Top-10 ICT-dossiers voor het nieuwe kabinet

Beeld: Shutterstock/iBestuur

1: Digitale veiligheid
“ICT is inherent onveilig en kwaadwillenden maken daar gebruik van, daar moeten we veel harder aan trekken. Hoe zot is het dat we het advies krijgen om geen mobieltjes meer naar vergaderingen mee te brengen; we kunnen beter inzetten op weerbaarheid. We moeten bestaande technologie als de in Nederland sterke encryptie veel intensiever toepassen en investeren in gebruik van nieuwe technologie en dus in expertise.”

2: Digitale autonomie
“De zeggenschap over digitale infrastructuur, zowel hard- en software als diensten, staat onder druk. Nederland en Europa moeten soevereiner worden en een eigen innovatieklimaat creëren, en investeren in volgende generatie infrastructuur en standaarden; waar Europa te weinig aan doet. Strategisch gaan denken in plaats van responsief zoals met 5G gebeurde. En ook strengere inkoopvoorwaarden hanteren.”

3: Verdienvermogen Nederland verbeteren
“In de mondiale economische verhoudingen staat het verdienvermogen van Nederland en de EU onder druk. Dit noopt tot nadenken over het behalen van meer toegevoegde waarde uit platformen en de creatie van nutsfuncties. De Digital Services Act en Digital Marketing Act zijn goede voorzetten, maar het zal nog wel een flink robbertje vechten worden.”

4: Democratie bewaken
“De democratische rechtsstaat staat onder druk van digitale dreigingen door de combinatie van polarisatie via sociale media, de macht van big tech en misbruik zoals met desinformatie via deep fakes. We moeten investeren in digitale middelen om de democratie te ondersteunen, investeren in tech-burgerschap en platforms Europees reguleren zonder in censuur te vervallen. Er zijn ook heel veel positieve kansen te benutten met digitale middelen voor besluitvorming, ook voor versterking van de Europese democratie.”

5: Immersieve technologie
“Spraak, augmented en virtual reality dompelen ons nog dieper onder in digitale technologie met integratie van fysieke en virtuele realiteit. Bijvoorbeeld in mooie simulaties, maar er dreigt ook manipulatie van onze werkelijkheid. Dit alles noopt tot dialoog en diep nadenken over aanpassing aan waarden als privacy, autonomie, waarachtigheid en gezondheid, maar ook aanpassing van juridische kaders zoals die voor onze publieke ruimte en het eigendom.”

6: Data-analyse in het openbaar bestuur
“Een hot item na de kindertoeslagaffaire. We moeten gezond verstand gebruiken bij wat algoritmes en AI bij overheden wel en niet vermogen en investeren in kwalitatieve wetgeving met informatie- en transparantieplichten. Maar ook een goed behouden zicht op proportioneel gebruik. Je moet verantwoord innoveren. Hier komt ook een wat saaier onderwerp bij kijken: hoe wordt bestaande regelgeving beïnvloed, want die wordt wellicht langzaam uitgehold door een andere procesindeling.”

7: Verduurzaming
“We moeten de groene en de digitale ambities
verbinden. Bijvoorbeeld in een nationale strategie voor energie­data met inzet op innovatiekracht van netbeheerders, platformisering van leverantie en het activeren van zeggenschap door burgers over de energietransitie.”

8: Onderwijs
“We moeten digitaliseren vanuit leerdoelen en maatschappelijke uitdagingen zoals vermindering van sociale ongelijkheid; zodanig dat leerkrachten zich digitaal ondersteund weten. Er is nog te veel onzekerheid. Wat is de rol van bijvoorbeeld adaptieve leermiddelen voor individuele en collectieve niveaus en kwaliteit? En we willen voorkomen dat de macht van big tech domineert en de autonomie van kinderen, docenten en scholen wordt ingeperkt.”

9: Zorg en data-onderzoek
“Net als in het onderwijs bestaat er onduidelijkheid en gebrek aan praktische handvatten over toepassing van medische data. Hier speelt de zeggenschap over rechten van, en omgang met medische informatie een doorslaggevende rol. Hoe ver reikt bijvoorbeeld de solidariteit met datagebruik? Wetgeving is nu te onduidelijk, en taaie materie om uit te zoeken. Ondertussen hebben zorgverleners en patiënten steeds meer het gevoel grip te verliezen terwijl ze betere bescherming nodig hebben áls we veel meer met data gaan doen.”

10: Technologisch burgerschap
“Last, maar zeker not least. Iedereen moet zich betrokken gaan voelen bij de digitalisering: van ondernemer tot werknemer, van politicus tot bestuurder, leerling tot leraar, arts tot patiënt. Iedereen moeten kunnen meepraten en meebeslissen over digitale technologie, en vooral weerbaar zijn voor de risico’s.
Bij Rathenau zien we dit als dé uitdaging van deze en de komende tijd!”

Lijst Van Bellen
1: Digitaal bewustzijn
“Kennis begint bij bewustzijn van je gebrek eraan. De disruptie is van een enorme orde, juist in sectoren waarin Nederland sterk is. Hiertegen moeten we ons wapenen, en ook kansen zien.”

2: Ruime impuls voor digitale innovatie
“We hebben topsectorenbeleid en sleuteltechnologie benoemd, maar je spreekt misschien over een factor tien aan investeringen. Maak eens 20 miljard vrij.”

3: Cyberveiligheid
“De coronacrisis heeft Nederland veel minder geschaad dan andere landen dankzij onze digitale positie, maar de kwetsbaarheid blijkt desondanks enorm te zijn. Er is een grote inhaalslag nodig in cyberveiligheid.”

4: Human capital
“Vaardigheden ontwikkelen, heel veel investeren in omscholing. Wat gaan die honderdduizenden ‘overtallige’ mensen in de luchtvaart en bij banken doen? Omscholing naar ICT en datagebruik waar het tekort aan professionals groot is, vergt miljarden.”

5: Ethiek
“Grondrechten schuren door datadelen, platformisering gooit alles overhoop. Kaders benoemen en handelingsopties bieden voor AI, dat is het meest urgent.”