Via een digitale identiteit naar een digitale portemonnee
De Europese digitale identiteit komt eraan. De drager: een wallet in je mobiele telefoon. Bij de realisatie daarvan voelt de Europese Commissie de hete adem van Big Tech in haar nek. Het verklaart het hoge tempo waarmee de EC nu te werk gaat. Het maakt een succesvolle adoptie van de Europese e-wallet tot een extra grote uitdaging.
Onder de ronkende titel ‘Shaping Europe’s digital future’ werkt de EU al een tijdje aan de ontwikkeling van een Europese digitale identiteit. Doel: een oplossing waarmee burgers en bedrijven zich veilig en gemakkelijk digitaal kunnen identificeren bij openbare én particuliere diensten in heel Europa. Die oplossing wordt liefkozend een (e-)wallet genoemd, maar de lederen portefeuille waar je vroeger je ‘papieren’ in opborg, wordt je smartphone. Beoogde invoerdatum: medio 2030.
Het voorstel voor een verordening inzake de Europese digitale identiteit is momenteel in behandeling bij de Eerste Kamer. Op 8 november jl. bereikte de Raad en het Europees Parlement een definitief akkoord over de verordening. Het akkoord moet nog formeel worden aangenomen door de twee instellingen.
De e-wallet is straks onderdeel van een ecosysteem met aan de ene kant bronnen waar informatie kan worden opgehaald, en aan de andere kant gebruikers die informatie willen delen met derden.
Digitale identiteit als vertrekpunt
Waar de identiteit het vertrekpunt is, is de e-wallet het eindpunt. Het idee is dat je straks als burger of consument kiest voor een e-wallet van een aanbieder die het beste bij jou past. Daarna moet je je wallet zelf ‘vullen’: denk aan gegevens van UWV, DUO, je zorgverzekeraar, je rijbewijs en nog veel meer. De inhoud van je wallet helpt bij het afnemen van allerlei diensten en producten: van reisdocumenten tot medische zorg en van bankieren tot onderwijs, sociale huisvesting en uitkeringen. Dit klinkt allemaal uitermate praktisch, maar er zijn nog genoeg hindernissen en praktische vragen.
Geen massamonitoring
Het gebruik van de EU-wallet zal ‘volledig vrijwillig’ zijn. De EU zet daarom in op eigenschappen als open source, transparant, gereguleerd, interoperabel en een goede zorg voor privacy en beveiliging. De EU wil bovendien ten koste van alles vermijden dat de EU-wallet geassocieerd wordt met praktijken zoals Chinese massamonitoring. Tegelijkertijd is het natuurlijk de vraag hoe ingewikkeld je leven wordt als je je aan het gebruik van een Europese e-wallet wilt onttrekken.
Adoptie
Adoptie is dan ook een zorgpunt. De e-wallet gaat alleen werken als iedereen het gebruikt. De kans daarop wordt groter als je met relatief onschuldige en gemakkelijke functionaliteit begint. Het Europese digitale rijbewijs is dan ook een van de eerste zaken die iedere Europeaan in z’n wallet kan stoppen.
De angst voor schending van privacy leeft onder burgers. Maar op dit moment zwerven overal persoonlijke gegevens rond op het internet. “Het ontbreekt daarbij voor de burger of consument aan inzicht en overzicht”, zegt Peter Eikelboom, business developer bij Yivi, een digitale wallet ontwikkeld door SIDN en stichting Privacy by Design. “De AVG geeft burgers rechten over hun data, een wallet geeft burgers de mogelijkheid om die AVG-rechten uit te oefenen en regie te voeren over hun data.”
Datavraagstuk blijft een uitdaging
Tegenover deze totale versnippering en een gebrek aan overzicht staat de benadering waarbij alle data centraal bij de persoon liggen, die vervolgens zelf bepaalt welke stukjes met bedrijven en instellingen worden gedeeld. “Het datavraagstuk blijft hoe dan ook een uitdaging”, aldus Eikelboom. “Omdat je telefoon de plek is van waaruit je data kunt delen met derden, is een recoveryoplossing noodzakelijk, bijvoorbeeld wanneer je je telefoon kwijtraakt. Het is niet ondenkbaar dat voor recovery-doeleinden de inhoud van je e-wallet gefragmenteerd op verschillende plekken wordt gestald, zodat op geen enkele plek een volledig bestand vindbaar is. Denk ook aan een digitale kluis waar je ook andere zaken die misschien niet in je wallet passen kunt onderbrengen.” Op dit vlak wordt al enkele jaren hard aan de weg getimmerd door verschillende initiatieven, waaronder het Nederlandse Schluss en Solid.
