De jaarwisseling blijft een perfect moment om even achterover te leunen. Om zo te overzien waar we eigenlijk staan. En wat dan onze agenda is voor de komende periode. Steeds meer wordt duidelijk dat de huidige exponentiële ontwikkeling van technologie essentiële drivers zijn om onze 2030 doelen gerealiseerd te krijgen.
De jaarwisseling blijft een perfect moment om even achterover te leunen. Om zo te overzien waar we eigenlijk staan. En wat dan onze agenda is voor de komende periode. Steeds meer wordt duidelijk dat de huidige exponentiële ontwikkeling van technologie essentiële drivers zijn om onze 2030 doelen gerealiseerd te krijgen.
Zoals Mahatma Gandhi ons dat leerde: ‘the future depends of what you do today’. In de geest van het gedachtegoed van de Franse intellectueel Marcel Proust: ‘de enige échte ontdekkingsreis bestaat niet uit het vinden van nieuwe landen, maar uit het krijgen van nieuwe ogen’.
Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst
Interessant is om ons huidige regeerakkoord er nog eens op na te slaan. Om eens te kijken wat onze gemeenschappelijke opgave eigenlijk is. Zoals het tegengaan van klimaatverandering, de aanpak van de stikstofcrisis, het bouwen van nieuwe betaalbare woningen, investeren in onze toekomstige welvaart via onderwijs en innovatie, etc. De vraag is: gaan we die ambitieuze doelen halen zonder aanpassing van ons beleid? Waarin het ‘hier en nu’ en nog net iets te vaak wint van het ‘daar en straks’. Waarbij kostenbeheersing én risicomanagement onze dagelijkse agenda’s alsmaar blijven beheersen. Met werkelijk een mêlee aan regels, afspraken en procedures. Redenerend vanuit afzonderlijke instituties en instellingen. Met bijbehorende managementcontracten met de looptijd van een jaar. Wetende dat innovaties en vernieuwingen om totaal andere benaderingen vereisen. Waarbij niet het koninkrijk maar het maatschappelijke vraagstuk centraal staat. Niet top-down, maar met een mix van top-down en bottom-up. Met een looptijd van minstens drie tot vijf jaar. Zoals Oscar Wilde dat anderhalve eeuw geleden zo pakkend verwoordde: ‘zonder orde kan niets bestaan, maar zonder chaos kan niets ontstaan’.
Missiegedreven innovaties
Het begint uiteraard bij het besef. Maar ook bij de aanpak zoals Johan Remkes dat dit najaar presenteerde: ‘wat kan wél’. Gericht op het doorbreken van die vastgeroeste patronen. Waarbij je niet omhoogkijkt, maar om je heen. Laten we eens kijken wat de Italiaans-Amerikaanse hoogleraar Mariana Mazzucato (University College London) ervan vindt. Zij is een fervent aanhanger van zogenaamde missiegedreven innovaties waarbij de rol van de overheid als partner wordt gezien. Als verbinder. Wat vereist dat overheidsinstanties meer bottom-up moeten gaan samenwerken met marktpartijen binnen het ecosysteem. Waarbij experimentatie en risico’s gezamenlijk worden omarmd. Gericht op het overstijgen van tekentafels en de daadwerkelijke opschaling.
Een Valuecase is een prachtig bindmiddel om met elkaar in een community het juiste gesprek te voeren.
Prioriteit geven aan dat hogere doel
Als je weet dat we elkaar iedere dag confronteren met discussies over kosten kan het ongetwijfeld helpen om inzichtelijk te maken wat die maatschappelijke benefits dan zijn van onze hogere doelen: wat genereert dit aan waarde op niveau van de BV Nederland? In de volksmond valuecase (ook wel: brede welvaart óf maatschappelijke waarde) genoemd. Simpel gezegd, een valuecase is een deftige benadering voor een businesscase op maatschappelijke niveau – waarin zowel de harde als de zachte waarden worden gecombineerd. Dús niet op individueel niveau. Daar waar het bij een businesscase gaat over het antwoord op de vraag ‘what is in it for me’, geeft een valuecase helderheid op de vraag ‘what is in for us all, for the society’. Waarbij de minder makkelijk te kwantificeren items als people en planet (naast profit) óók meespelen. Wat ik zelf het mooiste vind aan een valuecase is dat je zo dat verstikkende ‘partij-1-investeert-de-benefits-gaan-naar-partij-2-of-3’ doorbreekt. En: het is een prachtig bindmiddel om met elkaar in een community het juiste gesprek te voeren. Over waarom je eigenlijk participeert, wat je drijfveren zijn en waarom je aan tafel zit: wat je dan komt halen én brengen. Per partij graag! Gebaseerd op het oeroude gezegde dat de beste driver voor samenwerking eigenbelang is, maar wél vanuit dat gemeenschappelijke hogere doel! Om zo met Alan Key’s inzichten te acteren: ‘the best way to predict the future is to create it’.
Digitalisering en datadelen randvoorwaardelijk!
Steeds meer wordt duidelijk dat de huidige exponentiële ontwikkeling van technologie (Internet of Things, robotica, big data, kunstmatige intelligentie, geavanceerde hersenwetenschap, nanotechnologie en quantumcomputers) essentiële drivers zijn om onze 2030 doelen gerealiseerd te krijgen. De Wetten van Moore (iedere achttien maanden komt er een nieuwe chip die het aantal verbindingen verdubbelt) of Cooper (iedere dertig maanden verdubbelt de capaciteit van draadloze communicatie gemeten in bytes) bevestigen die beelden. Uitmondend in een inspirerende toekomstvisie die zodanig aanstekelijk is dat je anderen niet alleen weet te overtuigen, ook te verleiden. Denk daarbij alleen maar aan het monitoren van ons eigen gedrag via gamification.
