Open samenwerking

Sinds een aantal jaar werk ik als adviseur binnen de digitale overheid. Steeds vaker zie ik daar nu ‘open source’ voorbijkomen als kernwaarde bij het ontwikkelen van nieuwe oplossingen. Dat vind ik op zich een positieve ontwikkeling. Bij open source wordt de broncode van een digitale oplossing (website, app, script, tool) online publiek beschikbaar gemaakt, zodat deze voor iedereen toegankelijk is.

De meerwaarde hiervan wordt in voorstellen en projectplannen breed uitgemeten: transparantie van de gebruikte algoritmes, herbruikbaarheid van de gemaakte oplossing door andere organisaties, en minder afhankelijkheid van de softwareleverancier.

In de praktijk blijkt de mentaliteit in zulke projecten vaak nog best wel ‘closed source’ te zijn: pas als het project is afgerond, wordt de code openbaar gemaakt. Vaak duurt het zelfs nóg een paar maanden, omdat de code geschikt moet worden gemaakt voor publicatie.

Dat is jammer, want open source draait mijns inziens echter niet slechts om transparantie en hergebruik, maar om potentiële samenwerking. Samenwerking tussen programmeurs in verschillende organisaties die aan vergelijkbare oplossingen werken. En tussen overheid en de samenleving. Op die manier is er zicht op wat er precies gedaan wordt, en hoe dat vordert. En bestaat de mogelijkheid voor tussentijdse input, feedback, of zelfs bijdragen aan de ontwikkeling.

Bij buitenlandse overheidsorganisaties zie je die open houding gelukkig steeds vaker terugkomen als de standaard bij de clubs die verantwoordelijk zijn voor de digitale transformatie en innovatie. Zo publiceerde het Engelse GDS meerdere artikelen over de waarde van open source voor innovatie binnen de overheid. Ook andere overheidsorganisaties wereldwijd zoeken vaker en vaker de open samenwerking, zowel intern als extern. Enkele goede voorbeelden zijn ook 18F in de VS, Piano Triennale) in Italië, en DTA in Australië.

De kern is het opzoeken van open samenwerking! En dus niet het beschikbaar maken van dingen die je al gedaan hebt en die af zijn, maar juist van wat je aan het doen bent, en wat je van plan bent. En aan de andere kant ook altijd eerst kijken naar wat er al is, en welke plannen er liggen. Zo kun je op basis van gedeelde plannen de samenwerking aangaan.

Common Ground is wat dat betreft een stap in de goede richting. De Nederlandse gemeenten bepalen hier gezamenlijk welke processen ze willen vernieuwen en maken er in samenwerking moderne, open source software voor. Common Ground richt zich echter vooral op nieuwe projecten, terwijl er ook veel lopende overlappende initiatieven zijn die baat zouden hebben bij samenwerking en kennisdeling.
Mede daarom organiseren we vanuit Stichting Code for NL meetups voor developers en designers enerzijds, en ambtenaren anderzijds, die bezig zijn met het ontwikkelen van de digitale overheid.

Doel van Stichting Code for NL is vanuit de community van developers en designers bijdragen aan de succesvolle digitale transformatie van de Nederlandse overheid. We brengen lopende projecten over het voetlicht en proberen de mensen achter vergelijkbare initiatieven op één plek te krijgen om kennis, ervaring en code uit te wisselen. Dat sloopt de muren tussen organisaties en zorgt ervoor dat de digitale transformatie steeds meer als iets gezamenlijks gezien wordt. Daarna is open samenwerking slechts nog een kleine stap, maar een grote sprong voorwaarts.

Johan Groenen is Adviseur Digitale Innovatie bij Datalab Amsterdam; managing partner bij TiltShift, design- en innovatiebureau voor de publieke sector; en secretaris bij Stichting Code for NL, het Nederlandse netwerk van developers en designers die samenwerken aan een open en eerlijke digitale overheid en samenleving.