Technologie Kieswijzer 2023: een gap-analyse

In hoeverre komen de uitkomsten van de Technologie Kieswijzer – de stem van de burger – overeen met de standpunten van politieke partijen. Rudy van Belkom, maakte een gap-analyse van de prominentste thema’s.

De afgelopen Tweede Kamerverkiezingen hebben veel stof doen opwaaien. Blij met de uitslag of juist niet; over één ding kunnen we het eens zijn. Digitalisering was nauwelijks een issue. Noch in de inleidende beschietingen richting de verkiezing, noch in de debatten erna. Maar wat niet is, kan nog komen. Het is immers onvermijdelijk dat technologie een rol gaat spelen in toekomstig beleid, want het heeft steeds meer invloed op de manier waarop we leven, wonen en werken.

Wellicht bent u een van de 12.000 mensen die de Technologie Kieswijzer hebben ingevuld. iBestuur was in ieder geval benieuwd of en in hoeverre de uitkomsten – de stem van de burger – overeenkomen met de standpunten van politieke partijen.

Bij de burgers die de Technologie Kieswijzer hebben ingevuld is het overduidelijk: er moet een minister van Digitale Zaken komen. De deelnemende politieke partijen blijven (net als in 2021) terughoudend over een minister van Digitale Zaken: 5 van de 17 partijen spreken zich daarvoor uit. Van Belkom: “Het belang van digitalisering rechtvaardigt een eigen ministerie, al kun je je afvragen of dit niet leidt tot verkokering. Departementen zouden hun verantwoordelijkheden kunnen afschuiven op het nieuwe ministerie. ‘Digitale zaken ligt niet bij ons’ kan dan het credo worden.”

De hoogste score bij de burgers is hier voor digitaal burgerschap. Dat was ook zo in de editie van de Technologie Kieswijzer voor de Kamerverkiezingen van 2021. Opmerkelijk: bij de politieke partijen is hier in verhouding tot 2021 veel minder aandacht voor. 9 partijen in 2021 en slechts 3 partijen in 2023. De focus bij de politieke partijen ligt nu in verhouding meer op het aanbieden van offline alternatieven: overheidsdiensten zouden ook altijd per post en telefoon bereikbaar moeten blijven.

De meeste burgers kiezen voor het harder aanpakken van de afzenders van misleidende boodschappen. Bij politieke partijen staat dit veel minder op de radar: slechts 3 partijen kiezen hiervoor. Investeren in mediawijsheid scoort bij zowel burgers als politieke partijen relatief hoog.

Burgers zijn erg verdeeld over dit onderwerp. Ongeveer evenveel burgers kiezen voor het stimuleren van het gebruik van technologie als voor het strenger reguleren daarvan.

De politieke partijen zijn in verhouding een stuk kritischer op tech in onderwijs. De meerderheid van de partijen wil het onderwijs beschermen tegen big tech door strengere regulering. Slechts twee partijen kiezen voor het stimuleren van technologie in het onderwijs ten behoeve van maatwerk. Technologie zou bijvoorbeeld in kaart kunnen brengen wat de individuele leerbehoeften van scholieren zijn en het lesprogramma hierop afstemmen.

Hoewel de meeste burgers en partijen ervoor kiezen om met potlood en papier te blijven stemmen, staan burgers er in verhouding veel meer voor open om online stemmen via de computer of mobiele telefoon met behulp van DigiD mogelijk te maken. Slechts 4 partijen staan hiervoor open. Elektronisch stemmen behoudt bij zowel partijen als burgers een relatief ‘slecht imago’.

Een ruime meerderheid van de burgers wil de input van experts en wetenschappers meer meewegen in politieke besluitvorming. Ook dit jaar vertegenwoordigt geen enkele partij dit standpunt. Net als in 2021 willen partijen dat technologie geen grote impact heeft op de manier waarop onze democratie is ingericht. Wel is er meer steun voor online burgerberaden, zowel bij burgers als bij de partijen.

Dit thema laat de kleinste gap zien tussen burgers en politieke partijen. De meeste burgers en partijen zijn het erover eens: digitale surveillance mag alleen voor opsporing worden ingezet. Burgers die niets strafbaars doen of van plan zijn mogen niet proactief gemonitord worden.

Tot slot nog twee conclusies

Tot slot nog twee conclusies die door burgers en politieke partijen worden gedeeld. Digitale ontwikkelingen moeten nauwlettend in de gaten worden gehouden. Denk daarbij aan het verplicht stellen van een ethische toets bij nieuwe AI-systemen. Ook is er overall een kritische houding ten opzichte van big tech: Nederlandse data moeten zoveel mogelijk worden opgeslagen in datacenters in Nederland, en we moeten investeren in Europese alternatieven voor big tech en een betere Nederlandse en Europese infrastructuur, aldus de deelnemende burgers en politieke partijen.

Dit artikel is gepubliceerd in iBestuur Magazine #49