Inwoners met een afstand tot de arbeidsmarkt begeleiden naar werk; het is een complexe opgave die meer en meer in handen is gelegd van de gemeenten. Dat vraagt veel van de professionals in het sociaal domein. Ondersteuning met nieuwe aanpakken, technologieën en wetenschappelijke kennis is daarom hard nodig. Zoals de ontwikkeling van de instrumentengids Eva.
Dé werkzoekende bestaat niet, standaardoplossingen ook niet. Bovendien is de arbeidsmarkt constant in beweging. Voor de werkcoach van de gemeente is het een hele klus om voor elke individuele werkzoekende een passende aanpak te vinden. Eva helpt daarbij. Eva is een digitale gids waarin alle instrumenten en trajecten zijn verzameld die kunnen bijdragen aan het vinden van werk. En dat zijn er heel wat. Hoe filter je daar uit wat voor de inwoner in kwestie relevant is? En hoe doe je dat op een manier die je kunt onderbouwen en evalueren? Dat vraagt om twee belangrijke voorwaarden. Eva moet meer zijn dan een willekeurige verzameling instrumenten; er moet een structuur onder liggen die gebaseerd is op een bewezen model. Daarnaast moeten de werkcoaches hun werk op een manier doen die vaste stappen kent. Als aan die voorwaarden is voldaan, wordt de dienstverlening beter en effectiever. Even gechargeerd gezegd: je plukt dan niet meer zomaar uit de etalage wat je mooi vindt of wat de vorige keer gewerkt heeft, maar haalt dat eruit wat op basis van feiten het beste past.
Werklandschap van tegels
Voor een gestructureerde werkwijze en recente inzichten is de wetenschap ingeschakeld. Roland Blonk bekleedt bij Tilburg University de leerstoel Arbeidsdeskundigheid en Inclusieve Innovatie van Arbeid en is als hoofdonderzoeker van TNO betrokken bij Eva. “Ons doel is om wetenschappelijke kennis toe te voegen aan de praktijkkennis. We willen samen met de professional, degene die met de voeten in de klei staat, beschikbare kennis toepasbaar maken. Methodisch werken is daarin van belang. Dat houdt in dat je voor elke casus dezelfde stappen doorloopt: van informatie verzamelen, behoeften vaststellen, doelen formuleren, een plan van aanpak maken, uitvoeren en evalueren. Werkt een aanpak, prima. Werkt het niet, dan pas je het aan en begin je weer voor aan de cyclus. Door methodisch te werken zorg je dat je handelen vastgelegd en meetbaar is én dat er overal een eenduidige manier van werken ontstaat.”
Onder de motorkap van Eva zit een structuur: het Werklandschap.
Maar om methodisch te werken heb je een model nodig om je handelen, dat wat je inzet voor de cliënt, te structureren. Dat is niet de instrumentengids zelf; Eva is oneerbiedig gezegd de buitenkant, dat wat de werkcoach als eerste ziet als hij op zoek gaat naar een passende aanpak voor zijn cliënten. Onder de motorkap van Eva zit een structuur: het Werklandschap. De instrumenten in Eva worden ingevoerd volgens de structuur van dit Werklandschap. Die structuur is opgebouwd uit tegels. Tegel één is de melding, de start van het traject, en de laatste tegel is de plaatsing van de cliënt. Onder elke tegel hangen de instrumenten die bij de betreffende tegel passen.
Integratief gedragsmodel
Voor het invullen van de tegels is daarnaast gebruikgemaakt van inzichten uit het integratieve gedragsmodel, een model uit de psychologie. Blonk: “Het integratieve gedragsmodel geeft de knoppen weer waar je als werkcoach aan kunt draaien als je iemand begeleidt. Daarbij gaat het om twee factoren: motivatie en gedrag. Bij motivatie van een werkzoekende speelt bijvoorbeeld mee: hoe belangrijk vind je het om aan de slag te gaan, en denk je dat je het kunt. De tweede factor is gedrag: bijvoorbeeld, heeft de cliënt voldoende werkzoekvaardigheden, zijn er lichamelijke of mentale beperkingen. Een goede re-integratie werkt aan zowel motivatie als aan gedrag. Het integratieve gedragsmodel geeft een overzicht van factoren die motivatie en gedrag beïnvloeden en biedt inzicht in welke instrumenten helpen om bijvoorbeeld een belemmering weg te nemen, een vaardigheid aan te leren, zelfregie te stimuleren of het belang en de motivatie te versterken. Samen met de tegels is het Werklandschap meteen een inventarisatie van je beschikbare instrumenten.”
Theorie klinkt altijd ingewikkeld, maar gelukkig wordt er ook gedacht aan de praktijk, de uitvoerbaarheid. Er is een handreiking geschreven over hoe om te gaan met Eva. Dat wordt nu beproefd in een pilot waaraan acht gemeenten meedoen. Blonk: “Het plan is om daarna op te schalen naar nog 50 gemeenten, op weg naar landelijk gebruik. Want harmonisatie in de uitvoering is ook belangrijk. Zodat we zonder de lokale kleur weg te nemen in elke gemeente op een eenduidige manier met informatie omgaan en dezelfde taal spreken.”
Integratief gedragsmodel toegepast op werkzoekgedrag (naar Blonk, 2018)
Download
Theorie, praktijk, cliëntervaring
Kennis vanuit de wetenschap is noodzakelijk, maar werkt alleen als dat gecombineerd wordt met kennis die gemeenten in de praktijk al hebben opgedaan. Bij Werkzaak Rivierenland is in 2018 een uitvoerige interne doorlichting uitgevoerd van de instrumenten die op dat moment werden ingezet bij de begeleiding van mensen richting de arbeidsmarkt. “Er was van alles, maar eenduidig was het niet en het was ook niet altijd vastgelegd,” vertelt Rik Bijl. Bijl is Projectleider Keuzehulp Instrumentarium bij Werkzaak dat voor acht gemeenten in de regio Rivierenland de participatiewet en of de wet sociale werkvoorziening uitvoert. “Doordat eenduidigheid ontbrak was de dienstverlening afhankelijk van de deskundigheid en de ideeën van de individuele werkcoach. Hoe goed die vaak ook waren, dat moest gefundeerder, op dezelfde manier en meetbaar, met als vertrekpunt de genoemde doorlichting.”
In 2019 kon Werkzaak met behulp van een ZonMW-subsidie er een flinke stap bijzetten. Bijl: “We zijn met de collega’s uit de uitvoering gaan beschrijven wat we op dat moment hadden aan instrumenten en hoe we die inzetten. Samen met TNO hebben we die basis gecombineerd met het integratieve gedragsmodel. Daar is een begrippenkader uit gedestilleerd. Vervolgens zijn we in gesprek gegaan met onze werkcoaches en cliënten met als resultaat een vast aantal klantkenmerken. Want dat is de kracht van een goed instrument: de combinatie van theorie, praktijk én cliëntervaringen.”
Een grote wens voor de toekomst is dat Eva verbonden wordt met het zaaksysteem.
Ontdekkingsreis
Het resultaat van dit traject was een keuzehulp in Excel-vorm; een soort pre-Eva. “Weer een goede stap voorwaarts, want alle klantkenmerken zaten erin en het volgt het stramien van methodisch werken,” vervolgt Bijl. “Maar we zagen nog meer mogelijkheden door dit verder te ontwikkelen in Eva. Met Eva kun je gestructureerd en op inhoud de instrumenten kiezen. Dat gaat in twee stappen. Eerst kies je die tegel uit het model die voor de cliënt het beste startpunt biedt. Daarna filter je uit de instrumenten die onder de gekozen tegel hangen de twee of drie geschiktste instrumenten. Dat doe je door de inhoud van de instrumenten op basis van de klantkenmerken te verbinden aan de doelen van de unieke cliënt. Als we allemaal datzelfde methodische werkproces doorlopen worden we effectiever, efficiënter en zijn de resultaten meetbaar.”
Zoals gezegd een flinke stap voorwaarts, maar Eva is zeker nog niet aan de eindstreep. Bijl: “Een grote wens voor de toekomst is dat Eva verbonden wordt met het zaaksysteem. In een zaaksysteem wordt alle zaakgerelateerde informatie opgeslagen waardoor zaakgericht werken mogelijk wordt. En we moeten ook flink nadenken over hoe je alle gegevens actueel houdt; instrumenten kunnen van naam veranderen, of er komen nieuwe diensten bij. Dat is nog een uitdaging. Voor nu (december 2021) zijn we Eva aan het vullen met onze verzameling instrumenten. Vanaf januari 2022 gaan we op kleine schaal testen en implementeren in de uitvoerende teams.
Uiteindelijk willen we dat cliënten én werkcoaches er beter van worden. Met meer duurzame plaatsingen als tastbaar resultaat. Het is een ontdekkingsreis die we gezamenlijk ondernemen: met de wetenschap, de collega’s op de werkvloer en uiteindelijk natuurlijk met en vooral voor onze inwoners.”
Dit is Eva
In Eva zijn alle instrumenten en trajecten verzameld die kunnen bijdragen aan het activeren, werkfit maken en aan het werk helpen en houden van inwoners met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het is de bedoeling om Eva ter beschikking te stellen aan alle geïnteresseerde gemeenten en samenwerkingsverbanden, en op termijn ook aan werkzoekenden.
Dit is Dennis
Waar Eva gaat over de dienstverlening voor werkzoekenden, is er ook een instrumentengids voor de werkgeversdienstverlening: Dennis.
Dennis is een de digitale instrumentengids: een website met doorklikmogelijkheden naar de arbeidsmarktregio’s. Door middel van filters kunnen professionals in één oogopslag zien welke lokale, regionale en landelijke instrumenten op het gebied van werkgeversdienstverlening van toepassing zijn voor een specifieke werkzoekende. Doordat de instrumenten openbaar zijn, kunnen arbeidsmarktregio’s elkaars aanbod inzien en elkaar inspireren. De ambitie is Dennis op termijn ook beschikbaar te stellen aan werkgevers.
