‘Aan de bal blijven’ met generatieve AI
‘Aan de bal blijven.’ Het zijn terugkerende woorden tijdens het Generatieve AI Event op 18 januari in Museum Beeld & Geluid in Den Haag. Demissionair staatssecretaris digitalisering Alexandra van Huffelen heeft genoeg aan het opsommen van de nieuwsberichten van één weekend om aan te tonen hoeveel ontwikkelingen er zijn rondom generatieve AI (kortweg GenAI of GAI). “Het is alsof een Formule 1-wagen ineens kan vliegen, duiken, de ruimte trotseert en onzichtbaar is op de radar.”
De gevolgen voor de arbeidsmarkt zijn groot, met name in meer ontwikkelde economieën, voorspelt het IMF. In Nederland zou het zo’n zestig procent van de banen raken. Nietsdoen is de bestaanszekerheid in de waagschaal leggen, aldus Van Huffelen.
Daarom presenteert Nederland als een van de eerste EU-lidstaten een kabinetsvisie op generatieve AI. Door bij te dragen aan een veilige en rechtvaardige ontwikkeling van GenAI, die de duurzaamheid dient en bijdraagt aan de welvaart, wil Nederland een koploper worden binnen Europa op het gebied van verantwoorde GenAI. Een greep uit de plannen: de overheid gaat experimenteren om met behulp van de technologie tot een meer proactieve dienstverlening te komen. De SER heeft opdracht gekregen om onderzoek te doen naar het behoud van welvaart. De ontwikkeling van het eigen taalmodel GTP NL moet de afhankelijkheid van enkele Amerikaanse bedrijven verminderen. Als het aan de demissionair staatssecretaris ligt, bouwt een volgend kabinet op deze plannen voort. ‘Anders leveren we Nederland uit aan big tech en dat willen we niet. Niets is pijnlijker dan werkloos toezien.’
Linda Kool, onderzoekscoördinator bij het Rathenau Instituut, geeft een toelichting op het onderzoeksrapport dat fungeerde als input op de kabinetsvisie. GenAI biedt een belangrijke, wellicht zelfs een transformatieve kans voor de economie en de maatschappij. Evengoed versterkt de technologie bestaande risico’s met betrekking tot publieke waarden en voegt daar nieuwe aan toe. Zorgwekkend is de race waarin ontwikkelaars zijn verwikkeld om zo snel mogelijk nieuwe toepassingen te lanceren. Er zijn verantwoorde toepassingen nodig om schade te voorkomen.
Kool verwijst naar de terughoudende opstelling van de overheid, die voortkomt uit de noodzaak om ten alle tijden te voldoen aan wet- en regelgeving. Veelzeggend is ook dat Unesco voorstelt om onder de dertien jaar misschien maar niet met generatieve AI aan de gang te gaan. “Stel jezelf de vraag: onder welke omstandigheden kun je het op dit moment verantwoord toepassen?”
Tijdens het event overhandigde Linda Koolhof de Rathenau Scan Generatieve AI aan staatssecretaris Alexandra van Huffelen.”Politici en beleidsmakers moeten nu aan de slag om de risico’s van generatieve AI tegen te gaan, maar het kost tijd voordat beleid, zoals de AiAct, effect zal hebben”, aldus Kool. “Tot die tijd staat iedere burger en organisatie voor de vraag of zij de technologie op dit moment verantwoord kunnen gebruiken.”
Beeld: Rathenau Instituut
Een videoboodschap van de demissionair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) Karien van Gennip vormt het perfecte medium om de kansen van generatieve AI voor het voetlicht te brengen, zullen ze bij SZW hebben gedacht. Ze verandert tijdelijk in een tekenfilmvariant en spreekt opeens vloeiend Zweeds, Oekraïens, Koreaans en Japans. ‘Te vaak wordt gesproken over de bedreigingen,” aldus van Gennip. Er leven weliswaar terechte zorgen, maar generatieve AI is allereerst een enorme technologische doorbraak, een nieuwe industriële revolutie zelfs. Haar stelling: het benutten van de kansen van AI op de arbeidsmarkt vereist een actieve rol van de overheid.
Duidelijkheid scheppen over eigenaarschap
Een panel dat zich over de stelling mag buigen, verliest zich kortstondig in een discussie over de vraag of AI de mensheid kan uitroeien, een onderwerp dat Mark Braken van het Future of Life Institute aanroert. Meer on topic sluit Peter Snijders, burgemeester van Zwolle en VNG-bestuurder, zich aan bij de waardengedreven visie van Van Huffelen dat de overheid te afhankelijk is geworden van techbedrijven en dat het veel comfortabeler is om te opereren vanuit de eigen verantwoordelijkheid, zoals ook VNG in toenemende mate probeert. Volgens Cynthia Liem, AI-onderzoeker aan de TU Delft, moet de overheid daarnaast een andere rol pakken en duidelijkheid scheppen over eigenaarschap.
