AI en Overheid: ‘Ga niet zelf het wiel uitvinden, maar werk samen’

De overheid heeft de afgelopen jaren veel aandacht besteed aan de risico’s van AI. Het moment is gekomen om te kijken naar de kansen, aldus Hillie Beentjes, directeur Digitale Samenleving bij het ministerie van BZK tijdens AI en Overheid 2024. “Maar doe dit op een verantwoorde manier en werk samen en deel kennis met elkaar.” Ze wil dat alle ambtenaren over de nodige basiskennis gaan beschikken.

Op veel plaatsen experimenteren overheden met AI-toepassingen. Ook worden al compliant toepassingen ingezet. “Wat zou het toch mooi zijn als andere overheden daar gebruik van  gaan maken. Zo jammer dat we overal het wiel proberen uit te vinden,” zegt Beentjes. Opschaling blijkt in de praktijk lastig. “Onze directie onderzoekt hoe we obstakels kunnen wegnemen en kennisdeling kunnen bevorderen.”

Aantal toepassingen groeit

We zitten volgens Martijn Bekking van de AI Coalitie op de piek van de AI-hype. Er zijn hoge verwachtingen, veelal niet realistisch, waarbij hij verwijst naar minister Agema die een ‘revolutionaire’ rol voor AI ziet in de zorg. Maar er zijn ook veel angsten, die ook niet altijd realistisch zijn. “We moeten eigenlijk naar het midden,” stelt hij, “op een verantwoorde manier aan AI-toepassingen werken.”

De overheid kent momenteel een dikke 250 toepassingen. Het aantal is het laatste jaar flink gestegen. Toepassingen worden vooral ingezet op kennisverwerking/archivering en handhaving. Hij laat een voorbeeld zien van visserij inspecties met dronebeelden waarmee op fuiken gecontroleerd wordt.

Bekking laat diverse AI-tools de revue passeren, zoals de AI-tool die in Amsterdam ingezet wordt voor bezwaar en beroep en de anonimiseringstool. In Breda is veel kennis opgedaan met het werken met Microsoft Copilot, die veel gemeenten ‘leergeld’ kan besparen, vertelt hij. “Het is toch zonde dat overal hetzelfde leergeld betaald wordt.”

Werkgroep Publieke Diensten

Hij zou het mooi vinden als we deze lessen centraal konden bundelen en delen en nodigt het publiek uit om vooral veel samen te gaan werken. “Ga ermee aan de slag en doe het op een verantwoorde manier.” De AI Coalitie kent een werkgroep Publieke Diensten waar Beleidscoördinator AI en Algoritmen bij BZK, Elja Daae (helaas ziek deze congresdag), voorzitter van is.

Beentjes ondersteunt zijn oproep. “Deling van kennis en kunde is van groot belang de komende tijd. Laten we netwerken creëren waarmee we dit mogelijk maken.”

Algoritmeregister als inspiratiebron

Maar ook het algoritmeregister kan als inspiratiebron gebruikt worden, reageert iemand uit de zaal. “Daar kun je zien waar iedereen mee bezig is.” Hillie Beentjes is uiteraard blij met deze reactie en roept iedereen op mee te doen met het algoritmeregister. “Het is een krachtig instrument, niet alleen ter verantwoording van het AI-gebruik door de overheid, maar ook ter inspiratie.”

Herziening kabinetsstandpunt

Eind 2023 kwam het kabinet met een standpunt over het gebruik van generatieve AI bij de overheid. Het mocht alleen gebruikt worden als deze voldeed aan de geldende wet- en regelgeving. Om dit te controleren moest er per geval een risicoanalyse worden uitgevoerd. In hoeverre is dit standpunt nog relevant met het oog op de invoering van de AI Act, vraagt iemand uit de zaal?  Hillie Beentjes onthulde dat deze dagen gewerkt wordt aan een herziening van het kabinetsstandpunt.

Kennisniveau moet omhoog

Overheden die met AI gaan werken moeten kunnen rekenen op ambtenaren die kennis van zaken hebben. “We willen in ieder geval dat alle ambtenaren over basiskennis beschikken,” zegt Beentjes. Er wordt de komende jaren veel aandacht besteed aan het thema  i-Vakmanschap. “Het kennisniveau over AI moet omhoog. Daar zijn we bij onze directie en bij de AI Coalitie hard mee bezig.”

Ook is het zaak het kennisniveau van burgers te stimuleren. Dat begint al op school. “Daar gaat het ministerie van OCW over.” Het ministerie van BZK zet in op voorlichting en hulp. Zo verschijnt er binnenkort een inlay in Libelle, om lezers te informeren. “We benutten verschillende kanalen om doelgroepen te bereiken,” aldus Beentjes.