Geef prioriteit aan digitale weerbaarheid
Onlangs veroorzaakte een storing in de systemen van het ministerie van Defensie flinke haperingen bij andere overheidsdiensten en communicatiesystemen, waaronder DigiD. De kwetsbaarheid van ict en de samenleving was weer even sterk voelbaar. Digitale weerbaarheid is onmisbaar in een wereld die turbulenter wordt. Daarom raad ik iedere bestuurder aan om het WRR-rapport Nederland in een gefragmenteerde wereldorde te lezen en kennis te nemen van initiatieven die de digitale weerbaarheid vergroten.
De WRR constateert geopolitieke verschuivingen die de wereld langs drie assen fragmenteert: machtspolen, tonelen van machtsuitoefening en wereldbeelden. Dit heeft grote impact op wat WRR het 3W-kader noemt: Waarden, Welvaart en Weerbaarheid. Bij weerbaarheid gaat het niet alleen om veiligheid, maar ook om paraatheid en veerkracht. Ofwel het vermogen om je aan te passen om zo tegenslagen het hoofd te kunnen bieden. Niet alleen organisaties en netwerken moeten weerbaarder worden, burgers moeten ook weerbaarder worden. Er is (bij)scholing nodig om zowel jongeren als werkzame en oudere mensen digitaal weerbaarder te maken.
In een wereld waarin fake news, phishing mails en ransomware aan de orde van de dag zijn, is digitale weerbaarheid een groot goed. Lees ten minste de managementsamenvatting van het WRR-rapport om je te doordringen van de urgentie van de 3 W’s. Het rapport laat voorbeelden zien van landen waar de handschoen is opgepakt. Zo hebben de Scandinavische landen al een breed cursusaanbod om de weerbaarheid van alle burgers (zowel jongeren als volwassenen) te vergroten. Het gaat onder meer om programma’s op gebied van cybersecurity. In het Nederlandse onderwijs krijgt dit mede vorm met de conceptkerndoelen digitale geletterdheid die in 2025 definitief moeten worden. Het sluit ook aan bij de toenemende aandacht voor burgerschap op scholen.
Kennisplatform Digitale Weerbaarheid
De Scandinavische programma’s hebben in Nederland navolging gekregen met het kennisplatform Digitale Weerbaarheid, dat de digitale weerbaarheid van consumenten wil vergroten. Het is een initiatief van KPN en ING in samenwerking met de Nederlandse overheid en politie, waarbij andere bedrijven en organisaties zich kunnen aansluiten. Bij de Politie heeft het bijvoorbeeld jaren geduurd voordat digitale bankhelpdeskfraude net zo serieus werd genomen als een fysieke beroving, zo vertelde directeur Theo van der Plas op iBestuur. Het is een cultuurverandering waarvan ook andere publieke organisaties doordrongen moeten raken.
Het kennisplatform Digitale Weerbaarheid is opgezet en wordt momenteel verder ontwikkeld door Lowercase, een stichting die eerder de Nationale AI-Cursus maakte. Het platform moet lesmateriaal bieden voor jongeren en ouderen over onder andere het herkennen van nepmails, wachtwoordbeheer en het veilig opslaan van data.
Hoe digitalisering onze samenleving beïnvloedt
Een andere publicatie die de urgentie van digitale weerbaarheid net zo invoelbaar maakt is Atlas van de digitale wereld van Haroon Sheikh. In dit boek legt de filosoof en bijzonder hoogleraar uit hoe de digitale wereld is geordend en hoe verschillende landen en regio’s zich hiertoe verhouden. Het biedt inzicht in hoe digitalisering onze samenleving beïnvloedt.
Als bestuurder bij de overheid of in het onderwijs is het waardevol om kennis te nemen van deze publicaties. Ze bieden belangrijke context en maken duidelijk dat het op orde brengen van bijvoorbeeld informatiebeveiliging en privacy op een school of bij een overheidsinstantie samenhangt met veel grotere maatschappelijke bewegingen.
Schoolbestuurders die hun leerlingen willen voorbereiden op de digitale samenleving, kunnen eens luisteren naar bijvoorbeeld de podcast van Brenno de Winter over het belang van digitale geletterdheid en weerbaarheid. Zo begrijp je nog beter waarom dit zo urgent is. En op 8 oktober vindt de allereerste Dag van de Digitale Weerbaarheid plaats. Dan kun je in het hele land deelnemen aan activiteiten rond ervaringen met online gevaren.
