Ook al bestaat artificial intelligence al een tijd en wordt het op veel plekken in de maatschappij toegepast, schoolbestuurders waren toch enorm verrast toen ChatGPT de school in kwam. Het liefst wil je een technologie eerst uitproberen in een veilige omgeving, maar de praktijk haalde ons links en rechts in. De tijd om afwachtend naar technologische ontwikkelingen en hun toepassing te kijken is nu echt voorbij, ook voor bestuurders.
De theorie: probeer eerst iets uit in een veilige ‘labomgeving’, onderzoek de voor- en nadelen en besluit dan wat je ermee doet. Probeer bij te sturen waar mogelijk. Maar de praktijk is weerbarstiger, dat laat het alomtegenwoordige ChatGPT ons zien. In de sector waar ik voor werk – het onderwijs – brachten deze chatbot en de achterliggende technologie veel heftige reacties teweeg. Scholieren en studenten zouden niet meer hoeven schrijven of nadenken. Plagiaatcheckers stonden machteloos. Deze tool ís er, dus leerlingen gaan hem gebruiken. Hoe houd je als schoolbestuurder grip op dit soort ontwikkelingen?
Uitnodiging om mee te ontwikkelen
Mijn collega’s bij Kennisnet voorspellen dat er nog aardig wat ‘ChatGPT-momenten’ kunnen komen. Ze bezochten dit jaar het technologiecongressen SXSW Interactive en SXSW EDU. Luister eens naar deze podcast van ROC Mondriaan met een bijdrage van mijn technologie-collega Eva Leurink. In de podcast wordt kort gereflecteerd op een presentatie van OpenAI, het bedrijf achter ChatGPT. Het bedrijf schetste de problemen die nu ontstaan rond AI en nodigde iedereen uit om deze problemen samen op te lossen. Persoonlijk vat ik dit op als een directe uitnodiging om mee te denken en mee te ontwikkelen. Niet achterover leunen en afwachten, maar je erin verdiepen en meedoen dus.
Er komen naast ChatGPT ook nog andere kansen aan voor het onderwijs, zoals de toepassing van VR-brillen en neurotechnologie. Met de bijbehorende kritische vragen, bijvoorbeeld over privacy. De bal ligt bij bestuurders in de publieke sector om antwoorden te geven op dit soort vraagstukken.
Volg de technologische trends
Maar hoe dan? Het is niet de eerste keer dat ik pleit voor meer ict-kennis in bestuurskamers. Daar begint het mee. We hoeven echt niet ineens allemaal te kunnen programmeren, maar simpelweg de technologische ontwikkelingen beter bijhouden en beter weten waar het over gaat, dat is essentieel. Zodat je met de juiste blik en in perspectief naar dit soort ontwikkelingen kunt kijken. Dan kun je nog verrast worden door een game-changing AI-toepassing, maar vervolgens kun je effectiever kijken naar de mogelijkheden en nadenken over oplossingen als zich problemen voordoen. Zoals dat ook bij ChatGPT gebeurt: in het onderwijs kijken we volop naar de mogelijkheden én we plaatsen er onze kritische kanttekeningen bij.
In dat verband tip ik ook een andere presentatie op SXSW, door Amy Webb van het Future Today Institute. Zij laat in vogelvlucht 35 technologische trends de revue passeren en laat zien hoe ze samenhangen. Ze schetst droomscenario’s en doemscenario’s – wat voor moois kan het ons brengen, wat zijn de risico’s en gevaren? Ook zij roept op tot actie. Wij kunnen als maatschappij de grote technologische ontwikkelingen niet alleen overlaten aan big tech en commerciële leveranciers, want dat vergroot de kans op die doemscenario’s. We zullen hier samen in moeten optrekken om een sterk geluid te laten horen aan ontwikkelbedrijven.
Niets gaat vanzelf
Wil je sturing geven aan technologische vernieuwing in je organisatie? Zorg er dan voor dat dit een vaste plek krijgt in je beleid, verdiep je er (zelf!) in en leun niet achterover. Pas als je weet waar het over gaat, kun je proberen die sturing te geven. Niets gaat immers vanzelf en niets verandert vanzelf.
