Departementen verschillen in productiviteit. En ze profiteren te weinig van ict-innovaties, door verdergaande bureaucratisering en een steeds verdergaande complexiteit van dossiers. Dat blijkt uit het rapport 'Kosten en prestaties kerndepartementen in kaart' van het Instituut voor Publieke Sector Efficiëntie Studies.
Beeld: Shutterstock
De kerndepartementen van Algemene Zaken, Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen en Defensie zijn het meest doelmatig. Die van Justitie en Veiligheid is het minst doelmatig. Uit een vergelijking in de tijd (2012-2019) blijkt dat de productiviteit voor alle kerndepartementen gezamenlijk constant is gebleven.
Geen productiviteitsgroei
Productiviteit en doelmatigheid verwijzen naar de verhouding tussen enerzijds de geleverde diensten van kerndepartementen ten dienste van het beleidsproces en anderzijds de inzet van middelen die hiermee gemoeid is. Per saldo geldt dat voor alle kerndepartementen de productiviteitsgroei ongeveer gelijk aan nul is. De onderzoekers noemen dit zorgelijk, juist omdat de verwachting was dat kerndepartementen vanwege de aard van het werk sterk moeten kunnen profiteren van ict-innovaties. Het is goed denkbaar dat dit soort innovaties wel plaatsvinden, maar het effect hiervan teniet wordt gedaan door verdergaande bureaucratisering en een steeds verdergaande complexiteit van dossiers. Meer onderzoek naar dit soort tendensen is wenselijk.
Verklaringen
De uitkomsten zijn vervolgens gerelateerd aan een verzameling verklarende factoren. Hieruit blijkt dat een hoog ziekteverzuim, weinig werk in deeltijd, veel externe inhuur van personeel en hoge materiaalkosten bijdragen aan een lage kostendoelmatigheid. Een hoge instroom van nieuw personeel zorgt daarentegen voor een hoge kostendoelmatigheid.
Boekhouding niet op orde
Het vergelijken van kerndepartementen onderling of het volgen van ontwikkelingen in de tijd bleek een hachelijke zaak. De boekhoudingen zijn allesbehalve uniform, constateren de onderzoekers. Ze kennen allerlei inconsistenties en geven vaak geen verklaringen voor substantiële wijzigingen in de uitgaven. Zo blijkt dat niet alle departementen hetzelfde verstaan onder apparaatskosten en er slordig wordt omgegaan met verrekeningen in de sfeer van shared services. Over de geleverde prestaties wordt nagenoeg helemaal geen verantwoording afgelegd. Dat is opmerkelijk voor een Rijksoverheid die allerlei stringente regels voorschrijft aan anderen, zoals uitvoeringsorganisaties. Er is dringend behoefte aan een verbeterslag op dit punt.
Download hier het rapport Kosten en prestaties kerndepartementen in kaart
Het onderzoek is onderdeel van een onderzoeksprogramma, gesubsidieerd door het ministerie van BZK. IPSE Studies doet al sinds 2007 toonaangevend onderzoek naar de doelmatigheid en productiviteit van de publieke sector.
