‘Europese regels voor AI stap dichterbij’, kopt de NOS op het moment dat we dit schrijven. Tech-site Tweakers meldt op hetzelfde moment: ‘Google voorziet Android Studio van generatieve AI die code kan helpen schrijven.’
Zie hier een aantal voorbeelden van het huidige mediarumoer rond AI, en meer specifiek over generatieve AI. Bij generatieve AI komt het er simpel gezegd op neer dat de computer op basis van abstracte datapatronen nieuwe content kan maken. De techsector zet momenteel enorme stappen en de regelgever probeert uit alle macht de ontwikkelingen bij te houden. Toch is het soms goed om even pas op de plaats te maken en om ons heen te kijken: wat is er nou eigenlijk allemaal aan de hand? En vooral: wat kan generatieve AI voor de publieke sector betekenen voor de burger? Generatieve AI biedt enorme kansen, maar bedreigingen zijn er ook. In dit artikel geven wij onze visie op waar het heengaat. Onze conclusie, in het kort: we zijn voorzichtig positief gestemd.
Soms lijkt het alsof iedereen alleen nog maar over AI kan praten. Zeker sinds de introductie van de generatieve AI-tool ChatGPT gaat het hard. Vijf dagen na de introductie, eind vorig jaar, had ChatGPT al vijf miljoen gebruikers. In februari waren het er honderd miljoen. In april kwamen er meer dan honderd nieuwe AI-tools bij, waarmee het de meest ‘transformatieve’ maand ooit was in de technologie. Op het moment dat we dit schrijven is mei is nog niet afgelopen, maar het lijkt erop dat dat record alweer verbroken gaat worden. Er is, kortom, geen houden meer aan.
Uitdaging
Wat ons betreft is de technologie een belangrijk element van de reis richting Society 5.0: de superslimme samenleving. Het gevaar van die superslimme samenleving is dat menselijke waarden, normen en belangen uit het zicht raken. Het mes van generatieve AI snijdt hierbij aan twee kanten: ongecontroleerde inzet brengt zo’n doemscenario dichterbij, maar als we voorzichtig te werk gaan helpt AI ons juist de menselijke maat te bewaken. Dat is de grote uitdaging die voor ons ligt: ervoor zorgen dat we generatieve AI inzetten voor het goede.
De mogelijkheden van generatieve AI zijn eindeloos. Ook in de publieke dienstverlening. Generatieve AI kan worden ingezet om burgers te informeren of voor te lichten. Kan helpen bij het herkennen, diagnosticeren en behandelen van ziekten. Kan burgers helpen bij aanvraagprocedures, of aangiften… En je kunt generatieve AI als individu natuurlijk ook gebruiken om jezelf verder te ontwikkelen. Alles is mogelijk.
Valkuil
Daarin schuilt meteen het gevaar. Want de output van generatieve AI kan nooit beter zijn dan de input die is gebruikt om de technologie op te leiden. Generatieve AI ‘denkt’ niet, het herkent alleen maar. Als de input niet klopt, gaat het mis. In het ergste geval kan dat discriminerend materiaal opleveren, of verkeerde afwegingskaders, of foutieve diagnoses. We zijn geneigd om voor waar aan te nemen wat generatieve AI ons vertelt; dat is een enorme valkuil.
Regelgever, publieke sector en techsector hebben dus een gedeelde verantwoordelijkheid: ervoor zorgen dat de onderliggende data kloppen. En dat er – zeker bij gevoelige toepassingen als belastingen en toeslagen of diagnoses in de zorg – altijd menselijke deskundigheid bij wordt betrokken. Daarnaast zien we een nieuw vakgebied ontstaan: dat van ‘prompting’. Want we zullen moeten leren de juiste vragen te stellen, en onze burgers daarin ondersteunen.
Samenwerking overheden
We begonnen dit artikel met een nieuwscitaat. Dat citaat werpt een volgende vraag op: hoe kunnen overheden omgaan met de ontwikkeling van generatieve AI? Wij zien momenteel twee stromingen. De VS laat het over aan de private sector – startups, scale-ups, big tech – en treedt waar nodig en mogelijk op als co-financier; China neemt de ontwikkeling in eigen hand, en doet miljardeninvesteringen.
In Nederland staat het onderwerp politiek-bestuurlijk inmiddels ook op de agenda en er wordt gewerkt aan de nodige beleidskaders. Voorwaarde voor succes daarbij is een hechte samenwerking op rijksniveau, maar ook met en tussen lagere overheden. Regelgeving vanuit de EU – en hoe die zijn beslag krijgt in ons land – zal ook bepalend zijn de komende jaren.
Kortom: werk aan de winkel! Publieke sector, private sector, het is aan ons allen om in goede samenwerking generatieve AI tot wasdom te brengen – met inachtneming van de menselijke maat. Maar laten we ondertussen niet vergeten ons voor te bereiden op de volgende fasen. Wij onderzoeken zelf de meest relevante toepassingen van generatieve AI, met name via ons Generative AI Lab. De nieuwe generatie van generatieve AI is ‘multi modality’: die kan tekst, beeld en geluid dus combineren. En ondertussen staat ‘Cognitive AI’ al te wachten in de coulissen. Dan wordt het pas echt interessant…
Auteurs: Dr. Cara Antoine (Executive Vice President & CTIO Noord- en West-Europa) en Zsolt Szabo (Vice President Business Innovations Public Sector), zsolt.szabo@capgemini.com
