Nieuw als ziekte
De overheid grijpt vaak naar nieuw. Nieuwe methoden, technieken, tools, programmeertalen, gadgets, enzovoort. Het moet modern, van deze tijd, realtime, online, via de app, digitale transformatie, AI. Dat is een ziekte, en het heet: neomanie. Prachtig omschreven door Rolf Dolbelli in ‘De kunst van het verstandige doen’. Hij vat onder andere filosoof Nassim Nicholas Taleb samen door te stellen dat nieuwe technologieën net diersoorten zijn. Wat snel komt, gaat ook snel, maar technologie die al 50 jaar bestaat, zal nog wel 50 jaar bestaan.
Bij neomanie telt echter alleen dat het nieuw is. Nieuw is dus geen verstandige raadgever, maar veelal wel zwaarwegend in de rechtvaardiging van een compleet nieuw IT-landschap. Grootschalige nieuwbouw is – naast een slecht idee – sowieso extreem risicovol. Het oude, dat zich decennialang bewezen heeft, wordt onderschat en het nieuwe zonder enig trackrecord overschat.
Bij beheerst vernieuwen is nieuwbouw werkelijk de allerlaatste optie om te overwegen. Eerst moet je alle andere alternatieven te baat nemen. Niet door ze door ingehuurde adviesbureaus keurig af te laten schieten, maar door ze uit te voeren! Nu gebeurt het standaard omgekeerd: na de soms meermaals falende nieuwbouwoptie wordt als verliezersoptie alsnog de ‘oude zooi’ opgeknapt. Helemaal fout, niet alleen de volgorde maar ook de gedachte.
Bij beheerst vernieuwen zijn er tal van mogelijkheden om chirurgisch in te grijpen in een IT-landschap om tegen relatief lage kosten en risico’s grote stappen voorwaarts te maken. Neem de SVB. Volgens bovenstaand recept is eerst de optie nieuwbouw uitentreuren verkend, met grote schade tot gevolg. Daarna is men overgegaan tot beheerst vernieuwen waarbij tegen een fractie van de falende nieuwbouwkosten een systeem is uitgefaseerd dat is opgegaan in een reeds bestaand systeem.
Of neem het UWV, in het verleden waren er zes grote uitkeringssystemen waarvan er elk jaar een werd uitgefaseerd door de overblijver elke keer aan te passen. Jammer dat ze daarna alsnog met de nieuwe polisadministratie de bietenbrug op zijn gegaan.
We weten dus blijkbaar best hoe beheerst vernieuwen moet, alleen zit neomanie danig in de weg. Strategische adviesbureaus leveren daar overigens dankbaar input voor met hype cycles en andere eufemismen voor neomanie! Menig bestuurder maakt zich zorgen hoe AI in te zetten om maar eens wat te noemen. Want, ja, Facebook, Netflix, en het Spotify-model, u weet wel
Gelukkig is er tegenwoordig het BIT om nieuw om het nieuw te herkennen, alleen jammer dat dat nodig is. Leer liever om neomanie zelf te spotten. Strategie is vooral ‘nee zeggen’ tegen nieuwlichterij. Dat heeft u vast nog niet van uw favoriete adviesbureaus gehoord. Strategie is juist ‘ja zeggen’ op evolutionair en beheerst aanpassen van het IT-landschap aan veranderende behoeftes. En als vuistregel zijn die nooit zo radicaal dat ze een compleet nieuw IT-landschap vergen.
Chris Verhoef is hoogleraar informatica en wetenschappelijk adviseur voor overheid en bedrijfsleven.
Deze bijdrage is te vinden in iBestuur magazine 29
