Digitalisering in beeld; denkgereedschap voor raadsleden’. Auteur Simone Halink van de Argumentenfabriek en bestuurslid Sjir Hanssen van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden vertellen over het belang van breed nadenken over verschillende waarden die volksvertegenwoordigers kunnen hebben over digitaliseringsvraagstukken.
Beeld: Cover publicatie
Raadsleden spreken zelden over digitalisering en vinden het lastig om de maatschappelijke impact ervan in de volle breedte te overzien, bleek vorig jaar uit onderzoek van het Rathenau Instituut. Reden voor Democratie in Actie, de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, de Vereniging van Griffiers en de Argumentenfabriek om de handen ineen te slaan om volksvertegenwoordigers meer grip te geven op digitaliseringsvraagstukken.
In de publicatie Digitalisering in beeld; denkgereedschap voor raadsleden bieden auteurs Simone Halink en Dries Bartelink van De Argumentenfabriek raadsleden ‘denkgereedschap’ zodat ze in hun raadswerk beslagen ten ijs kunnen komen op het gebied van digitalisering. Halink: “In het boek bieden we een overzicht van politieke vragen die raadsleden kunnen stellen over het gebruik van data en informatie- en communicatietechnologie in en door een gemeente. Daarnaast geven we inzicht in waarden die relevant zijn bij het besluiten over data en ict.”
*Effecten van digitalisering *
Volgens Halink heeft digitalisering grote gevolgen voor de samenleving. “Denk aan online platforms als Uber en Airbnb. Die kun je benaderen vanuit een economisch perspectief, maar ze kunnen ook negatieve effecten hebben op de leefbaarheid voor inwoners van een gemeente.” Volgens raadslid Sjir Hanssen is de bewustwording van de verschillende soorten afwegingen die raadsleden kunnen maken bij digitaliseringsvraagstukken onvoldoende. Als bestuurslid van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden was hij betrokken bij de totstandkoming van de publicatie Digitalisering in beeld. “We hebben al jaren te maken met de internet of things. Digitalisering heeft grote invloed op onze leefomgeving, en daarmee op de democratie. We kunnen steeds meer met het koppelen van data en informatie. Maar de vraag is of we dat ook willen. Die vraag zou bij elk onderwerp waarin digitalisering een rol speelt centraal moeten staan voor raadsleden. Wat zijn de effecten van digitalisering? Wat betekent het voor ons werk als volksvertegenwoordigers? Met het boek zorgen we voor bewustwording bij raadsleden.”
“Als je als griffier kunt stimuleren dat het debat over verschillende waarden wordt gevoerd, heb je goud in handen.”
In de publicatie zijn zogenaamde ‘vragenkaarten’ en ‘waardenkaarten’ te vinden. Op de vragenkaarten staan politieke vragen over bijvoorbeeld bedrijfsvoering, uitvoering en bestuur. Zoals de vraag ‘Welke kaders stellen we om financiële risico’s van (grote) ict-projecten te beheersen en hoe controleren we deze?’. Op de waardenkaarten worden 9 waardenclusters onderscheiden: vrijheid, rechtvaardigheid, puurheid, loyaliteit, empathie, hiërarchie, continuïteit, kwaliteit en nut. Een voorbeeld van een waarde binnen het cluster kwaliteit is ‘openheid’, omdat iemand vindt dat ‘de gemeente inzichtelijk moet maken welke data ze gebruikt, wat ze ermee doet en waarom’.
Breder denkkader
Volgens Halink zijn de vragen onmisbaar om goede besluiten te kunnen nemen als volksvertegenwoordiger. “Elk politiek vraagstuk heeft een digitale component. Het boek helpt om te beoordelen welke waarden je in je besluitvorming moet meenemen om je rol goed te vervullen. In politieke debatten zie je vaak dat 1 waarde overheerst, bijvoorbeeld privacy of veiligheid. Wij proberen een breder denkkader te schetsen. Zo voorkom je dat je besluiten neemt die achteraf gevolgen hebben waar je niet goed over hebt nagedacht.” Halink benadrukt dat je als raadslid geen expert hoeft te zijn om een goed debat te kunnen voeren. “Het gaat om de vragen die je stelt en het besef dat je vanuit verschillende waarden naar een vraagstuk kunt kijken.”
Hanssen: “Een slimme straatlantaarn, of een zogenaamde ANPR-camera die kentekens scant en direct doorstuurt naar het OM, waar meteen te zien is of er een boete openstaat bieden voordelen zoals veiligheid, maar ook nadelen, zoals rondom privacy. Het is belangrijk om daarbij stil te staan.” Volgens Hanssen is de publicatie niet alleen voor raadsleden interessant, ook bestuurders kunnen er hun voordeel mee doen. Daarnaast zijn griffiers onmisbaar in dit kader om ervoor te zorgen dat raadsleden hun rol kunnen pakken. “De griffier heeft een belangrijke rol om dit onderwerp aan te snijden bij de raad. De griffier fungeert als het geweten van de raad. Het is fijn als hij af en toe de vraag stelt: heb je hier al aan gedacht? Of fungeert als vraagbak op het thema digitalisering.” Halink beaamt dat. “Als je als griffier kunt stimuleren dat het debat over verschillende waarden wordt gevoerd, heb je goud in handen.”
Meer informatie
• Digitalisering in beeld; gereedschapskist voor raadsleden
• Raad weten met digitalisering, rapport van het Rathenau Instituut
• Raadsleden: maak beleid over digitalisering (opiniestuk van voorzitter Bahreddine Belhaj van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden)