Yivi heeft, naast een aantal zorginstellingen en gemeenten, op dit moment zo’n 150.000 individuele gebruikers. “Wat gebruikers vooraf zeggen: weer een extra app op mijn scherm. Als het eenmaal in gebruik is, zeggen gebruikers: waarom hadden we dit nog niet. Ik denk dat dat ook de opmerking zal zijn als je over een jaar of vijf terugspoelt”, aldus Eikelboom.
Lees ook:
- Beheer Yivi (IRMA) weer terug naar stichting Privacy by Design – iBestuur
- Nijmegen zet Yivi in om in te loggen bij de gemeente – iBestuur
Hoog tempo
Ook bedrijven als Apple en Google zijn al geruime tijd bezig met het uitbouwen van een eigen ecosysteem: denk aan de Apple ID, de Apple Wallet en de Google Wallet die ook onderdak bieden aan documenten waarmee je je kunt identificeren. Dit verklaart mede het hoge tempo van Europa bij de realisatie van de European Digital Identity (EUDI) Wallet. In mei 2022 organiseerde de Nederlandse overheid meetups om burgers ‘mee te laten denken’ over het idee van een Europese digitale identiteit. Maar nog voordat er een fatsoenlijke brede maatschappelijke discussie op gang was gekomen nam de inmiddels demissionaire staatssecretaris van Digitale Zaken half februari al het besluit om namens het kabinet in te stemmen met een Europese wet die de introductie van de EUDI regelt. Enkele weken eerder, in december 2022, hadden vier consortia al groen licht gekregen van de EC om te starten met grootschalige pilots.
Vier grootschalig pilots
De vier Large Scale Pilots (LSP’s), die minimaal twee jaar lopen, gaan over specifieke use cases van de Europese e-wallet. De EU, de organiserende consortia van landen en honderden publieke en private partijen zorgen voor de gezamenlijke financiering van de pilots. Daarnaast ontwikkelt de EC zelf een reference wallet die als basis dient voor de vier LSP’s. Het doel is dat afzonderlijke lidstaten in een later stadium naar eigen inzicht en behoefte gebruik kunnen maken van de bevindingen uit de pilots.
Fred Slikker, managing director bij Digidentity, is betrokken bij het EWC vanuit de expertise met het Nederlandse e-herkenning, een vorm van ‘organizational identity’. Want ook bedrijven kunnen straks een digitale identiteit krijgen.
Slikker weet dat er kritiek was op het doordrukken van de wet, maar is niet meteen ongerust over een te hoge snelheid of te weinig invloed van Nederland. “Nederland ontwikkelt zelf ook een wallet. Straks is de overheid een belangrijke partij bij de uitgifte van PID (Personal Identification Data) en via de RDW is de overheid al nadrukkelijk betrokken bij het digitale rijbewijs. Verder oefent Nederland invloed uit op het Architecture and Reference Framework.”
Kosten van het ecosysteem
Onduidelijk is hoe binnen dat ecosysteem van aanbieders en vragers van informatie moet worden omgegaan met kosten van het ecosysteem als geheel en van de enorme volumes aan individuele transacties en uitwisselingen.
Eikelboom schat in dat bedrijven en instellingen gaan profiteren van de efficiency en upselling-voordelen van wallets en dus ook de portemonnee zullen moeten gaan trekken. Dikke kans dat de e-wallet aanbieders, mede door de plicht om 60 uur per week telefonisch bereikbaar te zijn, aanvullende diensten zoals de eerdergenoemde cloudgebaseerde datakluizen zullen gaan aanbieden.
Ook Slikker van Digidentity ziet dat er nogal wat beslissingen moeten worden genomen over financierings- en verdienmodellen. Hij verwacht dat als de toegevoegde waarde van toepassingen duidelijk wordt, dat ook zal uitwijzen wie voor wat gaat betalen. Dat zal ook sterk afhangen van de rol die aanbieders spelen in het ecosysteem. “Denk aan het e-herkenningsmiddel dat je in de vorm van een betaald bewijsstuk in je wallet kunnen opslaan, of aan Qualified Trust Serviceproviders (TSP’s) die de echtheid van gegevens beoordelen.” De e-wallets zelf, zoveel is wel duidelijk, die zijn gratis.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in iBestuur Magazine #48, oktober 2023
Lees ook:
Een (online) abonnement op iBestuur Magazine is gratis voor voor bestuurders, beslissers en beleidsmakers binnen de publieke sector die betrokken zijn of zich betrokken voelen bij de i-overheid.
