Nederlanders willen resultaten, en een overheid die doet wat ze belooft. Zo stelde de president van de Algemene Rekenkamer in aanloop naar Prinsjesdag. Grootse plannen zijn er genoeg, maar de uitvoering is complex en blijft vaak achter. Dat risico kleeft ook aan de belofte van één digitale overheid. Verkokering en vrijblijvendheid zijn daarbij de grootste uitdagingen. Onmogelijk is het niet, denkt Christian Verhagen, maar er is wel serieus werk te verzetten.
In het digitale huis van Thorbecke is het nodig dat er samen met andere overheidsorganisaties één lijn wordt getrokken, aldus het regeerprogramma. Het huis van Thorbecke is echter een digitale lappendeken en grondig aan renovatie toe. Het ontbreekt nog vaak aan samenhang door gebrek aan coördinatie en doordat de overheid niet één digitale transformatie kent, maar vele. Het digitaliseren van bestaande praktijken en structuren in combinatie met verouderde systemen en een stapeling van beleid hebben ertoe geleid dat het digitale huis van Thorbecke gebukt gaat onder haar eigen complexiteit.
Het is dan ook niet voor niets dat de recent verschenen Staat van de Uitvoering wijst naar complexiteit van wet- en regelgeving en de te beperkte gegevensuitwisseling als belangrijkste knelpunten. Het juridisch landschap heeft de vorm aangenomen van een gordiaanse knoop en het vereenvoudigen daarvan is geen sinecure. Het vereenvoudigen van het juridisch landschap is niet per se hetzelfde als simpelweg schrappen. Het gaat ook om hoe wet- en regelgeving wordt geïnterpreteerd waarbij de cultuur nu te veel gericht is op rechtmatigheid in plaats van op rechtvaardigheid, zoals Arre Zuurmond deze zomer schreef in zijn brief aan de Staatssecretaris voor Digitalisering.
De beperkte gegevensdeling is een acuut knelpunt voor het verbeteren van de dienstverlening en de aanpak van maatschappelijke opgaven. Dit hangt samen met de complexiteit van wet- en regelgeving, maar het is ook het resultaat van gebrek aan samenhang, standaardisatie en afspraken over hoe omgegaan wordt met data. Het sturen op datakwaliteit, definities en andere datamanagementprocessen is voor veel organisaties nog verre van gemeengoed. De silo’s in het digitale datalandschap volgen daardoor de verkokerde organisatiegrenzen, en het doorbreken daarvan vereist op zijn minst een heldere governance inclusief bevoegdheden, mandaat en leiderschap.
Er is de komende tijd dus nog wat werk te verzetten, maar er lijkt ook momentum te zijn. Het op orde brengen van de digitale infrastructuur en de datahuishouding zijn nodig voor het kunnen implementeren van alle digitale wetgeving uit Europa en – zoals het regeerprogramma terecht stelt – ook om beter bestuur te realiseren. Een overheid die resultaten wil boeken en die doet wat ze belooft vraagt om één digitale overheid.
Lees ook:
