Het iBestuur Congres is voor en door alle overheden, samen met het ICT-bedrijfsleven en de wetenschap. Centraal staat de vraag: hoe komen we tot die ene digitale overheid? Mede-initiatiefnemers Maarten Schurink, secretaris-generaal ministerie van BZK, en Nathan Ducastel, directeur Informatiesamenleving VNG, over het waarom van het congres, de weg naar die ene overheid, waar we nu staan en speerpunten voor de toekomst.
Beeld: Blinkerd/Shutterstock
De samenleving verandert snel onder invloed van nieuwe technologie. Dat levert nieuwe kansen en uitdagingen op voor de overheid. Kansen om met nieuwe technologie de maatschappelijke opgaven aan te pakken en de dienstverlening te verbeteren. Er is ook een noodzaak: de burger raakt de weg kwijt in de digitale overheid, constateren zowel de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, de Raad van State als de Nationale ombudsman.
Zowel Maarten Schurink als Nathan Ducastel reageerde direct enthousiast op het idee voor het iBestuur Congres 2019. Schurink: “Dit congres biedt een plek waar iedereen die zich bezighoudt met het verbeteren van de digitale overheidsdienstverlening elkaar ontmoet. We praten op één congres over zowel de doorontwikkeling van mijnoverheid.nl, als over innovatie als over inclusie; hoe we ervoor kunnen zorgen dat iedereen mee kan blijven doen. Het is de plek waar je hoort over de laatste ontwikkelingen en waar je je daaraan kunt verbinden.” Ducastel voegt toe. “Het congres is één grote ontmoetingsplaats. We tonen er best practices aan elkaar en leren daarvan. We laten zien dat alle overheden met partners als het ICT-bedrijfsleven en de wetenschap samenwerken aan maatschappelijke opgaven en één digitale overheid.”
Er is iets gaande…
Hoewel Schurink het jammer vindt dat het congres drie jaar weg is geweest, sluit het huidige congres wel beter aan op hoe de overheid nu bezig is. Het gaat weer over de inhoud, constateert hij. “Tot twee jaar geleden hadden we het vooral over kosten en governance. De Digicommissaris heeft daar toen flinke stappen in gezet.” De samenwerking is sinds die tijd veel intensiever geworden. “Met inhoudelijke resultaten. Er is echt iets gaande…” Hij geeft een paar voorbeelden: ”De NL DIGIbeter agenda is in nauwe samenwerking met gemeenten, uitvoeringsorganisaties en andere departementen opgesteld, en is echt een gezamenlijk programma. Gemeenten werken onderling veel meer samen, bijvoorbeeld met Common Ground. De uitvoeringsorganisaties weten elkaar steeds beter te vinden, zoals bij het uitwisselen van data om samen schulden aan te kunnen pakken en fraude te bestrijden. Interdepartementaal wil ik de samenwerking tussen BZK, VWS en SZW in het ontwikkelen van DigiD-hoog noemen, waarmee burgers veilig gevoelige persoonsgegevens met de overheid kunnen uitwisselen.”
Die samenwerking begint op het hoogste niveau met het Interbestuurlijk Programma, vult Ducastel aan. “We hebben daarin afspraken gemaakt over hoe we als gemeenten, Rijksoverheid, provincies en waterschappen samen maatschappelijke opgaven willen aanpakken, zoals de energietransitie, het bouwen van nieuwe woningen en de aanpak van schulden. Informatie speelt ook bij deze grote transities een hele wezenlijke rol. De ‘I’ gaat steeds vaker ook over de I-Samenleving.”
Gezamenlijke opgaven
De Agenda NL DIGIbeter richt zich op de dienstverlening van de overheid en het contact met inwoners en ondernemers. Samenwerking aan de digitale overheid krijgt daarmee een nieuwe richting. “We hebben in het verleden vooral gekeken naar efficiency”, vertelt Schurink: “Onze gezamenlijke opgave is dat we digitalisering waardegedreven vorm gaan geven; vanuit de grondrechten van mensen en ter versterking van hun autonomie. Inclusie is daarbij een belangrijk thema: dat we er samen voor zorgen dat iedereen mee kan doen, zowel digitaal als met persoonlijke dienstverlening. We willen de digitale overheid veel gebruiksvriendelijker maken en als één overheid geïntegreerde dienstverlening aan burgers en bedrijven bieden. Denk aan de app Berichtenbox voor digitale communicatie met de overheid. En aan de ontwikkeling van een machtigingsvoorziening, waarmee mensen die zelf niet kunnen of willen, op een veilige manier anderen kunnen inschakelen om hun digitale zaken met de overheid te regelen. Goed gebruik van data wordt ook steeds belangrijker. Niet alleen verantwoord gebruik – belangrijk in relatie tot de grondrechten – maar ook datagebruik om het goede te doen – mensen met schulden beter helpen – en slechte dingen – fraude en criminaliteit – te bestrijden.”
