We listen, we don’t judge
‘Mama, we listen, we don’t judge’, zei een van mijn dochters laatst. Een trend: jongeren nodigen elkaar uit om vrij te spreken, over wat dan ook, met de boodschap ‘uit je maar, wij veroordelen je niet’. Een ‘alles kan’, en ‘voel je vrij’. De overheid (voor zover je daarover kan spreken) voelt zich niet vrij.
In de projecten die ik de afgelopen maanden heb mogen begeleiden voel ik spanningen. ‘We moeten het gewoon beter uitleggen’, wordt er gezegd als een project op weerstand stuit. Waar er eerst voor elk probleem een algoritme (oh nee blockchain, oh nee big data, oh nee…welke hype!) moest komen, is GenAI nu de grote belofte. Er is mooi in het narratief van Big Tech getrapt: dit kan efficiënter! Constant zie ik de angst om “achter te lopen”. Geen idee waarop. Of om “straks niet meer mee te doen”. Geen idee met wat. Maar het idee dat er mogelijk iets wordt misgelopen door níet met GenAI in zee te gaan, dat wordt sterk gevoeld.
Interessant toch, dat het gejubel over GenAI dus vooral angstgedreven is. En dat zorgen zoals “moeten we dat wel doen” dan juist worden weggezet als koudwatervrees. Misschien helpt nog meer uitleg, wordt er dan gedacht. Luisteren ze wel? Ze oordelen in ieder geval. Deze twee zienswijzen staan niet werkelijk tegenover elkaar, dat is ook maar een frame dat door weet ik veel wie (met belangen!) constant wordt herhaald.
Het fascineert me. De enorme drang binnen de overheid om te experimenteren met nieuwe technologie met efficiëntie als stuwende kracht. Sinds wanneer is dat een kernwaarde? Het argument “welbesteed overheidsgeld” is dan vaak de onderbouwing. Nog steeds een financieel uitgangspunt. Ik ben op zoek naar andere waarden dan economische.
Experimenteren is goed, vooral in de kunsten waar economische waarden geen rol spelen. Ik hield onlangs een keynote op een dag over AI: Artistic Intelligence van Podiumkunsten.net. Ik heb daar een hartenkreet geuit: ga alsjeblieft alle juridische, maatschappelijke, ethische en technische grenzen opzoeken met GenAI. Onderwerp GenAI aan materiaalonderzoek én gebruik het als onderwerp. Het was een moreel appel aan de aanwezigen: houd ons een spiegel voor. Wie wij zijn, hoe we ons tot technologie verhouden, hoe onze maatschappij verandert. Dát is wat we maatschappelijk gezien nodig hebben. Dat is wat de overheid nodig heeft. Die vrije ruimte hebben de kunsten wel, de overheid niet. Kunsten: we listen. Overheid: we judge.
Deze blog is als column gepubliceerd in iBestuur Magazine #54 van april 2025
Lees ook:
Goed punt! Hypes (blockchain etc.) worden inderdaad vaak een doel op zich. Ik denk dat we ten alle tijden in de gaten moeten houden welke doelen we hiermee nastreven. Wordt de IT-architectuur van de overheid er beter van? Worden de diensten die we leveren er beter van? LLM’s maken inderdaad grote hoeveelheden data doorzoekbaar. Maar biedt een LLM de kwalitatieve dienstverlening die we van de overheid verwachten? Wat doen we als een LLM een onwaarheid propageert naar een burger toe?