Kantelen door te spelen

De veranderingen in de inrichting van de maatschappij gaan in hoog tempo. De robotisering, de digitalisering en innovaties die zijn gedreven door nieuwe biologische en technologische inzichten geven de economie een grote kracht tot vernieuwing. Het is boeiend te merken dat deze krachten zich ook doen gelden in het sociale domein. Ineens is er volop aandacht voor de kanteling. Instituties op het lokale niveau oriënteren zich op de gemeenschap, in plaats van op de gemeente. De bezieling moet terug in de manier waarop mensen elkaar helpen als ze het alleen niet meer kunnen. De professional in het sociale domein mag zich niet verschuilen achter verkokerde spelregels. We hebben ook wat in te halen. De noodzaak om de aandacht te richten op een meer integrale benadering van het welzijn van mensen dateert al van de vorige eeuw. Ik herinner mij nog goed de aanpak van Rotterdam en andere grote steden van de sociale vernieuwing en het integraal jeugdbeleid in de jaren tachtig.

Een meer holistische benadering van een hulpvraag van een persoon of gezin is nodig. Mensen die zorg nodig hebben of mensen die buiten de maatschappij staan weer een kans op aansluiting bieden door henzelf te stimuleren te bekijken wat ze nog wel kunnen. Aandacht voor het wegnemen van oorzaken in plaats van symptomen bestrijden. En dat begint bij een goed begrip van hun situatie door de mens die het aangaat. Hoe kunnen we mensen stimuleren zich zelfstandig op te stellen en zo lang mogelijk vertrouwen te houden in eigen kunnen? Bij kinderen vinden we het vanzelfsprekend dat die leren door spel en ‘vallen mag’. Hoe zit dat met volwassenen?

Voor de spelende mens is eigenlijk in de professionele wereld weinig ruimte. Het is een serieuze zaak. Maar de inzet van technologie biedt potentieel veel mogelijkheden. De vraag is hoe we kunnen investeren in samenwerking en het lerend vermogen van mensen via serious games. In het sociale domein bestaat daarvoor voldoende aanleiding. Gemeenten krijgen op basis van big data steeds meer inzicht in ‘waar zij staan’. Maar met die inzichten ontstaat er nog geen nieuw handelend vermogen bij professionals en burgers. De gegevens vallen plat en zijn vooral voer voor de analisten die de prestatie-eisen van de gesloten contracten toetsen. We komen erachter dat er nog geen effectieve transformatie van het stelsel tot stand komt. De bestaande protocollen en werkwijzen zijn moeilijk los te laten. Dat vormt immers een fors risico omdat nieuwe werkwijzen en rolverdelingen de kans op vallen (lees fouten) met zich meebrengen. Het gebruik van big data biedt enorme kansen. Vooral als gemeenten deze informatie ook gaan benutten voor de inrichting van games. Mensen kunnen hiermee nieuwe werkwijzen in het sociaal domein uitproberen – leren kantelen door te spelen.