De corona-app leidt tot veel weerstand. Alsof Nederland met zo'n app afglijdt naar een totalitaire surveillancestaat...
De coronacrisis stelt ons land op de proef. Om de verspreiding van het coronavirus een halt toe te roepen, accepteren we een tijdelijke inperking van fundamentele en grondwettelijke vrijheden. Grenzen worden gesloten en groepsvorming is verboden. De corona-app leidt echter bij voorbaat tot weerstand. Privacy wordt daarbij als voornaamste argument gebruikt. Alsof privacy boven alles prevaleert en Nederland met een app afglijdt naar een totalitaire surveillancestaat. Een wantrouwen zonder enig fundament.
Afgelopen weekend was de ‘appathon’ van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) om zeven mogelijke apps publiekelijk te testen. Met een contact-tracingapp moet de verspreiding van het virus worden ingedamd. In Europa maken onder andere Oostenrijk en Noorwegen al gebruik van zo’n app en veel alle andere landen hebben plannen hiervoor. Uit recent onderzoek van de Universiteit van Oxford blijkt dat een app een voorwaarde is voor het versoepelen van de huidige quarantainemaatregelen. Gezien de gevolgen van deze maatregelen voor de samenleving, de zorg en de economie, neemt de noodzaak toe om ook in Nederland een app te gaan gebruiken.
Het gebruik van zo’n app moet passen binnen de wetgeving die wij in de Europese Unie hebben. Uit de ervaringen van landen als Oostenrijk blijkt dat ook te kunnen. Toch wordt het publiek debat overstemd door sceptici die een app als bedreiging zien en twijfelen aan de intenties. Natuurlijk kleven er risico’s aan de ontwikkeling van een app. Zeker omdat de tijd hiervoor niet aan onze kant staat. Hard roepen dat onze privacy te grabbel wordt gegooid helpt echter niet, en maakt het ook nog niet waar. En zelfs als we tijdelijk een deel van onze privacy moeten opofferen om onze economie en mensenlevens te redden, is dit niet de tijd om hier al te rigide in te zijn. Of zoals Privacy First het stelt: ‘privacy kan soms tijdelijk beperkt worden (dus niet in structurele wetgeving) indien strikt noodzakelijk in het algemeen belang. Dit is zo’n situatie.’
Het is overigens wonderlijk om te zien dat iedereen zich nu druk maakt om privacy, terwijl we massaal onze data afstaan aan Facebook, Amazon en Google. We delen onbezorgd locatiegegevens via hardloop-apps en Flitsmeister. Maar de overheid die de ontwikkeling van de app live-streamed, voor- en tegenstanders betrekt en verantwoording aflegt, vertrouwen we niet met onze data. Het wantrouwen jegens onze overheid is niet alleen ongefundeerd, het getuigt ook van weinig besef van de waarborgen van onze democratische rechtsstaat. Nederland is geen China, en een app leidt niet direct tot een sociaal krediet systeem. Technologie kan in een totalitair systeem leiden tot een versterking van de controle, maar dit is niet hoe ons systeem werkt. De regering heeft verregaande bevoegdheden in een crisis als deze, zoals blijkt uit deze intelligente lockdown, maar deze bevoegdheden zijn niet ongelimiteerd. Er zijn checks en balances en een gang naar de rechter is altijd mogelijk.
De appathon heeft nog niet geleid tot een app die voldoet aan de gestelde eisen. Toch toont juist de wijze waarop het ministerie dit heeft georganiseerd dat de overheid, naast snelheid, ook zorgvuldigheid nastreeft. Privacy is immers een belangrijk recht, net zoals het recht om ons vrij te verplaatsen. Het is goed om kritisch te blijven op de overheid en wijze waarop deze de coronacrisis aanpakt. Maar niet door die aanpak met bangmakerij te frustreren.
Christian Verhagen is senior adviseur bij Verdonck, Klooster & Associates en publiceert regelmatig over data en technologie in de publieke sector.
