Op naar een land waar de burger écht centraal staat. Dit vraagt een andere manier van denken en handelen van de overheid. Het zou mooi zijn als we dit jaar hier gezamenlijk het fundament onder kunnen leggen.
Werk als overheid samen met experts, geïnteresseerde burgers en met bedrijven. Stap uit de ivoren toren. Wees transparant en handel op basis van vertrouwen
In de afgelopen decennia werd over de overheid vooral gesproken en gedacht in termen van kostenbeheersing en efficiency. Over de overheid als bedrijf in plaats van als hoeder van de democratische rechtsorde. Mede met dank aan de corona-crisis is er nu eindelijk meer oog voor de schaduwzijden van dit bedrijfsmatige denken. Op de woningmarkt bijvoorbeeld of in het onderwijs waar volgens de Onderwijsraad, de coronacrisis de kansenongelijkheid nog verder heeft vergroot. Denk ook aan de arbeidsmarkt met zijn doorgeslagen flexibilisering of aan de grote uitvoeringsorganisaties die door bezuinigingen hun publieke taak nauwelijks nog naar behoren kunnen uitvoeren. De gevolgen daarvan hebben we gezien bij de Toeslagenaffaire, maar ook tijdens het parlementair onderzoek naar de grote uitvoeringsorganisaties. De rek is eruit, is mijn idee.
Hoe nu verder? Met de verkiezingen in aantocht en het einde van de corona-crisis in zicht is het een goed moment om diepgaand na te denken over de herinrichting van ons land, over Nederland 2.0.
In Nederland 2.0. staat de burger centraal, echt centraal. Hij of zij krijgt eindelijk de regie te over de eigen data en hun eigen leven – van zorg tot veiligheid en van welzijn tot bestuur. Ze kunnen het en ze willen het, zo laat Rutger Bregman in zijn boek ‘De meeste mensen deugen’ overtuigend zien. Stimuleer actief burgerschap door burgers ruimte en vertrouwen te geven. Vraag wat ze willen, wat ze denken, zoek naar wat ons verbindt, in plaats van de verschillen te benadrukken. De voorbeelden zijn er. En de techniek is evenmin het probleem.
Nationale digitale infrastructuur
Maar wil een echte participatiesamenleving, één met betrokken, zelfredzame en goed geïnformeerde burgers, kans van slagen hebben, moet eerst aan een paar basisvoorwaarden worden voldaan. Burgers en bedrijven moeten kunnen vertrouwen op de informatie, is er zo één. Maar de informatie zal niet alleen betrouwbaar moeten zijn maar ook begrijpelijk, toegankelijk en veilig. En liefst ook nog met elkaar verbonden en verknoopt. Dat vraagt weer om een hoogwaardige nationale digitale infrastructuur, maar ook om bezinning op de nieuwe rol van de overheid. In een recent opiniestuk dat ik samen met Edo Plantinga schreef voor Binnenlands Bestuur en iBestuur gaan we dieper in op de nieuwe rol van de overheid aan de hand van Coronamelder. “Onze conclusie: Werk als overheid samen met experts, geïnteresseerde burgers en met bedrijven. Stap uit de ivoren toren. Wees transparant en handel op basis van vertrouwen.”
Dit alles vraagt een andere manier van denken en handelen van de overheid. Het zou mooi zijn als we dit jaar gezamenlijk het fundament leggen onder Nederland 2.0.
Larissa Zegveld is algemeen directeur van Wigo4it, de coöperatie van de sociale diensten van Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht op het gebied van informatievoorziening. Ook is zij voorzitter van het Forum voor Standaardisatie, ingesteld door de Nederlandse overheid met als doel het gebruik van open standaarden in de publieke sector te stimuleren.