Professioneel opererende overheid
Ontegenzeggelijk dat de overheid hierin een cruciale rol heeft. Wat naast goeroe Mazzucato ook unaniem wordt bevestigd door tal van de innovatie-experts. Zoals de Raad voor openbaar bestuur vorig decennium al voorspelde in haar rapport ‘Sturen én verbinden’. Helemaal in een versnipperd landschap met een mêlee aan spelers. Om zo the lead te nemen en om partijen rondom zo’n (eco)systeeminnovatie te verbinden. Om in bijvoorbeeld een ‘24u cocreatie’ sessie mét elkaar te komen tot eerste stappen. En dat vraagt niet zozeer om een omvangrijke of zelfbewuste overheid, maar een invloedrijke en professioneel opererende overheid. Die luistert en partijen serieus neemt. Maar die vooral duidelijk regie neemt en partijen bij elkaar brengt en verleidt om na te denken over ‘een betere wereld’. Waarin partijen ook worden aangesproken op hun eigen rol en verantwoordelijkheid. Zonder top-down de baas te willen spelen. Alles gericht op het met elkaar realiseren van die gemeenschappelijke doelen. Zoals we geleerd hebben van Harry S. Truman: ‘It is amazing what you can accomplish if you do not care who gets the credits’.
Mag ik u allen een voorspoedig 2023 toewensen?
Bedrijfseconoom Dirk-Jan de Bruijn is actief op vlak van innovatie in mobiliteit én netwerkleiderschap boek Ladders tegen Wolken. Hij schrijft deze blog op persoonlijke titel.
Digitale technologhie is inderdaad veel meer dan de transformatie van informatie en analoge signalen naar een digitale weergave van 0/1s. Het is meer dan wiskundige algoritmes in software die al deze informatie vervolgens verwerken. Het is meer dan hardware en hostingcapaciteit. Dataficering raakt allang ons hele leven, van je auto tot je horloge, van de manier waarop je muziek luistert tot de momenten waarop je zelf onderhandelt met de natuur (buienradar). Onze koeien zijn gechipt, onze gehoortoestellen ontvangen Spotify, onze printers printen in 3D na een commando vanaf onze Smartphone en doen daarmee dingen die tijdens de eerste Star Trek films nog pure science fiction waren. Wij vliegen en varen dankzij digitalisering … en de Staat dataficeert ook en eigenlijk doet zij dat al decennia onbewust.
De Staat is al bezig met data sinds de rekencentra van net na de Tweede Wereldoorlog.
Dataficering zou keihard op de bestuurstafel moeten liggen met helder leiderschap, omdat de juiste toepassing van data een Staat concurrentievoordeel geeft op het wereldtoneel; veiligheid, welvaart, zekerheid, welzijn, een gelukkige bevolking die het beste uit het leven kan halen. Daarvoor hebben we alleen de luxe niet meer om naar 2030 te kijken, omdat innovatiecycli vandaag geen tientallen jaren meer duren, maar minuten. Wat vroeger een heel datacentrum aan ruimte kostte aan rekenkracht, zit nu in een gemiddelde spelcomputer. Met OpenAI, GPT 3 etc. genereer je teksten en beelden in seconden. Het zijn geen politici die de wetten maken, maar het is de Wet van Moore die de maatschappelijke realiteit dicteert. Als AI vandaag al zelf algoritmen kan maken en Deep Fakes kan genereren, dan kun je je hooguit nog aanpassen, maar daarvoor zul je als bestuurder dan wel zowel de mogelijkheden, de bijbehorende concepten als het bijbehorende jargon moeten kennen om niet geleefd te worden. Wat dus nodig is, is niet zozeer het wensen van een toekomst, als het NU maken van onvermijdelijke keuzes en daar ook heel gericht opvolging aan geven.
Als alles mogelijk is, hoe zorg je dan dat je die mogelijkheden ook kunt omarmen?
Er kan meer, maar er moet ook meer (NIS2 o.a.) en liefst enigszins gecontroleerd.
Een wild paard moet gebroken en gemend worden, omdat het paard er anders met de ruiter vandoor gaat. Op golven van vooruitgang moet je surfen!
Als virtualisatie en dataficering de grenzen van organisaties vervaagt, dan is een Minister verantwoordelijk voor een lekke emmer, tot bewust wordt geherdefinieerd waar zijn emmer begint en eindigt. Datavoortbrengingsketenverantwoordelijkheid dwingt daartoe. Zonder integraal in te zetten op een veel beter identiteitmanagement systeem, op integrale beleidsafdwinging via Policy Administration Points (PAPs), Policy Decision Points (PDPs), Policy Information Points (PIPs), Policy Retrieval Points (PRPs) en Policy Enforcement Points (PEPs), is het vrijwel ondoenlijk om nog verantwoordelijkheid te kunnen nemen over virtualiserende organisaties, waarbinnen steeds vaker real time analyses kunnen worden uitgevoerd … alleen wel met onvoldoende inzicht op de kwaliteit van de data. Je hebt helemaal niets aan een dashboard als je KPI’s niet synchroon lopen met de volwassenheid van je Business Architectuur.
Het is echt verfrissend om je bijvoorbeeld te verdiepen in http://www.ishare.eu of de inspirerende versnellende vereenvoudiging van docs.internationaldataspaces.org/knowledge. Toegevoegde waarde realiseren is een kwestie van imagineering: bedenken, ontwikkelen en realiseren met al die middelen die wij allemaal allang ter beschikking hebben. Kwestie van reshuffelen.