Als overheid werken we de laatste weken vooral digitaal, maar dat heeft weinig met digitale transformatie te maken.
Corona leert ons in één klap het belang van een sterke en daadkrachtige overheid.
Wie kijkt er vandaag níet naar de openbaar bestuurders? Democratie en publiek leiderschap schrijven we de afgelopen weken als het ware met hoofdletters. Het is diezelfde overheid die een nooit gedachte wendbaarheid aan de dag legt. In minder dan geen tijd worden maatregelen afgekondigd voor zorg en economie, veelal voorzien van substantiële financiële middelen. Die adaptiviteit van bestuurders en ambtenaren uit zich zeker ook in gedrag en werkvorm. Thuiswerken, videobellen en digitaal brainstormen bleken binnen 24 uur het nieuwe normaal.
Over die krachtige en lenige overheid zijn we het allemaal wel ongeveer eens. Maar tot mijn verbazing hoor ik ook dat velen de stelling betrekken dat de huidige situatie ook zou aantonen hoe snel de overheid digitaal transformeert. Dat verband ontgaat me echter totaal. Helaas, wás dat maar zo. Mijns inziens is hier sprake van een jammerlijk misverstand. Ja, zeker worden we in rap tempo vaardiger met digitale hulpmiddelen, de uitrol van nieuwe digitale tools in de ambtelijke organisatie en bij de politiek-bestuurlijke organen lukt nu in een week in plaats van via een implementatieplan van een jaar – allemaal fantastisch natuurlijk -, maar dat heeft weinig met digitale transformatie te maken. Wat we nu alleen maar zien, is dat het werk wat digitaler wordt georganiseerd. Het bestaande werk, de bestaande diensten, de bestaande logica.
Digitale transformatie gaat om het hanteren en toepassen van een ándere logica. Producten, diensten en procedures én het gehanteerde ‘businessmodel’ worden bij een digitale transformatie volstrekt opnieuw ontworpen, met data en technologieën als fundamenteel vertrekpunt. In de samenleving is dat al een hele tijd in hoog tempo gaande en ik zie dat nu razendsnel accelereren. De online-bezorgplatforms schieten als paddenstoelen uit de grond, de zelfzorgapps buitelen over elkaar heen, de aandacht voor de morele vraagstukken die daarmee gepaard gaan explodeert en zeker de grotere bedrijven intensiveren hun transformatiestrategie. 5G en 6G blijken geen keuzevraagstuk, maar zijn gewoon vitale infrastructuur voor de randvoorwaardelijke connectiviteit. Dit alles in aansluiting op het gedrag van u en mij als consument. Het is letterlijk deze maand waarin de vergaand digitaal getransformeerde toekomst wordt verwekt. Omdat uit de nieuwe pionierende businessmodellen van vandaag de grote spelers van morgen voortkomen.
Toch spreken genoeg bestuurders en ambtenaren nog over mobiliteit en smart mobility. Alsof het twee verschillende grootheden zijn. Of hoor ik over gezondheidzorg en e-health. Maar mobiliteit ís zo goed als gelijk aan smart en gezondheidszorg ís nagenoeg e-. Ik pleit er vurig voor dat de overheid dat massaal en massief als volwaardige realiteit ziet. En niet alleen dat, maar ook en vooral dat de overheid haar éigen processen, producten, diensten en businessmodel grondig digitaal transformeert. Het nieuwe normaal voor de publieke sector ligt niet in digitale vaardigheid en handige tools, maar in de transformatie naar een logica die gefundeerd is in data en technologieën. Niet vanuit hobbyisme, hijgerigheid of hyperigheid. Maar vanuit de dringende en dwingende noodzaak om relevant te blijven in een digitaal getransformeerde werkelijkheid. Ik vertrouw erop dat het kwartje nu overal valt.
Zo leidt corona inderdaad tot een geboortegolf.
Jan van Ginkel is concerndirecteur en loco-provinciesecretaris van de provincie Zuid-Holland.
Terechte cri de coeur Jan! Complimenten voor je geweldige betoog, ben alleen bang dat we er niet zijn met je oproep dat ‘het kwartje nu gevallen zou moeten zijn’. Iets in mij zegt dat bestaande structuren en silo’s daarvoor te dwingend zijn. Het helpt als er 2 dingen ontstaan: een coalition of the willing (voorzien van een aantal toonaangevende professionals die doorbraken kunnen forceren) en een valuecase (waarin duidelijk is wat de maatschappelijke benefits in het ‘daar&straks’ zijn geredeneerd vanuit het ‘hier&nu’).
Groet Dirk-Jan