Onder meer als gevolg van de komende decentralisaties in het sociaal domein worden steeds meer taken bij gemeenten belegd. Daarmee komt de capaciteit van de gemeentelijke organisatie flink onder druk te staan en krijgen gemeenten vaker en directer met hun burgers te maken. In dat kader ligt er een enorme opgave bij gemeenten om de dienstverlening vanuit de leefwereld van inwoners te organiseren en de eigen kracht van inwoners te benutten. De Burgerpeiling, een online vragenlijst, kan daarbij helpen en richting geven.
De Burgerpeiling vraagt de burger de gemeente te beoordelen op de zorg voor de woon- en leefomgeving, het betrekken en samenwerken en de mogelijkheden om volwaardig deel te nemen aan het maatschappelijk leven.
De gedachte dat burgers meer kunnen betekenen is niet nieuw. Burgers vervullen lokaal steeds vaker een belangrijke beleid-beïnvloedende rol en geven met inspraak en medezeggenschap waardevolle richting aan het gemeentelijk beleid. In toenemende mate willen burgers zelf initiatieven ontplooien in de ontwikkeling van hun woon- en leefomgeving. De aanleiding is meestal iets wat burgers nauw aan het hart ligt, vaak voortkomend uit lokale behoeften en vooral te vinden op wijk- en buurtniveau. Zij zijn ontevreden met het bestaande of vinden dat het anders kan. Dergelijke initiatieven gaan verder dan het groen en grijs in de buurt. Burger- en buurtinitiatieven richten zich meer en meer op het leveren van een actieve bijdrage aan het welzijn van hulpbehoevende buurtgenoten.
Eigen kracht
Tegelijkertijd doet de politiek expliciet een beroep op de ‘eigen kracht’ van burgers. Zij verwacht dat ‘de buurt’ en het lokale ‘sociale netwerk’ de georganiseerde hulp en zorg gaat aanvullen, of in zekere mate gaat vervangen. Er wordt een beroep gedaan op buren, vrijwilligers en mantelzorgers. De verwachtingen van informele ondersteuning zijn daarbij torenhoog. Maar hulp en zorg in de buurt, en inzet van anderen, ontstaan niet vanzelf.
Welke voedingsbodem is er in een buurt voor de inzet voor de leefomgeving en anderen? Welke groepen zijn bereid en in staat om een bijdrage te leveren? Om dat uit te vinden zoeken gemeenten naar mogelijkheden om de zelfstandigheid, eigen verantwoordelijkheid en het zelforganiserend vermogen van burgers te mobiliseren. Niet uitsluitend uit intrinsieke motieven, maar vooral om draagvlak en legitimiteit te vergroten en te komen tot oplossingen die beter aansluiten bij de behoeften van burgers.
Burgerkracht is loslaten
Complementair aan de veranderende rol van burgers richt de gemeente zich steeds meer op een regierol. Uitvoering van maatregelen worden zoveel mogelijk overgelaten aan anderen (burgers, ondernemers en organisaties). De gemeente stelt zich hoofdzakelijk als taak om een optimaal klimaat te scheppen voor ‘noaberschap’ (nabuurschap of burenhulp) door de sociale samenhang in de buurt te versterken en vraag en aanbod bij elkaar te brengen. Verleiden, verbinden, en faciliteren vormen hierbij essentiële onderdelen, waarbij het de kunst is om zo optimaal mogelijk gebruik te maken van de mogelijkheden en kracht van burgers.
Niet iedere burger is even actief of zelfredzaam. Inzicht in sociale achtergronden van zowel participanten als niet-participanten is daarbij essentieel. Welke kenmerken bepalen dat een burger zich inzet voor de leefbaarheid van de buurt, of inzet voor buurtgenoten? In hoeverre zijn zij bereid zich in te zetten? In welke mate kunnen kwetsbaren in de buurt worden gepositioneerd als burgers met beperkingen én mogelijkheden? Kan men zelf in de toekomst terugvallen op buurtgenoten?
Burgerpeiling Nieuwe Stijl
De verschuiving van beleidsparticipatie naar zelfredzame vormen van burgerparticipatie, en de veranderde rol van gemeenten daarbij, heeft ertoe geleid dat KING (Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten) met experts om de tafel is gaan zitten om een nieuwe standaard tot stand te brengen voor het burgeronderzoek van Waarstaatjemeente.nl (voorheen bekend als Burgerrollen, nu als de Burgerpeiling). De nieuwe standaard stelt als doel een relatie te leggen tussen enerzijds sociale buurt- en persoonskenmerken en anderzijds de beleving van de leefomgeving en de mogelijkheden van de burger om bij te dragen aan buurtparticipatie, burenhulp, vrijwilligerswerk en mantelzorg.
De Burgerpeiling vraagt de burger de gemeente te beoordelen op de zorg voor de woon- en leefomgeving, het betrekken en samenwerken en de mogelijkheden om volwaardig deel te nemen aan het maatschappelijk leven. Specifieke aandacht is er voor de mate waarin de gemeente slaagt aan te sluiten bij de leefwereld van burgers. Het onderzoek neemt niet zozeer de regels en de bureaucratie als uitgangspunt, maar de mate waarin de gemeente meebeweegt met de wensen en behoeften van haar burgers.
Vergelijken
Een groot voordeel van de Burgerpeiling is de mogelijkheid om op Waarstaatjegemeente.nl resultaten onderling te vergelijken en relaties te leggen met gegevens van andere gemeenten. Per thema kunnen de subjectieve resultaten van de Burgerpeiling naast objectieve gegevens van gemeenten worden gezet. Op basis van die analyses kunnen gemeenten beleid onderbouwen, verder vormgeven of bijsturen.
Etten-Leur doet het gewoon
“We gebruiken de resultaten van de burgerpeiling om met onze inwoners in gesprek te gaan bij het maken van de wijkplannen. De burgerpeiling helpt inwoners om zelf prioriteiten te gaan bepalen. Het biedt daarnaast aanknopingspunten voor het beleid dat we gaan voeren om de burgers beter te faciliteren en te stimuleren om zelf in actie te komen ter verbetering van de veiligheid en leefbaarheid.” (Wim Voeten, gemeente Etten-Leur)
Ik ben opgehouden met lezen na “de dienstverlening vanuit de leefwereld van inwoners te organiseren en de eigen kracht van inwoners te benutten”.
De burger wordt geconfronteerd met teruglopende invulling van overheidstaken, onder toename van publieke lasten.
De gemeentelijke ‘Politiek’ gaat zich te buiten aan dure stokpaardjes en stoelt beleid op vage aannames en gestuurde enquetes. Met voorbij gaan aan de burger, die liever groenonderhoud ziet dan wéér een bedrijventerrein of vercommercialisering van de publieke ruimte. Achteraf een ‘Tevredenheidsonderzoek’ uit zetten getuigt dan wél van bestuurlijk lef.
Van Burgerpeiling tot Amber-alert. De burger als radertje in overheidsbeleid en controlemaatschappij.
We kunnen niet zonder overheid, maar we gaan het binnenkort waarschijnlijk tóch maar eens proberen.