“Veel van deze technologie was er al lang, maar we zijn schijnbaar niet zo goed geweest in het laten landen van scenario’s,” zegt Liem. Mensen luisteren naar de overheid, is de boodschap van digitaal strateeg Ilyaz Nasrullah. “Ik schrok toen de Britse overheid GenAI een ‘systeemtechnologie’ noemde. Je maakt de verwachtingen torenhoog. Noem het een opkomende technologie.”
Beeld: Ministerie BZK
Hoe je het ook noemt, GenAI neemt snel een plek in en het is belangrijk is om die stevigheid te laten zien, reageert Van Huffelen. Wetenschappers moeten meer een publieke rol krijgen, vindt ze. “Ook moeten we nadenken over hoe we onze kinderen opleiden: niet alleen leren fakes te ontdekken, maar ook prompten en programmeren.” Het panel is positief over de pilots die de overheid in een beschermde omgeving wil doen, met een taalmodel dat voldoet aan de eigen eisen. Houd wel de mogelijkheid op dat de technologie, ontwikkeld uit economische belangen, inherent ongeschikt blijkt, waarschuwt Nasrullah.
Verhogen van arbeidsproductiviteit
Danny van Rijn van de startup autoscriber en Michiele Murgia van de Erasmus Universiteit geven een korte presentatie van hun producten. Autoscriber helpt de administratielast in de zorg tegen te gaan met behulp van spraaktechnologie. De Erasmus Universiteit ontwikkelde het Erasmus Language Model (ELM), een klein open source model met een beperkte CO2-afdruk. Demissionair minister van Economische Zaken en Klimaat Micky Adriaansens wordt er blij van. “Het gebruik van GenAI is geen keuze, maar een noodzaak,” benadrukt ze. “Ook omdat we de arbeidsproductiviteit hard nodig hebben.”
Workshops
Na het plenaire gedeelte vinden er workshops plaats over de AI Act, het AI Validatie Team, GPT NL en de kabinetsvisie. Anne Schuth, hoofd van het AI Validatie Team in oprichting, laat zien hoe je benchmarks voor een large language model (LLM) ontwikkelt en hoe je die gebruikt om LLMs te evalueren en te verbeteren. Het AI Validatie Team zal in de nabije toekomst tools en instrumenten ontwikkelen om AI te valideren.
Jasper Kars en Francisca Wals van het ministerie van Binnenlands Zaken en Koninkrijksrelaties geven een toelichting op de waardengedreven ecosystemen voor generatieve AI die het kabinet wil ontwikkelen. Een deel van de actielijnen uit de kabinetsvisie wordt nog verkend, omdat er door de demissionaire status geen mandaat is om actie te ondernemen. Zo is er een verkenning gaande naar een AI Adviesorgaan, eerder aangekondigd als een rapid response team. Volgende week gaat een community of practice van start, om te bekijken hoe de overheid binnen de wettelijke kaders kan experimenteren en daarvoor een handreiking te ontwikkelen.
Binnen de actielijn ‘Sterk en helder toezicht houden en handhaven’ zijn de Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (RDI) en de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) samen met andere toezichthouders bezig met het opstellen van een advies voor toezicht op de AI Act. Dit wordt op korte termijn voorgelegd aan het kabinet.
De Red Flag Act of ‘Locomotive Act’ van 1865 verplichtte het om elke stoomauto op de openbare weg vooraf te laten gaan door een man die een rode vlag droeg of een lantaarn zwaaide om de komst van het voertuig aan te kondigen. De wet beperkte auto’s ook tot een snelheid van 4 mijl per uur op het platteland en 2 mijl per uur in de stad. Deze restricties werden al snel als absurd gezien en werden uiteindelijk ingetrokken in 1896. Elke autobestuurder werd verplicht om ook monteur te zijn.
Deze vroege regels weerspiegelen de angsten en onzekerheden van een samenleving die zich aanpast aan nieuwe technologieën met onbekende risico’s. De huidige Gen AI discussie is net zo gevaarlijk eenzijdig en verdedigend en dat terwijl Gen AI enorme voordelen heeft voor onze snel vergrijzende samenleving, die zich razendsnel moet aanpassen aan de veranderende geo-logistieke situatie.
De mensen die deze materie ‘snappen’ transformeren onzichtbaar in hybride werknemers, die factoren sneller, coherenter, onderbouwder, breder, multidisciplinairder en flexibeler werken dan hun, ogenschijnlijker, vakgenoten. Er zijn nog maar weinig heel mensen die Borland 4 snappen, of Fortran, of Cobol, maar die kunnen moeiteloos werken in hybride modellen met Gen AI. Onderwijl alternatieve businessmodellen genererend. Onze vijand is niet Big Tech! Large Language Models (LLMs) verwerken, begrijpen en genereren domweg menselijke taal. Deze modellen zijn getraind op enorme datasets van tekst en kunnen een breed scala aan taaltaken uitvoeren, van vertalen en samenvatten tot het beantwoorden van vragen en zelfs het schrijven van creatieve inhoud. ‘Generative Pre-trained Transformer 3’, ontwikkeld door OpenAI is daar maar een fractie van. GPT-3 staat bekend om zijn vermogen om coherente en contextueel relevante tekst te genereren op basis van een kleine hoeveelheid input. Het wordt gebruikt voor toepassingen zoals het automatiseren van klantenservice, het creëren van content en het genereren van code. BERT (Bidirectional Encoder Representations from Transformers), ontwikkeld door Google, is een ander voorbeeld van een LLM dat voornamelijk wordt gebruikt om de zoekervaring te verbeteren door het beter begrijpen van de context van zoekopdrachten wat ook leidt tot meer relevante resultaten. Facebook heeft met hun model RoBERTa (A Robustly Optimized BERT Pretraining Approach) aangetoond dat LLMs van cruciaal belang kunnen zijn voor het begrijpen en modereren van inhoud op sociale media. RoBERTa identificeert haatzaaiende uitlatingen en verbetert natuurlijk taalbegrip. LLMs die film en beelden kunnen genereren, worden meestal aangeduid als ‘generatieve adversarial networks’ (GANs) of ‘deepfake’ technologie. Zij genereren nieuwe visuele content creëren die er zeer realistisch uitziet. Het is niet voor niets dat de Hollywood acteurs staakten. Je hebt StyleGAN van NVIDIA, dat realistische gezichten en andere afbeeldingen kan genereren en DeepFaceLab, waarmee je deepfake video’s kunt maken. Maar ook for good! Voor de 24/7 klantenservice in elke taal en met elk mogelijke uiterlijk. Er zijn ‘computer vision’ modellen, die getraind zijn om afbeeldingen te analyseren en te begrijpen wat er op de afbeelding wordt weergegeven: Google Vision AI, Watson Visual Recognition, Azure Computer Vision, maar ook Nederlandse bedrijven, zoals 3DUniversum, Sightcorp, Scyfer (overgenomen door Qualcomm), Kepler Vision Technologies (computer vision en deep learning voor het monitoren van welzijn van patiënten in zorginstellingen, door het herkennen van menselijke activiteiten en potentieel gevaarlijke situaties) en Aidence (medische beeldanalyse, voornamelijk gericht op het detecteren van afwijkingen in medische scans zoals CT-beelden, door middel van AI). Nederland is allang een succesvolle broedplaats voor AI-innovatie en bezit alle mogelijkheden om deze technologieën succesvol op de markt te brengen.
Generatieve AI, zoals LLMs, is echt niet alleen het domein van Big Tech bedrijven, zoals Google, Facebook en OpenAI. We praten hier over openbare en toegankelijke transformer-architecturen, die breed gedeeld worden in de transnationale AI-gemeenschap. Zo kunnen onderzoekers en kleinere bedrijven zonder enige tegenwerping hun eigen modellen bouwen, trainen en lokaal hosten. Er zijn open-source-initiatieven, zoals Hugging Face’s Transformers-bibliotheek, die de toegankelijkheid van deze technologieën juist verder democratiseert. Hugging Face biedt makkelijk toegankelijke pre-getrainde modellen en toolkits waarmee zelfs individuen en kleine teams geavanceerde NLP-taken kunnen uitvoeren, zonder de noodzaak van grote rekenkracht of datasets (Hugging Face).
Een ander aspect is de opkomst van cloud computing en Machine Learning as a Service (MLaaS). Platforms, zoals AWS, Microsoft Azure en Google Cloud, maar ook gewoon in Europese Open Source omgevingen, die NLP-services aankunnen die gebouwd zijn op LLMs, waardoor juist kleinere bedrijven de kracht van deze modellen kunnen inzetten zonder de noodzakelijke infrastructuur zelf te hoeven onderhouden. Dit is een KANS en geen bedreiging! Er bestaat een groeiende gemeenschap van ML-enthousiastelingen en -professionals die continu werken aan de ontwikkeling en implementatie van deze modellen. Via platforms zoals Kaggle, GitHub en ArXiv worden dagelijks nieuwe inzichten en modellen gedeeld, wat bijdraagt aan een meer gedistribueerde en toegankelijke benadering van generatieve AI. Meer dan welke digibete soundbite politicus ook maar kan proberen.
Het veld van Generatieve AI is juist NIET beperkt tot Big Tech, door de beschikbaarheid van open-source technologieën, cloud computing en een sterke gemeenschap van professionals die de ontwikkeling en het gebruik van deze modellen stimuleren. De ontwikkeling van LLMs en de diversiteit van hun toepassingen illustreren de snelle vooruitgang in het veld van kunstmatige intelligentie en de toenemende mate waarin deze technologieën juist beschikbaar zijn voor een breed publiek.
Als wij ons zo verdedigend op blijven stellen, missen we straks uit pure knulligheid de aansluiting.
De vijanden van de Open Samenleving omarmen deze technologie absoluut om ons met ons eigen Luddisme om de oren te slaan.