Vertrouwelijkheid van onze online communicatie staat op het spel
Het Europees Parlement wil de vertrouwelijkheid van communicatie goed beschermen. De Europese Commissie wil dat autoriteiten een dienst als WhatsApp kunnen dwingen om mee te kijken met álle berichtjes van álle gebruikers. Het Parlement is verrassend kritisch op het voorstel van de Commissie. Waar eindigt dit?
In Europa wordt al meer dan een jaar onderhandeld over een wetsvoorstel dat de vertrouwelijkheid van communicatie op het spel zet. Dat voorstel gaat overigens eigenlijk over de bescherming van kinderen en jongeren tegen seksueel misbruik. Een schrijnend probleem dat, nog meer dan andere, vraagt om bewezen effectieve en juridisch houdbare maatregelen.
Bits of Freedom strijdt al bijna twee jaar voor een betere wet. Een wet die kinderen écht beschermd, met behoud van onze vrijheid. Het voorstel van de Europese Commissie is dramatisch slecht, dat van het Europees Parlement is een veel beter alternatief.
Juridisch onhoudbaar
Een dienst als WhatsApp kunnen dwingen om mee te kijken met álle berichtjes van álle gebruikers is een heftige maatregel, want het treft hoofdzakelijk juist de onschuldige gebruikers. Dit maakt ook dat experts zeggen: zo’n maatregel is juridisch niet houdbaar. Uiteindelijk zal de hoogste rechter de wet waarschijnlijk ongeldig verklaren. Het Europees Parlement dat vindt zo’n bevel alleen gericht mag zijn op specifieke gebruikers. Dat is veel beter en goed nieuws dus. Maar het is nog niet helemaal flawless: de gekozen formulering geeft autoriteiten nog altijd veel speelruimte.
Client side scanning
Het Europees Parlement, net als de Nederlandse volksvertegenwoordiging, geen voorstander van client side scanning. Met die technologie kan men alle berichtjes meelezen, nog voordat encryptie wordt toegepast. Maar dit ondermijnt de vertrouwelijkheid van communicatie.
Verwijderen in plaats van blokkeren
Met het blokkeren van strafbaar materiaal, zoals de Europese Commissie voorstelt, los je het probleem niet op. Het materiaal blijft gewoon op een website staan. Iemand die een beetje z’n best doet, kan die blokkade eenvoudig omzeilen. Het parlement zegt nu: autoriteiten moeten inzetten op het daadwerkelijk verwijderen van strafbaar materiaal. Het blokkeren van de toegang tot een website mag alleen als uiterst redmiddel, als het verwijderen niet lukt. En het mag alleen als legale informatie toegankelijk blijft en beveiligingsmaatregelen, zoals encryptie, niet worden ondermijnd.
De werkgroep van het Europees Parlement heeft 14 november ingestemd met de ingenomen positie. Volgende week buigt de rest van het parlement zich hierover.
‘The devil is in the details’
Zoals altijd geldt bij wetsteksten: the devil is in the details. Een wetsvoorstel vraagt om juridische haarkloverij en, zeker vanuit onze rol, moeten we het voorstel altijd met de meest cynische en negatieve blik bekijken. Als er ergens, al dan niet bedoeld, een kleine ruimte wordt gelaten voor een interpretatie die door autoriteiten kan worden misbruikt, dan wordt dat het vroeg of laat ook. Maar ook minder dramatisch: hoewel het parlement veel zaken goed wil regelen, zijn er nog altijd verbeterpunten.
De positie van het Europees Parlement is misschien een mooie, maar het is slechts het begin van het proces van het maken van nieuwe wetten in Europa. Hierna volgen geheime onderhandelingen met de vertegenwoordiging van de regeringen van de lidstaten en de Europese Commissie. Wat daarin besloten wordt is niet te voorspellen. Het kan nog alle kanten op. Bij Bits of freedom zijn we niet gerust op.
De lidstaten zijn veel minder kritisch
De regeringen van de lidstaten, vertegenwoordigd in de Raad van de Europese Unie (of kortweg Raad), zijn tot nu toe veel minder kritisch dan het parlement. Er zijn veel lidstaten die het voorstel van de Europese Commissie omarmen. De tegendruk komt van een kleine, maar wel groeiende, groep lidstaten. De kans is aannemelijk dat het Europees Parlement tijdens de onderhandelingen weer opschuift in de richting van de Europese Commissie.
Nederland speelt cruciale en matige rol
In de positie van de lidstaten speelt Nederland een dubbelrol. In verhouding tot andere lidstaten is ze behoorlijk kritisch. Maar de verantwoordelijke minister Yesilgöz (VVD) zet de vertrouwelijkheid van communicatie nog altijd bij het grofvuil. Ze negeert hiermee tot drie keer toe een oproep uit de Tweede Kamer. Ze vindt end-to-end encryptie belangrijk genoeg om te beschermen, zegt ze, maar ze vind het wel goed als platformen gedwongen kunnen worden om client side scanning in te zetten. Maar daarmee ondermijn je nog altijd de vertrouwelijkheid van communicatie. En daarmee negeert ze trouwens ook de uitdrukkelijke wens van een groot deel van het parlement in Den Haag.
Zwakke basis
En ook niet om te vergeten: de positie van het Europees Parlement is gebaseerd op een dramatisch slecht voorstel van de Europese Commissie. Het parlement voegt extra steunbalken toe, terwijl eigenlijk de fundering stuk is. Er is nauwelijks een onderbouwing van de noodzaak van de maatregelen. Dan kun je wel wat aan die maatregelen schaven, maar of het is wat we écht nodig hebben, weten we nog altijd niet. Ook zijn er beschuldigingen van belangenverstrengeling bij de totstandkoming van het voorstel. En dan is er nog het gebruik van microtargeting door de Europese Commissie om het voorstel er doorheen te drukken. Om maar niet te spreken over de emotionele chantage waarbij voorstanders stellen dat elke dag dat je een kritisch debat voert, kinderen in gevaar brengt.
Kinderen verdienen veel beter
De (bijna) ingenomen positie van het Europese Parlement is fantastisch. Maar het is slechts een tussenstation op een traject dat gebouwd is op drijfzand. Dat maakt sceptisch en verdrietig. Want waar ging het om? De bescherming van kinderen tegen seksueel misbruik. Die verdienen beter. Die verdienen wetgeving gebaseerd op feiten in plaats van onderbuiken, maatregelen die bewezen effectief zijn en zonder allerlei politieke pleisters.
Dit artikel is een bewerking van twee artikelen van de auteur op de website van Bits of Freedom.
Lees ook:
