Wat hebben marsmissies, premier Rutte en de gemeente Amsterdam gemeen? Allen vielen ten prooi aan knullige fouten die voorkomen hadden moeten worden.
Wat hebben marsmissies, de gemeente Amsterdam en premier Rutte met elkaar gemeen? Allen vielen ooit ten prooi aan rekenfouten. Knullige fouten die voorkomen hadden moeten worden. Maar helaas werden ze niet tijdig gesignaleerd en gecorrigeerd, met uiteindelijk grote gevolgen.
Twee jaar terug werd een rekenfout marslander Schiaparelli fataal. Kort nadat de parachute van de lander was opengegaan, gaf de meetapparatuur een negatieve hoogteschatting door. De parachute werd daarna losgekoppeld en de remmotoren geactiveerd. In werkelijkheid was er nog een kleine vier kilometer te gaan. De Europese Marsmissie eindigde in een explosie van marslander Schiaparelli op de planeet.
Centimeter of inch
Eind vorige eeuw ging ook al eens een ruimtesonde verloren op Mars. Het was Mars Climate Orbiter. De reis van tien maanden naar Mars was goed verlopen, maar kort nadat de sonde in een baan om de planeet gebracht zou worden, ging het mis. De Climate Orbiter kwam te dicht bij de planeet en verbrandde in de atmosfeer of stortte neer. De oorzaak was een communicatiefout tussen de twee constructeurs van de sonde. Het navigatieteam van Jet Propulsion Laboratory had metrische maten gehanteerd (meters, centimeters en kilo’s) bij de berekeningen, maar het constructieteam van Lockheed Martin Astronautics in Denver had de sonde ontworpen en gebouwd op basis van Engelse maten (feet, inches en pounds).
Decimale komma of punt
Vier jaar geleden kwam een rekenfout de gemeente Amsterdam duur te staan. Door een kommafout maakte de gemeente 188 miljoen euro over aan mensen in de bijstand, terwijl dit eigenlijk 1,88 miljoen had moeten zijn. Hierdoor kregen ruim 9000 minima duizenden euro’s meer op hun rekening gestort dan de bedoeling was. Administratieve problemen en gebrek aan controle bij de gemeente hebben ertoe geleid dat tientallen miljoenen gemeenschapsgeld zoek zijn geraakt. Gemeentelijke diensten zijn maandenlang bezig geweest om het geld op te sporen en terug te vorderen.
Inclusief of exclusief
Zes jaar geleden verslikte premier Rutte zich in de bedragen die met het tweede steunpakket aan Griekenland waren gemoeid. Rutte vertelde aan de pers dat de Grieken 109 miljard euro zouden krijgen, waarvan 50 miljard door private partijen bijeen zou worden gebracht. Tijdens de top had Rutte echter ingestemd met een steunbedrag van 159 miljard, waarvan 109 miljard van de Europese Unie. ‘Ik ben er vandaag acht uur mee bezig geweest, dus ik zit goed in de cijfers. Ik kan me voorstellen dat u nog even aan boord moet komen, maar het klopt allemaal’, meldde Rutte destijds aan toegestroomde journalisten.
Wetenschappers, overheidsdienaren en politici
In de wetenschap zijn onopgemerkte rekenfouten meestal fataal. De overheid wentelt de fouten onvermijdelijk af op de samenleving. Politici bluffen zich een weg in halve en hele onwaarheden.
Een ander recent voorbeeld: de berekeningen met betrekking tot Lelystad Airport. Ook deze fouten hebben mogelijk grote gevolgen, of het nu over de leefomgeving van omwonenden gaat of de ontwikkeling (economisch) van de regio. Het lastige hieraan is wel dat het rekenmodellen betreft die de werkelijkheid per definitie ‘slechts’ benaderen. De voorbeelden in dit stuk zijn natuurlijk echt aantoonbare fouten en staan op dat punt niet ter discussie.