Een belasting op robots? Het is hard nodig dat we nadenken over het effect van digitalisering op publieke waarden. Die visie ontbreekt nu.
Vakbond FNV pleit voor een belasting op robots. Want robots die banen overnemen krijgen geen loon, betalen geen belasting en sociale premies en maken daardoor ons sociale stelsel onbetaalbaar, zo is het betoog. Het is een interessante invalshoek van een fenomeen waar we als overheid heel goed over na moeten denken.
Robotisering is een ontwikkeling in onze snel digitaliserende wereld waar we nog geen antwoord op hebben. We weten dat robots mensen werk uit handen nemen, dat doen ze in bepaalde branches al volop. Maar hoe groot die impact precies zal zijn op de werkgelegenheid en de arbeidsmarkt is nog onbekend. Een groep wetenschappers stelde vorige maand in een brandbrief dat er dringend visie en beleid vanuit de overheid nodig is om een antwoord te vinden op de gevolgen van robotisering.
In dezelfde lijn ligt het recente rapport van het Rathenau Instituut, dat betoogt dat wij als samenleving weliswaar volop gebruikmaken van digitale mogelijkheden, maar daarin nog niet verder zijn gekomen dan de rol van gebruiker en consument. Terwijl het heel hard nodig is dat we nadenken over het effect van deze digitalisering op publieke waarden. Die visie ontbreekt nu. Ik herken dat uit mijn eigen wereld: we zijn als gemeenten druk bezig om onze dienstverlening te moderniseren en te digitaliseren en om technologie zoals data-analyse in te zetten om beleid te verbeteren. Maar de achterliggende, grote vragen over de effecten van digitalisering op onder meer gelijke behandeling en menselijke waardigheid worden onvoldoende gesteld. Laat staan beantwoord.
Is dat erg? Het Rathenau Instituut vindt van wel en roept politici, beleidsmakers, bedrijven en maatschappelijke instellingen op om hier visie en stelling in te nemen. Als dat niet gebeurt, dan gaat de technologische ontwikkeling in rap tempo verder en worden belangrijke publieke waarden aangetast.
Ik heb op dit platform al eerder betoogd dat de burger meer is dan een klant. Een burger wil naast goede dienstverlening ook kunnen vertrouwen dat de overheid op een zorgvuldige manier met haar of hem omgaat. Dat er bijvoorbeeld geen willekeur is in behandeling. Dat zij of hij wordt beschermd tegen de macht van grote (internet-) bedrijven. Dat kortom de publieke waarden waar wij in onze democratie aan hechten gerespecteerd worden. Ook in de informatiesamenleving.
Het Rathenau Instituut pleit onder meer voor een nationale dialoog over digitalisering en publieke waarden. Ik denk dat het hoog tijd wordt dat we die organiseren. Maar laten we het niet tot praten beperken. We kunnen vanuit de overheid nu al stappen zetten om het voor burgers bijvoorbeeld veiliger te maken in de digitale samenleving. Overheden sluiten zich momenteel aan op govroam, een voorziening waarmee ambtenaren veilig kunnen inloggen op het netwerk van een overheidsorganisatie die aan govroam deelneemt. Als alle overheden zich bij govroam aansluiten, ontstaat een groot ‘netwerk’ van wifipunten waar ambtenaren veilig kunnen inloggen. Net zoals voor studenten en docenten al is geregeld met eduroam. Waarom zetten we niet een volgende stap en verbinden we al deze voorzieningen met elkaar, zodat iedereen in Nederland veilig kan inloggen op wifinetwerken? Dat is een concrete actie die we nu al kunnen doen.
We weten niet waar het naartoe gaat met de digitalisering van de samenleving. We weten wel dat we de ontwikkelingen niet moeten overlaten aan het toeval en techologiebedrijven alleen. Het is hoog tijd dat we hier als overheid en als maatschappij onze stem laten horen. Want de bescherming van publieke waarden, het woord zegt het al, gaat ons allemaal aan.
Volledig eens met dit stuk.
Al met al wordt het inderdaad hoog tijd dat we gaan nadenken over de inrichting en transitie naar de digitale samenleving. De suggestie van het Rathenau lijkt me in dat kader een hele goede, zoals ik al eerder op dit platform heb betoogd. ibestuur.nl/weblog/s….
We zullen meer vanuit de ethiek naar digitalisering moeten leren kijken. Daarbij gaat het nadrukkelijk niet alleen om privacy en security.
De FNV is overigens in goed en onverwacht gezelschap: Het idee van het belasten van robots wordt ook door Bill Gates gepropageerd.
http://www.businessinsider….
Goed artikel weer.
Het valt me op in discussies over digitalisering en overheid, dat verschillende perspectieven en rollen van de overheid vaak door elkaar lopen. Het eenvoudigste perspectief is de interne bedrijfsvoering van de overheid, die uiteraard sterk leunt op ICT. Daarnaast is er het klantperspectief: hoe kunnen we de burger als ‘klant’ het beste bedienen? Die beide perspectieven zijn nauw met elkaar verbonden. Vervolgens kun je kijken naar hoe de overheid de de digitalisering kan beïnvloeden, bijvoorbeeld door te investeren in een landelijk dekkend internet of things netwerk. En dan hebben we tot slot het perspectief waarop je hierboven ingaat: wat is de impact van digitalisering op de samenleving? Hoe kunnen we de kansen die dit biedt beter benutten? En hoe kunnen we de negatieve effecten hiervan ondervangen? Zoals ‘iets’ doen met het verlies van banen door automatisering, de mogelijke kwalijke neveneffecten van kunstmatige intelligentie, privacy, etc.
Ik ben benieuwd hoe jij hier over denkt. Moet ‘de overheid’ deze perspectieven gezamenlijk oppakken, of zijn verschillende organisaties in de overheid deelverantwoordelijk? Stel dat je een eindbaas ICT zou hebben in de overheid (al dan niet een minister), zou die dan over al deze perspectieven moeten gaan?