Operatie NUP heeft de overheid een beetje aardiger gemaakt door systemen en afdelingen met elkaar te verbinden, zegt René Paas, voorzitter van Divosa. “Als Divosa hebben we een droom over wat ICT kan betekenen: betere dienstverlening door standaardisatie en dat ICT mensen ondersteunt als autonome burgers. Dat is nu een stapje dichterbij gebracht.”
René Paas: “Wil je de NUP-bouwstenen goed gebruiken, dan moet je samenwerken. Het heeft de afdeling welzijn, burgerzaken en de sociale dienst dichter bij elkaar gebracht.”
Operatie NUP
Operatie NUP is een programma van KING (in opdracht van VNG) en ondersteunt gemeenten bij de implementatie van de ruim 20 NUP-bouwstenen en het nakomen van 19 resultaatafspraken. Deze vormen samen de basisinfrastructuur van de overheid en zijn onderdeel van de Generieke Digitale Infrastructuur. Operatie NUP loopt tot 1 januari 2015. Dit artikel is onderdeel van een serie, waarin stakeholders vertellen over hun ervaringen met het programma en waarin ze kijken naar de toekomst van de digitale overheid.
Divosa is de Nederlandse vereniging van gemeentelijke managers op het terrein van participatie, werk en inkomen. “Wij pleiten al heel lang voor het professioneel oppakken van de i-overheid. Door dingen te standaardiseren en techniek het werk te laten doen, spelen we kostbare menskracht vrij”, aldus Paas. “Die menskracht is nodig om te doen waarvoor sociale diensten zijn opgericht: iedereen laten deelnemen aan de samenleving, het liefste door te werken.” Hij zegt het heel wonderlijk te vinden dat bijvoorbeeld elke gemeente de uitkeringsadministratie in eigen huis houdt, terwijl de salarisadministratie van dezelfde gemeente al lang is uitbesteed.
Paas deed bij zijn leden navraag over hun ervaringen met Operatie NUP en vroeg welke bouwstenen nu worden gebruikt. Hij somt er een aantal op: het 14+netnummer, e-formulieren, BRP (waar de voormalige GBA onder valt), het Handelsregister en MijnOverheid Berichtenbox. “De gemeente Amsterdam verstuurt nu geautomatiseerd de uitkeringsspecificaties via de Berichtenbox. Dat belooft een kostenbesparing en een hogere kwaliteit. En een toegenomen klantvriendelijkheid, hoop ik, omdat mensen thuis vanachter hun computer toegang hebben tot hun gegevens en niet meer zelf briefjes in een map hoeven te stoppen.”
Innige betrekkingen
NUP maakt gemeenten een beetje aardiger, stelt Paas. “Er was een tijd dat de afdelingen werk en inkomen eilandjes waren binnen gemeenten. Ze werkten samen met het UWV, op Werkpleinen, vaak zelfs op een andere locatie. Wil je echter de NUP-bouwstenen goed gebruiken, dan moet je samenwerken. Het heeft bijvoorbeeld de afdeling welzijn, burgerzaken en de sociale dienst dichter bij elkaar gebracht. Tegelijk met Operatie NUP speelde de aankondiging van de drie decentralisaties. Ook dat gaf een golf van veel inniger betrekkingen tussen de afdelingen. NUP zorgde ervoor dat je het gereedschap hebt om integraal te werken, de drie decentralisaties maakten het mogelijk dat gemeenten dit ook daadwerkelijk kunnen gebruiken.” Door deze samenwerking, en de invoering van bouwstenen als het 14+netnummer, zijn gemeenten beter bereikbaar. En omdat ze gegevens nu uit de basisregistraties halen, vragen ze inwoners minder vaak om dezelfde informatie. “Allemaal dingen die vanzelfsprekend lijken, maar wij weten dat het heel hard werken is om dit voor elkaar te krijgen.”
Gedecentraliseerde eenheidsstaat
Paas stelt dat de breedte en de systematische aanpak van Operatie NUP hem aansprak: “Het werd duidelijk wat je als overheid moet doen om dit te organiseren, met landelijke bouwstenen die je overal kunt toepassen.” Er had van hem echter wel wat meer centrale regie mogen zijn, want Divosa’s droom van die ene, gestandaardiseerde basisgemeente is nog niet gerealiseerd. “Eigenlijk zou je moeten beginnen met het op een uniforme manier beschrijven wat gemeenten doen. Maar op de vraag ‘wat doet een gemeente?’ komt steevast het antwoord ‘dat hangt ervan af’. Elke gemeente doet het anders. We leven in een gedecentraliseerde eenheidsstaat. Er gaan nu grote, heel belangrijke taken naar het gemeentelijke domein. Ik zou het mooi vinden om snel te kunnen laten zien hoe goed gemeenten presteren. Anders krijgen incidenten straks alle aandacht en verdwalen we in een oerwoud van aanvullende regeltjes.”
Samenhang
NUP heeft gemeenten op weg geholpen, maar nog lang niet alles is opgelost, zegt Paas. Zoals problemen met privacy. “Als je de uitwisseling van informatie faciliteert, dan krijg je een privacyprobleem. Dat is een Siamese tweeling, het één komt altijd met het ander. Ik zeg niet dat NUP dit had moeten oplossen, maar het dilemma blijft wel. En zal alleen maar groeien naarmate we meer informatie gaan uitwisselen.”
De NUP-infrastructuur brengt gemeenten verder, zegt Paas. “We zetten nu concrete stappen naar een goede technische kwaliteit van systemen, waardoor je burgers beter kunt bedienen, de kwaliteit toeneemt en de kosten dalen.” De gemeente kan hiermee betere diensten voor minder geld bieden door dingen in samenhang te zien, stelt hij. Bijvoorbeeld de samenhang tussen gesubsidieerde arbeid en dagbesteding, tussen bijstandsmoeders die zorgzaam zijn en buurtbewoners die zorg behoeven. “Ik kan niet beoordelen of Operatie NUP op grote schaal bijdroeg aan het integraal denken dat hiervoor nodig is, maar ik vermoed het wel. Omdat degenen die er gebruik van maken zeggen dat ze door NUP zijn gedwongen om met andere afdelingen te praten.”
