De opkomst van de digitale democratie gaat verder dan digitale burgerparticipatie. Vernieuwing van de democratie is daarom nodig. Bijvoorbeeld in de vorm van liquid democracy.
De digitale democratie is in opkomst. Via het internet, social media en diverse digitale platforms laten burgers zich horen over de lokale en landelijke politiek. Terwijl het raadgevend referendum lijkt te verdwijnen uit het Nederlandse politieke landschap, ontstaan er nieuwe manieren om als burger je stem te laten horen.
Digitale burgerparticipatie blijkt te werken. In een recent onderzoek van het Ratheneau Instituut wordt gesteld dat digitaal participeren de democratie kan versterken en een goede aanvulling is op de huidige democratische besluitvorming.
Een belangrijke democratische ontwikkeling, maar volgens de onderzoekers zijn er ook problemen bij digitale participatie. Zo hebben burgers baat bij online participatieprojecten, maar blijft directe of indirecte politieke impact achter. Het gevoel van teleurstelling overheerst dat er onvoldoende naar hen wordt geluisterd. Met als gevolg dat burgers vertrouwen in politiek verliezen.
Online meebeslissen
In het rapport van het Ratheneau Instituut wordt vervolgens geconcludeerd dat “het risico op teleurstelling en onvrede ondervangen kan worden door de manier van digitale participatie goed te ontwerpen en politiek goed in te bedden.” Dit is een merkwaardige conclusie. Blijkbaar wordt er vanuit gegaan dat het effectief betrekken van burgers bij democratische besluitvorming vooral een kwestie is van het vinden van de juiste (digitale) vorm.
Burgers die digitaal willen participeren zijn echter aangewezen op 19de eeuwse democratische instituties die gebouwd zijn op een 15de eeuwse informatietechnologie. Als de wijze waarop burgers kunnen meedenken, meepraten en meebeslissen over democratische besluiten fundamenteel aan het transformeren is, waarom zou de structuur van het huidige politieke systeem dan onveranderd moeten blijven?
Political Tech Startups
De afgelopen jaren zijn er op internationaal gebied verschillende politieke tech-startups opgekomen die pleiten voor een upgrade van de democratie, met oog op de mogelijkheden en kansen van de moderne informatietechnologieën. Een aantal voorbeelden van initiatieven die momenteel hiermee experimenteren zijn: Democracy Earth; Horizon State; Flux; Liquid Democracy; LiquidFeedback; Agora.
Een belangrijke gemene deler van deze tech-start-ups is dat zij niet alleen bouwen aan een platform om digitaal te kunnen participeren, maar zich ook afvragen hoe het proces van politieke zeggenschap en democratische besluitvorming kan worden vernieuwd. Hiermee stellen zij terecht de vraag of digitale burgerparticipatie wel compatibel is met de inrichting van het huidige bestuurlijke systeem. Hun antwoord is: ‘Nee.’
Democratische vernieuwing
De opkomst van de digitale democratie gaat verder dan digitale burgerparticipatie. Vernieuwing van de democratie is daarom nodig. Een politiek systeem dat, volgens deze tech-startups, bijvoorbeeld beter aansluit bij het digitale tijdperk is liquid democracy; een mix van directe en representatieve democratie.
Zo kunnen burgers in een liquid democracy bij ieder beleidsvoorstel – via een app of digitaal platform – beslissen of ze zelf willen meestemmen of dat overlaten aan een volksvertegenwoordiger. Hoe dat in de praktijk moet gaan werken is nog onduidelijk en meer onderzoek is nodig. Maar de eerste experimenten met liquid democracy, zoals die in Colombia, laten in ieder geval zien dat de potentie groot is als het gaat om het betrekken van burgers bij de politiek.
Hoewel het opnieuw vormgeven van de democratie geen kleine opgave is, zijn dergelijke experimenten met nieuwe vormen van (digitale) politieke besluitvorming cruciaal voor democratische vernieuwing. Met name als het gaat over de opkomst van de digitale democratie. Het digitale tijdperk vraagt om échte democratische vernieuwing, zowel op het gebied van burgerparticipatie, als op het gebied van politiek en bestuur.
Raoul de Vries is historicus en schrijft over democratische (digitale) vernieuwing en blockchain-technologie op blockchaindemocracy.nl
