Greenfield of brownfield?

Kijkt u ook wel eens met enige jaloezie hoe voortvarend organisaties als Uber of Thuisbezorgd.nl hun vleugels uitslaan? Waarbij men heel handig gebruik maakt van het feit dat consument en producent vaak dezelfde personen zijn.

En dat terwijl we in de brownfield organisaties – ook wel in de volksmond ‘lineaire organisaties’ genoemd – nog zo frequent zitten te tutten met tal van micromanagement-achtige reorganisaties. In de ban van ingewikkelde discussies over de wijze waarop we onze organisatie het beste kunnen inrichten. Met weinig energiegevende instrumentaria als lijvige ‘organisatie- en formatierapporten’ of gedetailleerde ‘was-wordt’ lijsten. Overwegend met een hoog corvee gehalte.

In alle eerlijkheid: ik in ieder geval wel. De vraag hoe kun je ‘de Uber van het publieke domein’ kunt worden puzzelt mij dan ook frequent. Hoe je vanuit een greenfield-achtige benadering de ballast van de klassieke organisatie even kunt parkeren. Waarbij je heel huiselijk de trits ‘richten-inrichten-verrichten’ in de juiste volgorde kunt doorlopen. Gericht op het creëren van maatschappelijke waarde voor burger en ondernemer. En je vooral niet in slaap laat sussen door ingewikkelde inrichtings- of verrichtingsissues – vanuit het hier en nu. In de geest van ‘nog even wat moertjes en schroefjes aandraaien en her en der een plankje bijschaven’ opdat het dan wel weer voor een paar jaar mee kan. Nee dus. Want dominant in de benadering van exponentiële organisaties als Uber-achtige is het feit dat de innovatie direct is verbonden aan het businessmodel. Geen vernieuwingen dus die zich aan de rand van de organisatie bevinden (zoals solitaire uitvindingen), maar écht vernieuwingen, volledig geïntegreerd met het businessmodel. Daarmee heel fundamenteel: zeker geen optimalisaties dus.

Interessant om te kijken wat deze nieuwe organisaties typeert. Wat hen karakteriseert, behalve het feit dat het hen niet gaat over bezit, maar over gebruik of toegang. Kijk maar naar thuisbezorgd.nl: de grootste aanbieder van maaltijden in ons land, maar bezit geen enkel restaurant. Of Airbnb: heeft wereldwijd 20 procent van de hotelmarkt, maar bezit geen enkel hotel.

Volgens mij gaat het om vier dominante issues:

• Het hebben van een forse ambitie. Om zo grote problemen aan te pakken en maatschappelijke transformaties te bewerkstelligen. Kijk maar naar Google. Heeft als doel om alle informatie van de wereld (ja, je leest het goed) te organiseren.

• Een benadering vanuit overvloed – en niet vanuit schaarste. De traditionele aanpak kenmerkt zich door te denken vanuit de eigen organisatie met bijbehorende hark en hek. Voorzien van een indrukwekkende slotgracht (juridisch, informatiebeveiliging). Met eigen medewerkers. Waarbij we klanten laten betalen voor schaarste. Exponentiële organisaties doen precies het omgekeerde: ze richten zich op overvloed.

• Snel schaalbare interne structuur gebaseerd op het feit dat men ‘meelift’ op andermans eigendom. Waarbij door de unieke combinatie van techniek en menselijk contact zowel snel kan worden opgeschaald in termen van marktaandeel en positie (met nauwelijks kosten op dat vlak), als ook een oplossing biedt op de aloude spanning tussen operational excellence (superieure uitvoering) en customer intimacy (klant centraal).

• Niet geld maar informatie staat centraal. Informatie is absoluut key: dat is het goud! Waarmee informatievoorziening ook een volstrekt andere positionering heeft dan in een klassiek ingerichte tent.

En om de criticasters alvast wat wind uit de zeilen te nemen: ja deze ontwikkelingen hebben ook een schaduwkant. Zeker niet alleen maar hosanna. Maar wie denkt dat dit gaat overwaaien, moet ik helaas teleurstellen: dit waait écht niet over. Kun je er maar beter vanaf dag één bij proberen te zijn. Om vooral te investeren in veerkracht. En zo nieuw is dat niet. Want was het niet Charles Darwin (1809-1882) die ons leerde dat niet de grootste of de sterkste overleven, maar diegene die zich het snelst weet aan de passen aan veranderende omstandigheden?

Tot slot nog een tip: aanrader is om het recente boek van Jan Jonker over nieuwe businessmodellen onder je hoofdkussen te leggen. Opdat je daar af en toe eens in kunt neuzen. Want dat kan je helpen bij het oplossen van die puzzel. Veel plezier!