‘Trust the process’
Eén digitale overheid, zodat je als burger straks nauwelijks in de gaten hebt dat je met meerdere overheidsorganisaties te maken hebt. Wat is daarvoor nodig? iBestuur vroeg het aan Jacqueline Kuyvenhoven (SVB) en Jacco Brouwer (VNG Realisatie), twee oude rotten op het gebied van verandering en samenwerking.
De overheid blinkt uit in analyseren, nadenken en rapporten schrijven, verzuchten Jacqueline Kuyvenhoven (SVB) en Jacco Brouwer (VNG Realisatie) al tijdens hun eerste ontmoeting. We onderzoeken alles tot in detail, maar intussen verandert de wereld en zijn onze plannen alweer achterhaald. Volgens hen moet de balans om: minder regie, meer uitvoering.
De ontmoeting vindt plaats bij de Sociale Verzekeringsbank (SVB) in Utrecht. Kuyvenhoven, Chief Change Officer, adviseert de Raad van Bestuur over vernieuwing en leidt innovatielab Novum. Brouwer noemt zichzelf ‘samenwerkingsregisseur’ binnen GROEI, een programma van VNG Realisatie dat gemeentelijke samenwerking ondersteunt. Beiden hebben als missie: minder praten, meer doen.
Samenwerking vraagt onderhoud
Overheidsprojecten lopen vaak stuk op hetzelfde probleem: samenwerkingen worden enthousiast gestart, maar daarna ontbreekt onderhoud. ‘Niemand voelt zich verantwoordelijk voor het bijhouden,’ zegt Brouwer. Gemeenten zijn daar niet op ingericht. Daarom biedt GROEI een centrale plek en juridische kaders, zodat gemeenten gezamenlijk kunnen inkopen en aanbesteden. Hun advies aan de staatssecretaris Digitalisering is duidelijk: zorg voor een centrale beheerfunctie voor wat gezamenlijk ontwikkeld is. Zonder zo’n plek duikt al snel het ‘not-invented-here’-syndroom op.
Ideeën genoeg, keuzes maken
Niet elk initiatief komt zomaar bij GROEI of Novum terecht. Beide organisaties hanteren strenge selectie. Kuyvenhoven: ‘Als duizend bloemen bloeien, komt er geen één bovenuit.’ Het innovatielab richt zich daarom op projecten die aansluiten bij de strategische koers: wat heeft de burger nodig?
Plannen schrijven is daarbij niet het doel. ‘Daar hebben we er genoeg van. Het gaat om testen, verbeteren en leren,’ aldus Kuyvenhoven. Waar Novum vroeger weleens oplossingen bouwde die niet aansloten bij de echte problemen, werkt het nu nauw samen met de business. Via “design thinking” worden problemen en oplossingen samen gedefinieerd. Zo ontstaat draagvlak en urgentie.
Niemand wil veranderen
Iedereen zegt samenwerking belangrijk te vinden, maar in de praktijk wil niemand echt veranderen. Hoe meer partijen aan tafel, hoe stroperiger het wordt. Volgens Kuyvenhoven, opgeleid als andragoog, gaat het er niet om mensen persoonlijk te veranderen, maar om de interactie: de manier waarop je dingen samen doet. Door helder centrale doelen en kaders te stellen, kan de uitvoering grotendeels aan samenwerkingsverbanden worden overgelaten.
Digitalisering als hefboom
Digitalisering dwingt tot concreet handelen. Samen toewerken naar een digitaal product voorkomt eindeloos praten. Brouwer: ‘Begin eens met het schrijven van het persbericht. Dan heb je het einddoel scherp. De weg ernaartoe is nooit volledig te plannen, maar je moet vertrouwen op het proces.’
Een voorbeeld is het niet-gebruik van regelingen. Veel burgers weten niet waar ze recht op hebben, omdat regelingen verspreid zijn over instanties. Hoe waardevol zou het zijn als de overheid hier verantwoordelijkheid voor neemt? De SVB en UWV experimenteren al met technologie om data veilig te delen, terwijl wetgeving voor bredere datadeling in ontwikkeling is.
Zo’n samenwerking is ingewikkeld. Elke organisatie heeft eigen data, definities en systemen. ‘Trust the process’ betekent dan: medewerkers vertrouwen, controle loslaten en accepteren dat er fouten komen. Politiek moet durven verdragen dat burgers soms nadeel ervaren wanneer dertig organisaties één systeem gebruiken. Alleen zo kan het grotere goed worden bereikt.
Samenwerking met de markt
De Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) heeft alleen kans van slagen als overheid en markt samen optrekken. ‘De staatssecretaris moet risicodragend durven investeren’, zegt Brouwer. Maar de NDS mist nog een uitvoerings- en investeringsagenda.
De overheid moet een meer missiegedreven aanpak ontwikkelen. ‘We willen digitale autonomie en een rijkscloud, maar die bouwen we niet zelf. Daarom is het cruciaal dat de juiste mensen in huis zijn om samenwerking met de markt in goede banen te leiden.’
Dit is een ingekorte versie van het artikel dat is verschenen in iBestuur Magazine #55 van juni 2025
Nog geen (gratis) abonnement? Klik HIER
Lees ook:
