Voor het bestrijden van desinformatie is geen onafhankelijke autoriteit nodig
Het is prima mogelijk om complottheorieën te onderzoeken zonder de content van ons online leven te onderzoeken. Het is allang genoeg om de context te meten. Dat is allemaal open informatie en daar heb je echt geen enkel mandaat voor nodig. En al helemaal geen ‘onafhankelijke autoriteit’, laat staan content monitoring, zoals minister Hugo de Jonge de Kamer voorspiegelde.
Desinformatie is bewust de waarheid geweld aandoen, het draait altijd om een agenda tussen belangen binnen een arena. Met online desinformatie proberen actoren kwesties van hun eigen agenda op de agenda’s van beleidsmakers te krijgen. Samenzweringswappies opzwepen en opsporen wordt daarmee een functie van datawetenschap. Het is een vak! Je vangt geen wappie cult via traditionele media.
Ten eerste zorgen alternatieve media media voor versterking van een wij/zij-beleving, terwijl traditionele media zich doorgaans op een breder publiek richten. Ten tweede ontkrachten traditionele media onzin al snel, dankzij journalistieke regels, zoals hoor- en wederhoor met bron-verificatie. Het is dus niet voor niets dat desinformatie, via bijvoorbeeld Qanon, bewust liep via sociale media, om een populatie te ronselen die een latere politieke agenda kon steunen. Desinformatie draait om machtscorrelatie enerzijds en om het ondergraven van kritisch denken bij de tegenstander anderzijds. Met als gevolg Fear, Uncertainty en Doubt (FUD) in een bewust verdeelde en daarmee besluiteloze samenleving.
Validatie
De overheid zou dus niet direct op desinformatie moeten jagen, maar indirect en vooral openlijk en verifieerbaar. Bijvoorbeeld door gezaghebbende bronnen zich te laten valideren op basis van controleerbare feiten en beleid. Wie zijn die opiniemakers? Bot of mens? Zijn ze wie ze zeggen dat ze zijn? Wordt dit bevestigd door de instanties waaraan zij hun autoriteit ontlenen? Kent de universiteit bijvoorbeeld die ‘professor’ in het online opinieprogramma? Hoe vallen zijn publicaties (if any) in de ranking van de wereldwijde peer-reviews? Onder PSD2 wetgeving … wie betaalt die meneer eigenlijk? En die sponsor van die politieke partij? Hoe kan het dat een brievenbusfirma, die nog geen week bestaat, claimt al jaren boeken te verkopen? In een online tijdperk? Dit is geen nieuw idee. Binnen de Europese Unie loopt bijvoorbeeld al het Trusted European Media Data Space project. Data Space architectuur wordt ingezet om een web van Trust Ankers in dienst te stellen van waarheidsvinding. Het gaat er tenslotte niet om WAT je denkt, maar HOE je denkt: logisch, consistent, herleidbaar en de online sporen die daarbij horen zijn prima meetbaar.
Verifieerbare identiteit
Gezaghebbende bronnen kunnen prima hun identiteit verifieerbaar bevestigen binnen een Data Space door betrouwbare digitale handtekeningen of certificaten te gebruiken, uitgegeven door geaccrediteerde organisaties. Dit proces bouwt mede vertrouwen op in de inhoud die zij delen. Zorg dat organisatie een verifieerbaar credential gaat gebruiken, zoals een een EORI-nummer (Economic Operators Registration and Identification), DigID, een geldig SSL-Certificaat of duidelijke contact informatie, gewaarmerkte logo’s met digitale handtekening, auteursrechtvermelding en online gezag beoordeling. Dit doen ze al jaren op marktplaats.nl, waar je de betrouwbaarheid van een verkoper kunt aflezen uit eerdere recensies, dus waarom niet voor officiële sites om de legitimiteit van de website te cross-checken?
Inzet technologie
Door gebruik te maken van technologieën, zoals blockchain, kan de integriteit en echtheid van informatie gewaarborgd worden, zonder dat hier nieuwe wetgeving of weer een ‘onafhankelijke instantie’ voor nodig is. Partnerschappen tussen techbedrijven, onderzoeksinstellingen en overheden kunnen helpen bij het detecteren en bestrijden van deepfakes en nepnieuws, waarbij deepfake-detectiealgoritmen en forensische analyses gecoördineerd kunnen worden om manipulatie te ontdekken en gewoon openlijk te publiceren. Dat is in ieders belang. Je kunt de leeftijd van een databron (wanneer online gekomen?) en het aantal volgers gewoon opvragen. Hoe komt een site die net een paar uur online is, draait in Rusland en in het Nederlands publiceert, ineens aan een paar honderduizend volgers en likes en retweets vanuit diverse sociale media? Wordt een bericht wel heel vaak en heel snel rondgepompt tussen een aantal, ogenschijnlijk onafhankelijke, media?
Je kunt kritisch kijken naar de geloofwaardigheid van een auteur en de timing van het nieuws. Of de inhoud overeenkomt met andere gerapporteerde bronnen kan ook bijdragen aan het identificeren van desinformatie en politieke en social bots. AI en Data Spaces kunnen hierbij helpen. Vanuit NIS2 (digitale veiligheidsrichtlijnen) en de aankomende EU Data Act wordt het sowieso al verplicht om te weten welke niet-persoonsgegevens worden opgeslagen in en gebruikt door bijvoorbeeld straatcamera’s. Hiertoe moet je die openbare sensoren een identiteit geven, maar binnen een Data Space kun je je prima abonneren op stukjes van de informatie die zo’n camera ‘ziet’.
Zo ontstaat een Trust Anker waarmee bijvoorbeeld desinformatie van een foto op locatie kan worden ontkracht; bijvoorbeeld als het weer of de lichtintensiteit op die datum/tijd/locatie niet overeen komt met de desinformatie foto die claimt een ooggetuigenverslag te zijn. Hadden ze dat maar gehad toen Trump claimde dat er meer mensen op zijn inauguratie waren, dan bij Obama.
Context meten
Laten we ons niet verschuilen achter het idee dat de content van ons online leven gemeten moet worden, om desinformatie op te sporen. Het is allang genoeg om de context te meten en die kun je volautomatisch publiceren in een graph. Dat is allemaal open informatie en daar heb je echt geen enkel mandaat voor nodig.
In een gezonde democratie is het belangrijk om politieke extremen te temperen en hoge standaarden voor kwaliteitsinformatie te handhaven. Waarheid moet gebaseerd zijn op verifieerbaarheid, niet op opgelegde percepties. Het gaat uiteindelijk om het beoordelen van data en de mechanismen waarmee politieke krachten, waaronder tegenstanders van open samenlevingen, proberen hun verhalen geloofwaardig te maken. Samenzweringstheorieën worden bewust ingezet door derden om kritisch denken te ontmoedigen, wat kan leiden tot polarisatie.
We hoeven het allemaal niet met elkaar eens zijn, maar we kunnen het wel eens worden over intersubjectief verifieerbare feiten, mits we de middelen hebben om legitieme bronnen te herkennen en te valideren. Het is essentieel om verifieerbare informatie van een paar gecentraliseerde bronnen te onderscheiden en te publiceren en om te vragen wat de relatie van een buitenlands IP-adres is met binnenlandse politiek. Door online gemeenschappen te analyseren op hun connectie met bepaalde IP-adressen, kunnen we potentieel gevaarlijke gesloten digitale ecosystemen identificeren, zonder individuele gebruikers te monitoren. Het is belangrijk dat diegene die op zoek zijn naar kennis de mentale hulpmiddelen hebben om informatie correct te interpreteren, om niet in de val van exclusiviteit en extremisme te vallen. Platformmediadynamiek kan cult-achtige omgevingen creëren, wat schadelijke sociale dynamieken kan veroorzaken voor het individu, zoals uitstoting uit de groep en geweldpleging en onrust in de openbare ruimte.
Door objectief verifieerbare feiten te erkennen, kunnen we een basis leggen voor een gemeenschappelijke realiteit. Voor een paar duizend euro organiseer je botnets die een single issue partij op Facebook oproepen. Zet een verhaallijn op, voor publiek dat ongezien uit duizenden botnets en wat tweetende dwaallichtjes bestaat. Trending topics worden automatisch overgenomen door sommige mainstream media (massa = kassa) en daar zijn je legitieme Kamervragen…, waarna die hele single issue groep weer in het niets verdwijnt. Geen feestje dat iets op de agenda is gekomen. Geen persbericht. Steeds meer bewegingen die kortstondig maatschappelijke roering veroorzaken zijn gecreëerd via sociale media.
Snel ontstaan en snel verdwenen
Online snel ontstane en ook weer snel verdwenen single issue belangengroepen weerspiegelen vaak de vluchtige aard van moderne politieke en maatschappelijke betrokkenheid. De snelheid waarmee informatie zich verspreidt via sociale media draagt bij aan de abrupte opkomst en afname van dergelijke bewegingen. Voorbeelden zijn:
- Brexit:
– Snel ontstaan: De campagne rondom het Britse referendum over het lidmaatschap van de Europese Unie in 2016 zag een snelle toename in online activiteit en belangengroepen.
– Snel verdwenen: Na het referendum nam de activiteit van pro-Brexit groepen af, hoewel de algemene discussie over Brexit blijft voortduren. - Gele Hesjes (Gilets Jaunes):
– Snel ontstaan: Deze Franse protestbeweging ontstond eind 2018 en verspreidde zich snel over sociale media, met protesten tegen brandstofprijzen en de kosten van levensonderhoud.
– Snel verdwenen: Hoewel de beweging aanvankelijk veel steun kreeg, nam de activiteit af naarmate de regering reageerde en de oorspronkelijke eisen verwaterden. - Occupy Wall Street:
– Snel ontstaan: Deze beweging begon in 2011 als een protest tegen economische ongelijkheid en de invloed van grote bedrijven op de politiek.
– Snel verdwenen: De fysieke kampementen verdwenen in de maanden na het ontstaan en de online activiteit nam af. - ALS Ice Bucket Challenge:
– Snel ontstaan: In 2014 ging deze virale campagne snel de wereld rond, waarbij mensen zichzelf filmden terwijl ze een emmer ijswater over zich heen goten om bewustzijn te creëren voor ALS.
– Snel verdwenen: Na de zomer van 2014 nam de populariteit snel af, hoewel het een significante impact had op de donaties voor ALS-onderzoek. - MeToo:
– Snel ontstaan: De hashtag #MeToo verspreidde zich snel in 2017 als een beweging tegen seksueel misbruik en intimidatie.
– Snel verdwenen: Hoewel #MeToo nog steeds een impact heeft, is de intensiteit van de online discussie afgenomen. - Ice Watch:
– Snel ontstaan: Artiesten en activisten gebruikten deze beweging om aandacht te vragen voor klimaatverandering door ijssculpturen te plaatsen in stedelijke gebieden.
– Snel verdwenen: De aandacht voor de specifieke “Ice Watch”-installaties nam snel af na de initiële onthullingen.
online gemeenschappen
Diverse online gemeenschappen zijn al herhaaldelijk in verband gebracht met de verspreiding van desinformatie, complottheorieën en nepnieuws en hebben onderling gerelateerde indicatoren. Deze platforms zijn vaak onderling gerelateerd door een grotendeels geautomatiseerd (bot)netwerk van gedeelde content, overlappende volgers en gemeenschappelijke thema’s die resoneren binnen de samenzweringsgemeenschap. AI gestuurde social bots maken deze platforms taalonafhankelijk en dynamisch, waardoor de illusie ontstaat dat ze kritisch zijn en steeds nieuw nieuws publiceren. Ook kunnen ze verschillen in grootte, reikwijdte en invloed, maar ze kunnen allemaal bijdragen aan de verspreiding van desinformatie.
Voorbeelden:
- Infowars:
– Bekend om: Verspreiding van complottheorieën en valse informatie.
– Relatie: Heeft influencer- en volgersoverlap met andere complottheorieën-websites. - Breitbart:
– Bekend om: Politiek nieuws met een sterke rechtse bias en controversiële standpunten.
– Relatie: Deelt vaak lezers en inhoud met andere rechtse en complotgerichte platforms. - Zero Hedge:
– Bekend om: Financieel nieuws gemengd met samenzweringstheorieën en politieke speculaties.
– Relatie: Artikelen worden vaak gepromoot op forums en sociale media die samenzweringstheorieën ondersteunen. - The Gateway Pundit:
– Bekend om: Het publiceren van ongefundeerde geruchten en samenzweringstheorieën.
– Relatie: Wordt vaak geciteerd door en gedeeld op vergelijkbare desinformatie-website. - Natural News:
– Bekend om: Alternatieve gezondheidsclaims en samenzweringstheorieën met betrekking tot vaccinaties en medische behandelingen.
– Relatie: Artikelen worden vaak gedeeld in anti-vaccinatie en ‘gezondheidsvrijheid’-gemeenschappen. - QAnon-gerelateerde platforms (zoals 8kun, voorheen 8chan):
– Bekend om: Het zijn de broedplaatsen voor QAnon samenzweringstheorieën.
– Relatie: Gebruikers van deze platforms verspreiden content via sociale media en andere complottheorieën-websites. - RT (Russia Today) en Sputnik News:
– Bekend om: Media-outlets die door de Russische staat worden gefinancierd en beschuldigd van het verspreiden van pro-Kremlin propaganda.
– Relatie: De content wordt vaak gebruikt of gedeeld door westerse desinformatie-websites om hun eigen narratieven te ondersteunen. - Front Nieuws:
– Bekend om: Artikelen met een sterke bias en het promoten van niet-onderbouwde samenzweringstheorieën.
– Relatie: Deelt vaak lezers en inhoud met andere samenzwerings- en desinformatie-websites, en wordt gepromoot in gesloten netwerken die vergelijkbare ideologieën ondersteunen.
Lees ook:
