ICTU-directeur Hans Verweij: “IT is niet alleen een kostenpost”
Hans Verweij, ICTU-directeur projecten & softwareontwikkeling, herkent de problemen rondom de stijgende kosten van de top 10 van duurste IT-projecten zoals die onlangs is gepubliceerd op iBestuur.nl. Maar hij benadrukt ook dat uitgaven aan IT niet alleen als een kostenpost moeten worden gezien. “Vooraf meer investeren in kwaliteit in IT-projecten betekent een grotere slagingskans.”
“Het beeld van projecten die vele jaren uitlopen en miljoenen duurder uitpakken dan oorspronkelijk gepland herken ik vooralsnog niet bij ICTU”, vertelt Verweij. Wat is het verschil tussen die top 10-projecten en de projecten waaraan ICTU werkt? “De projecten die wij draaien vallen voor een deel onder ‘grote IT-projecten’ van de overheid. Dat betekent dat ze een waarde van 5 miljoen euro of meer hebben. Maar de echt grote projecten van honderd miljoen of meer hebben wij niet in onze portefeuille. Wij proberen onze projecten bewust klein te houden en te beperken tot enkele miljoenen.”
Te snel, te goedkoop
Verweij herkent de factoren die IT-projecten veelal belemmeren: erfenissen uit het verleden, hoge mate van complexiteit, wetswijzigingen, hoge verwachtingen, onvoldoende uitgewerkte plannen, legacyproblemen en datakwaliteit, toevallige tegenvallers. “Dat oude IT-systemen moeten worden aangepast op basis van veranderende wetgeving is daar zeker één van, en toenemende complexiteit is dat ook. Wat in mijn ogen belangrijk is en altijd terugkomt: er wordt te weinig geïnvesteerd. Projecten moeten vaak snel en goedkoop worden uitgevoerd.”
Focus op toetsing en controle
Kritiek op hoe de overheid met IT omgaat is er al jaren. Wat Verweij in de discussie hierover heel belangrijk vindt is de sterke focus op kosten. “De politiek ziet IT vooral als een grote kostenpost en dat is een groot probleem. IT moet juist worden gezien als ‘enabler’ voor maatschappelijke opgaven: technologische vernieuwing kan dienen als hefboom voor allerlei nieuwe ontwikkelingen. Wanneer je IT-uitgaven puur als kosten ziet en niet als een investering wordt het moeilijk om een succesvol programma uit te rollen.” Juist de focus op goedlopende IT-projecten kan volgens hem succes opleveren. “Wat kunnen we daarvan leren? Hoe kunnen we deze lessen ten goede gebruiken in plaats van alleen de faalfactoren te kijken?”
Commissie Elias bracht faalfactoren in kaart
De commissie Elias heeft belangrijk werk geleverd door belangrijke faalfactoren in kaart te brengen. “Het toezicht is aangescherpt en er worden vooraf hele goede adviezen gegeven door AcICT. Dat is positief, maar toch zie ik nog dat we kansen laten liggen, juist vanwege de nadruk vooraf op faalfactoren. De overheid is daardoor heel risicomijdend gaan werken, met een enorme focus op toetsing en de controle. Daarin is de afgelopen jaren veel geïnvesteerd, terwijl de uitvoeringscapaciteit nog altijd tegen grenzen aan loopt. Projecten kunnen beter worden door juist meer te investeren in de kwaliteit van de uitvoering van IT-projecten en minder in toetsing en controle. Investeren in toezicht is belangrijk, maar het maakt het primaire proces van IT-projecten niet sterker. En dat zie ik als een gemiste kans.”
Meer grip krijgen op projecten
Volgens Verweij bestaan er manieren om van tevoren verzekerd te zijn van meer grip op een project:
- Het hanteren van deze vaste kwaliteitsaanpak: “We gebruiken de ‘doordacht van start’-methode om de vraag achter de vraag te doorgronden en de belangrijkste risico’s in kaart te brengen.”
- ‘Nnee’ durven verkopen aan opdrachtgevers: “Wanneer de randvoorwaarden niet goed geschetst zijn moet je bij een intakegesprek als opdrachtnemer altijd ‘nee’ kunnen zeggen.
- Goede mensen aan te trekken, ICTU probeert een aantrekkelijke werkgever te zijn door IT-professionals zelf zoveel mogelijk verantwoordelijkheid te geven bij projecten. “Voor bepaalde functies zijn wij niet interessant genoeg in vergelijking met de markt. De meeste inhoudelijke experts betrekken wij daarom extern.”
Dit is een ingekorte versie van het artikel dat is verschenen in iBestuur Magazine #46 van april 2023