Diensten die voor alle gemeenten hetzelfde zijn, willen we ook collectief organiseren
Ducastel sluit zich bij die speerpunten aan: “NL DIGIbeter raakt goed aan de thema’s die gemeenten belangrijk vinden. Er zit veel energie bij gemeenten op de digitale samenleving en de digitale overheid”, ziet hij. ”Ze staan hoog op de gemeentelijke agenda’s en zijn ook belangrijke thema’s in Gemeenten 2024, de visie van onze vereniging.” Trots is hij op de samenwerking. “Gemeenten hebben met de beweging samen organiseren en met Common Ground flinke stappen gezet om gezamenlijk de digitalisering aan te pakken. Diensten die voor alle gemeenten hetzelfde zijn, willen we ook collectief organiseren. Daarmee maken we het voor inwoners en bedrijven makkelijker, en het scheelt gemeenten tijd en geld.” De informatiearchitectuur achter Common Ground maakt de informatievoorziening van gemeenten flexibeler: “We koppelen data los van werkprocessen en applicaties. Dat biedt ook een sleutel om inwoners meer regie op hun informatie te geven.” Common Ground is een beweging, benadrukt Ducastel. “Gemeenten groeien er in hun eigen tempo naartoe.” “Daar kunnen wij gemeenten bij helpen”, voegt Schurink toe.
Nieuwe manier
Meest trots is Schurink op concrete resultaten die behaald zijn, zoals de doorontwikkeling van de Berichtenbox in een handige app en het programma voor digitale inclusie dat samen met partners als gemeenten en bibliotheken is opgesteld. “De app Berichtenbox van Mijnoverheid is al 3,5 miljoen keer gedownload. Daarmee komen we deels tegemoet aan de kritiek van de Nationale ombudsman, dat niemand meer op mijnoverheid.nl keek: we hebben nu in ieder geval weer bereik. Belangrijk, want veel overheidsorganisaties gebruiken Berichtenbox voor hun communicatie met burgers. De app ging live terwijl alleen de basale functies het deden. Met het commentaar van gebruikers verbeteren we de app steeds en breiden we de functionaliteit uit. Dat is onze nieuwe manier van werken: kleinere stapjes en vandaaruit verder ontwikkelen.”
Gevraagd naar de onderwerpen voor de toekomst, antwoordt Schurink: “De thema’s gebruiksvriendelijkheid, veiligheid, waardegedreven innoveren en inclusie blijven de komende jaren onze aandacht vragen. Ik noem daarnaast ook regie op gegevens; voor mensen een belangrijke randvoorwaarde voor de digitale overheid. Burgers kunnen dan zelf zien hoe zij bij de overheid geregistreerd staan, dat ook makkelijker aanpassen en zien wat er met hun data gebeurt.” Het is best ingewikkeld om dat te realiseren in die grote back-officesystemen, licht hij toe. “Dat kost tijd. Ook hiervoor geldt: we moeten het betere niet de vijand maken van het goede. We beginnen met wat al kan, zonder het langere-termijndoel uit het oog te verliezen.”
Balans houden
Ducastel ziet ook nieuwe opgaven op de overheid afkomen. “De samenleving verwacht vanuit de overheid kaders en leiderschap bij vraagstukken rondom nieuwe technologie. Wat mag wel en niet in de digitale wereld? Hoe gaan we in onze maatschappij algoritmes en AI inzetten? Hoe kunnen we een balans houden in keuzes tussen verschillende waarden bij inzet van nieuwe technologie, bijvoorbeeld veiligheid versus privacy? Daar moet een maatschappelijke discussie over gevoerd worden, omdat veel mensen zich niet bewust zijn van welke data van hen verzameld worden en hoe die gebruikt of soms ook misbruikt worden. We zullen daarvoor ook in Europees verband moeten optrekken; denk aan onderhandelingen met grote technologiebedrijven, afspraken over informatie-uitwisseling tussen overheden of grensoverschrijdende wetgeving zoals de Algemene verordening gegevensbescherming.“
Bij al die ambities is ook de inzet van het ICT-bedrijfsleven van belang. Op het iBestuur Congres wil de VNG een groeipact tussen gemeenten en bedrijfsleven afsluiten. “Common Ground vraagt om een andere manier van samenwerken. In het groeipact spreken we af hoe we dat gaan doen.”
“Thema’s als veiligheid, gebruiksvriendelijkheid, privacy, inclusie en betere dienstverlening zijn net zulke grote uitdagingen voor die ICT-bedrijven als voor de overheid”, meent Schurink. “We vinden elkaar in maatschappelijke waarde; de reden waarom we allemaal doen wat we doen. We zullen partnerschappen aan moeten gaan die waarde toevoegen. Ik daag het ICT-bedrijfsleven van harte uit om daar waar ze kansen zien om die maatschappelijke waarde te creëren, die ook aan te dragen en aan te jagen.”
Deze bijdrage is te vinden in iBestuur magazine 31
iBestuur Congres
Tijdens het iBestuur Congres op woensdag 3 juli komen thema’s als Agenda NL DIGIbeter en Common Ground veelvuldig aan de orde.
