CoronaMelder: goed voorbeeld doet volgen (1)

Het kan dus. Het bewijs is de CoronaMelder die in korte tijd en onder hoge (maatschappelijke) druk is ontwikkeld op een manier die ik tot voor kort niet voor mogelijk had gehouden – open source in samenwerking met een community van experts en vrijwilligers. Maar hoe is het hun gelukt al die barrières, van financiële, technische en bestuurlijke aard te overwinnen die in de regel snelle, innovatieve ontwikkelingen in de weg staan? Hoe verliep de samenwerking tussen de betrokken partijen?

Gelukkig kon ik met mijn vragen terecht bij Edo Plantinga die ik ken van Gebruiker Centraal. Hij was als bestuurslid bij Code for Nl een stichting van maatschappelijk betrokken techneuten en ontwerpers met een voorliefde voor opensourceprojecten, een voorname criticus van de appathon, zoals die in april in alle haast was georganiseerd door het ministerie. Het draaide uit op een fiasco, waarop het ministerie van VWS besloot het roer radicaal om te gooien. Er werd een bouwteam geformeerd van experts van binnen en buiten de overheid die, bijgestaan door vrijwilligers, in alle openheid aan de slag ging met de ontwikkeling van de app. Edo was één van hen en hij was niet de enige kritische geest die door het ministerie bij de bouw van wat later Coronamelder zou gaan heten werd betrokken.

Niet lang na het gesprek met Edo deed ik – helaas – proefondervindelijke ervaring op met de app. Mijn dochter kreeg de melding dat zij in contact was geweest met iemand die corona bleek te hebben. En nee, aldus de app, een test was alleen bij klachten nodig. Bij welke besmette persoon zij de afgelopen dagen dicht in de buurt was geweest, vermeldde de app niet, noch de plek des onheils. Het maakte mij nieuwsgierig naar de werking van de CoronaMelder, in het bijzonder in welke mate de privacy, een cruciaal aspect, is gegarandeerd. Edo stelde mij gerust. Bij het bouwen, vertelde hij, is daaraan zeer veel aandacht besteed. CoronaMelder is ontwikkeld volgens het privacy-by-design principe, wat inhoudt dat zo min mogelijk persoonlijke gegevens worden verzameld. De app vraagt niet om een naam of emailadres en gebruikt geen locatiegegevens. Ben je dicht in de buurt van een andere telefoon met CoronaMelder wisselen de apps op beide telefoons willekeurig gekozen codes uit. Stel dat iemand na een test besmet blijkt wordt hij of zij door de GGD verzocht anderen – vrijwillig – te waarschuwen via CoronaMelder. De app verstuurt vervolgens de eigen willekeurige codes naar een centrale server. Is er een match met de codes van anderen die de afgelopen dagen langer dan een kwartier voldoende dichtbij zijn geweest, krijgen die een melding waarin alleen staat hoeveel dagen geleden een risicovol contact plaatsvond, niet waar en al helemaal niet met wie.

Edo is ondertussen bij VWS community manager geworden van CoronaMelder. Op zich is het al een boeiend verhaal hoe een kritische buitenstaander door een ministerie wordt gevraagd mee te bouwen en te denken aan een zo’n maatschappelijk gevoelig project en dat datzelfde ministerie bovendien ook nog de moed had de digitale deuren wijd open te zetten. Maar er zijn meer boeiende verhalen te vertellen over de wording van CoronaMelder. Het leek ons een goed idee hier meerdere blogs aan te weiden. Niet alleen omdat de wijze waarop de app is ontwikkeld zo bijzonder is, maar ook omdat het een voorbeeld is dat navolging verdient.
Waarom kunnen we alleen zo grensoverschrijdend, kordaat, open en innovatief te werk gaan bij een urgente, levensbedreigende kwestie als corona en niet bij andere al even urgente, zij het niet levensbedreigende, vraagstukken op het gebied van klimaat, onderwijs en Bijstand? Wat is er voor nodig om deze manier van werken een vervolg te geven? Deze en andere boeiende vraagstukken komen de komende weken aan bod, met daaraan gekoppeld een oproep aan lezers om niet te schromen zich in deze discussie te mengen met vragen en suggesties.