In de afgelopen jaren is de binding tussen politiek, management en ICT binnen gemeenten verbeterd, zegt Chris Batist, voorzitter van IMG 100.000+, de vereniging van informatiemanagers van gemeenten met meer dan 100.000 inwoners. De NUP-agenda heeft daar zeker aan bijgedragen. “Nu is het zaak om meer als één overheid voorzieningen te ontwikkelen en te beheren.”
Chris Batist: “Dankzij i-NUP en Operatie NUP is de verhouding tussen gemeenten en rijksoverheid de afgelopen jaren volwassener geworden.”
Operatie NUP
Operatie NUP is een programma van KING (in opdracht van VNG) en ondersteunt gemeenten bij de implementatie van de ruim 20 NUP-bouwstenen en het nakomen van 19 resultaatafspraken. Deze vormen samen de basisinfrastructuur van de overheid en zijn onderdeel van de Generieke Digitale Infrastructuur. Operatie NUP loopt tot 1 januari 2015. Dit artikel is onderdeel van een serie, waarin stakeholders vertellen over hun ervaringen met het programma en waarin ze kijken naar de toekomst van de digitale overheid.
Chris Batist, naast voorzitter van IMG 100.000+ ook plaatsvervangend CIO van de gemeente Den Haag, heeft de afgelopen jaren een duidelijke verandering gezien in de ontwikkeling en toepassing van ICT. Zo is er een noodzakelijke basis gelegd voor de nieuwe taken die gemeenten met de decentralisaties gaan uitvoeren. Die gaat er onder meer voor zorgen dat gemeenten straks hun informatievoorziening meer zullen baseren op geo, voorspelt Batist: “Informatie over een wijk wordt dan integraal, op basis van een kaart, toegankelijk gemaakt. Dan kun je veel beter verbindingen leggen in bijvoorbeeld de aanpak van sociale problemen in een buurt.”
Volwassen verhouding
De verhouding tussen gemeenten en rijksoverheid is de afgelopen jaren volwassener geworden. Volgens Batist mede dankzij i-NUP (de overheidsbrede implementatie-agenda dienstverlening e-overheid) en Operatie NUP, het door KING uitgevoerde programma dat gemeenten ondersteunt bij de implementatie van de NUP-bouwstenen. “Elk departement ontwikkelde toepassingen vanuit zijn eigen probleem, maar keek niet naar het hele scala aan producten waarmee gemeenten te maken hebben. Bijvoorbeeld het kinddossier en het digitaal klantdossier. Een jongere die negentien jaar wordt, zou automatisch over moeten gaan van het ene naar het andere dossier. Daar is geen rekening mee gehouden. Het is eilandautomatisering.”
De bewustwording op dat gebied is verbeterd, stelt Batist, mede omdat gemeenten nu beter laten weten wat zij nodig hebben. Een voorbeeld: “Als IMG 100.000+ zien we wat er gebeurt in de organisatie van gemeenten en gaan we met VNG en KING in gesprek over welke oplossingen er nodig zijn. Zo constateerden we drie jaar geleden dat er rond de aankomende decentralisaties geen aandacht was voor de informatievoorziening. Daarop heeft de VNG aan KING de opdracht gegeven om deze informatievoorziening in kaart te brengen. Dat heeft geresulteerd in de VISD (Verkenning Informatievoorziening Sociaal Domein). Er ligt nu een pakket aan ondersteuning om deze informatievoorziening voor de nieuwe taken in het sociaal domein te regelen.”
Technisch feestje
Batist ziet de NUP-agenda en Operatie NUP duidelijk in het bredere geheel van informatisering bij gemeenten. Zo is de informatisering in zijn eigen gemeente, Den Haag, ook breed aangepakt. “Ik heb geen aparte NUP-planning gemaakt. We namen het mee in onze eigen planning. Soms prioriteerden we bepaalde zaken boven de implementatie van NUP-bouwstenen. We hebben wel de intentie om alle bouwstenen te implementeren: daar hebben we voor getekend. Maar je moet ook naar je eigen prioriteiten kijken. NUP is belangrijk, maar niet het enige.” Terugkijkend op de aanpak van Operatie NUP noemt hij het een gemiste kans dat de focus vooral lag op techniek. “Wij hadden bij de aanvang van het programma gehoopt dat de vijf benoemde processen als uitgangspunt genomen zouden worden. Zoals de Wmo en de omgevingsvergunning. Maar er is gestuurd op de implementatie van de bouwstenen en niet op zaakgericht werken. Daardoor is NUP te veel een technisch feestje geworden. Als de focus meer op processen en hun resultaten had gelegen, dan was de business sneller aangehaakt dan nu het geval was.”
Batist vindt dat Operatie NUP een aantal nuttige instrumenten heeft voortgebracht. Zoals de impactanalyses, die de ministeries hebben geholpen om de door hen ontwikkelde bouwstenen en voorzieningen meer op de gemeentelijke praktijk af te stemmen. En de GEMMA Softwarecatalogus, voor een beter leveranciersmanagement en meer inzicht in wat er verkrijgbaar is. “Daardoor kunnen gemeenten meer standaardiseren. En niet alleen naar de grote pakketten kijken, maar ook hoe je de kleine pakketjes met standaardkoppelingen met elkaar verbindt.”
Eén overheid
Het is nu zaak om de diverse basisregistraties meer als één stelsel te laten werken, zegt Batist. En om veel meer met andere overheden samen te werken aan de ontwikkeling van de i-overheid. “Gemeenten zijn niet meer reactief, maar denken zelf na over wat ze nodig hebben. Dat willen we als gemeenten bovendien zelf organiseren. Daar zijn wij als IMG 100.000+ mee bezig, samen met KING.” Hij ziet al voorzichtig meer samenwerking ontstaan met andere overheden en uitvoeringsorganisaties: “Dat is moeilijk, maar het begint tot stand te komen. Met uitvoeringsorganisaties als UWV; met RUD’s (Regionale Uitvoeringsdiensten) en waterschappen als het gaat om de invoering Omgevingswet en met de zorgsector als het gaat om de decentralisaties.”
De sleutel tot meer samenwerking binnen de overheid is het goed regelen van de financiering, aldus Batist. “Daar is een goed model voor nodig, want de baten komen niet altijd terecht bij de instantie die de kosten maakt. Met de komst van de Digicommissaris zou er ook een financieringsfonds moeten komen voor de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI). Om daar de ontwikkeling en het beheer van de generieke voorzieningen uit te betalen, want daar profiteren alle overheden van. Bij die ontwikkeling van de GDI moet niet geschroomd worden om innovatief te denken. Bij het beheer van digitale informatie, bijvoorbeeld in e-Depots, moet je nu al denken aan zoekmogelijkheden die binnenkort op de markt komen.”
Chris Batist maakt zich wel zorgen: “Je ziet nu bijvoorbeeld dat het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties het budget van het programma Digitaal 2017 en van Logius kort, terwijl er juist meer geld nodig is. Beheren kost immers structureel meer dan ontwikkelen.” Dat uitdokteren van een goede financiering van de i-overheid is een belangrijke taak voor de Digicommissaris, besluit hij. “Als we als één overheid willen opereren naar burgers en bedrijven, dan moeten we hier voortvarend mee aan de slag.”
”Dat uitdokteren van een goede financiering van de i-overheid is een belangrijke taak voor de Digicommissaris, besluit hij. “Als we als één overheid willen opereren naar burgers en bedrijven, dan moeten we hier voortvarend mee aan de slag.”
Helemaal eens Cris. Er liggen genoeg voorstellen om het financieringsprobleem op te lossen. Dus het moet kunnen.
Ik heb overigens sterke twijfel over wat Bas Eenhoorn en zijn team kunnen bewerkstelligen. Maar als zij het financieringsprobleem dat al ruim 10 jaar speelt snel oplossen, dan stel ik mijn mening bij.
Beste Chris,
Volgens mij is het een te veel gebezigde misvatting om de basisregistraties als een stelsel te beschouwen, en ze als één stelsel te willen laten werken.
Wat ik zie is dat er (nu dertien?) basisregistraties zijn ontwikkeld voor (binnen de overheid) veel gebruikte gegevens, elk voor zich vanuit een eigen context en doel.
Wat ik ook zie is een plaat waar lijntjes zijn getrokken tussen die registraties, alsof er een stelsel is.
En wat ik zie zijn instructies of handreikingen die proberen aan bronhouders een weg te wijzen voor het koppelen hoewel dat vaak niet kan.
Tenzij je me ervan kunt overtuigen dat de koppelingen echt werken. Er is nu te veel afstand tussen wens en realiteit.
Dat is niet erg, maar laten we onszelf niet voor de gek houden.