Participatie en digitale geletterdheid gaan hand in hand. Het wordt tijd dat ook infostuurders dat in gaan zien.
Digitale vaardigheden bepalen steeds vaker of iemand wel of niet mee kan doen in onze moderne samenleving. Toch is ondersteuning vanuit de overheid van deze vaardigheden nog steeds minder ontwikkeld dan bijvoorbeeld taalachterstand en fysieke beperkingen.
De problemen met Citrix de afgelopen weken laten maar weer eens zien hoe kwetsbaar onze digitale infrastructuur is en hoe afhankelijk we ervan zijn. Zelfs sommige professionele organisaties bleken toch onvoldoende in staat om dit probleem te voorkomen.
Voor een groot deel van de digitale apparaten is echter niet een professionele organisatie verantwoordelijk, maar goedbedoelende, hiertoe niet opgeleide amateurs: de particuliere internetgebruiker. Dat zij risico’s lopen is evident, maar hoe groot deze risico’s zijn, minder.
Deze particuliere gaten in de infrastructuur zijn blijkbaar veel geld waard. Zoveel werd duidelijk toen recent iemand in Arnhem van zijn bed werd gelicht omdat hij twee ton met de verkoop van wachtwoorden zou hebben verdiend. Blijkbaar is er echt iets van waarde te halen bij de consument.
Bewustwording en kennisniveau dienen dus verhoogd te worden. Er is in de Nederlandse Digitaliseringsstrategie 2.0 zeker aandacht voor deze uitdaging. Op scholen wordt gewerkt aan de digitale geletterdheid van de leerlingen en leraren. Ook op het werk wordt hieraan gewerkt via een Leven Lang Ontwikkelen (LLO). Tenslotte komt er een actieplan ‘Digitale Inclusie voor kwetsbare groepen’. Bij de vertaling in acties blijft deze groep echter onbesproken.
Dat niet iedereen mee kan doen, hebben we wel goed in de gaten. ‘Toegankelijk, begrijpelijk en voor iedereen’ is niet voor niets één van de vijf speerpunten in de ‘NL DIGIbeter – Digitale Agenda Overheid’. De overheid neemt zich daarin voor om mensen te helpen hun digitale vaardigheden te ontwikkelen en tegelijkertijd digitale informatie en producten laagdrempeliger te maken. Ik ben wel benieuwd hoe we dat dan precies gaan doen, als er nog 2,5 miljoen laaggeletterden in Nederland zijn.
Aandacht voor digibetie, daar kun je natuurlijk niet tegen zijn. De overheid is er voor iedereen. Te vaak kiezen we er echter nog voor om het probleem te omzeilen in plaats van op te lossen. Zo betaalt vrijwel heel Nederland al met pinpassen, tikkies of telefoons, maar de overheid moet nog steeds de mogelijkheid bieden voor cashbetalingen. Daar hoef je bij je energiebedrijf, verzekeraar of online webshop niet meer mee aan te komen.
Terwijl de overheid focust op iedereen die niet mee wil of kan doen, gaat de rest onverminderd voort. Facebook en Google wachten niet op de achterblijvers en worden zelf ook weer links en rechts ingehaald door innovatieve startups. Daarmee lijkt het erop dat de overheid zich toch vooral op de achterblijvers zal richten.
In het huidige digitale tijdperk is digitale geletterdheid een belangrijke voorwaarden om mee te kunnen doen op de arbeidsmarkt. Er zijn steeds meer beroepen waarbij het kunnen omgaan met digitale middelen belangrijker is dan fysieke vaardigheden.
Daarom zijn er voor een laag iq en laaggeletterdheid allerlei aanpakken opgezet. Zo is voor het actieprogramma ‘Tel mee met Taal’ voor de komende vier jaar 85 miljoen euro gereserveerd. Zou het niet mooi zijn om dit voor de digitalisering ook te doen? Natuurlijk, er is geld door het ministerie van Binnenlandse Zaken beschikbaar gesteld: vijf miljoen euro per jaar. Terwijl de groep digibeten echt niet kleiner is dan de groep laaggeletterden.
De participatiesamenleving gaat om samen doen. Iedereen kan én moet meedoen. Iedereen die niet zelfstandig mee kan doen, krijgt hulp. Iedereen die niet mee wil doen, krijgt een duw in de rug. Als de samenleving digitaal gaat, gaat daarmee automatisch ook de participatiesamenleving digitaal. En ook hier zou je verwachten dat geldt: iedereen kan én moet meedoen.
Het zou zinvol zijn om met elkaar eens het gesprek aan te gaan welke plaats digibetie in de uitvoeringsprogamma’s van de Participatiewet en de Wmo hebben? Zonder digitale vaardigheden komen zelfredzaamheid en participatie steeds meer onder druk te staan.
Daar bovenop komt over een jaar de inburgering van nieuwkomers naar de gemeenten. Nederland scoort hoog op de ranglijsten voor meest digitale landen en economieën. Het kan dan ook bijna niet anders dat deze nieuwkomers minder digitaalvaardig zijn. Aandacht voor de digitale vaardigheden van deze groep is dus keihard nodig.
Kortom: infostuurders van Nederland verenigt U, er is werk aan de winkel. Participatie en digitale geletterdheid gaan hand in hand. Het is aan u welke kant ze oplopen.
Paul Ruijgrok is gemeenteraadslid voor de VVD in Gouda en zelfstandig adviseur informatiemanagement en –architectuur.
