Digitale ethiek: afwegingen voor de lange termijn

Sessie met Piek Visser-Knijff, data-ethicus en oprichter van Filosofie in actie

Wie data zegt, zegt data-ethiek. Bij digitalisering zijn volgens Visser-Knijff drie vragen aan de orde:

• kan het? Is het technisch haalbaar binnen je organisatie en wat zijn de mogelijkheden?
• mag het? Wat zijn de randvoorwaarden, ook wettelijk gezien, waarin je aan innovatie mag doen?
• is het wenselijk?

Al deze vragen raken aan ethiek, benadrukt ze. De kernvraag blijft: is het wenselijk? “De discussie gaat nu nog te vaak over het middel en de risico’s die hieraan kleven, zoals de inzet van ChatGPT en data-uitwisseling. Ethiek gaat juist heel breed, en is zeker ook aan de orde bij de provincie. Ook al richt deze zich op de fysieke leefomgeving en flora en fauna, waarin data niet snel een privacyinbreuk met zich meebrengen. We moeten onszelf juist niet beperken.

Als het om ethiek gaat, moet je het overal over hebben. Dat vergt een ander soort denken.” Het ‘nieuw’ soort denken wordt volgens de data-ethica al toegepast in de verbinding tussen de digitale transitie en de klimaattransitie. De strijd tegen de klimaatverandering is er een op de lange termijn in het belang van toekomstige generaties. We nemen nu beslissingen die er voor onze achter-achter-achterkleinkinderen toe doen. De ethische afwegingen die we vandaag de dag maken voor het klimaat, moeten we voor een zelfde lange termijn meenemen voor technologie. Daarvoor is de kracht van verbeelding heel belangrijk, naar filosoof Hans Jonas. Bij de inzet van technologie moet je je alles voor kunnen stellen wat daar eventueel mee zou kunnen gebeuren, stelt Jonas, en alle scenario’s heel erg serieus nemen. “We moeten in het hier en nu de juiste keuzes maken rond de inzet van technologie, want deze hebben effect op de lange termijn en op toekomstige generaties. Dat is onze plicht.”

Robuust beleid maken

Met beleidsmedewerkers van de provincie Zuid-Holland, die met digitalisering bezig zijn, onderzoekt Visser-Knijff hoe ze ethiek en verbeeldingskracht aan elkaar kunnen koppelen, om beleid te maken dat robuust is voor toekomstige generaties.